قتل بد است؛ سینما و تلویزیون ندارد!

ایسنا: پخش صحنه‌های خشونت‌آمیز از تلویزیون معضل جدیدی نیست؛ موضوعی که هر از گاهی همانند زخمی کهنه سر باز می‌کند و صدای انتقاد بسیاری از منتقدان و مخاطبان را درمی‌آورد. اگرچه با وجود تمام انتقادهایی که در سال‌های اخیر مطرح شده، همچنان این رویه در تلویزیون کشورمان به عنوان رسانه‌ای ملی و فراگیر به قوت خود باقی است.

به نظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی تمایل تلویزیون به پخش آثار نمایشی اکشن و خشن ـ خصوصا در حوزه فیلم‌ها و سریال‌های خارجی ـ خط قرمزها و ضوابطی باشد که رسانه‌ای مانند صداوسیما و برنامه‌سازانش با آن مواجهند؛ و البته این محدودیت‌ها برای هم‌ترازشان در دیگر رسانه‌های دنیا درست نقطه مقابل و همان جذابیت‌هایی تلقی می‌شود که با بهره‌گیری از آن می‌توانند مخاطب را ساعت‌ها پای تلویزیون بنشانند.

اما در شرایطی که انتظار می‌رود، انتخاب این حجم از خشونت که حتی در پخش کارتون‌های خارجی هم دیده می‌شود، با تولید برنامه‌های داخلی آرامش‌بخش، مفرح و مناسب با موازین جامعه ایرانی اسلامی جبران شود، سریال‌های داخلی خود منشا اصلی خشونت‌های تلویزیون می‌شوند!

این نگاه خشونت‌بار آنقدر نهادینه شده است که رد پای صحنه‌هایی همچون قتل و درگیری فیزیکی در آثار ملودرام و درام نیز دیده می‌شود. بر اساس تصویری که سریال‌های تلویزیونی از خانواده‌های ایرانی به نمایش گذاشته‌اند در هر خانواده‌ یک نفر پیدا می‌شود که به دسیسه مشغول و حاضر است حتی عمر و هستی خود یا دیگران را تباه کند، تا چیزی را تلافی کرده باشد. با این نگاه خشونت‌طلبی، توطئه‌گری، انتقام‌جویی، خلاف‌کاری، مصیبت‌زدگی، درماندگی و البته آدم‌کشی، نزد ایرانیان و خانواده‌های ایرانی، امری رایج است.

این در حالی است که به باور بسیاری از کارشناسان حوزه رسانه، تلویزیون به عنوان رسانه‌ای فراگیر باید بیش از هر مدیوم دیگری در پخش صحنه‌های خشونت‌آمیز دقت نظر داشته باشد و با راه‌حل‌های ساده‌ای همچون اعلام رده‌بندی سنی برنامه‌ها و آثار نمایشی حداقل نسبت به پخش چنین صحنه‌هایی هشدار بدهد.

با نگاهی گذرا به سریال‌های تلویزیونی سال‌های اخیر می‌توان به لیست بلندبالایی از مجموعه‌هایی دست یافت که با پخش صحنه‌های خشونت‌بار به معنای واقعی، خواسته یا ناخواسته به بازنمایی خشونت در جامعه دست زده‌اند.

نمونه‌های از این دست در این سال‌ها بسیارند که از موارد اخیر می‌توان به مجموعه‌هایی چون «ترور خاموش»، «برادر جان» و «دلدار»، «بوی باران» و «از یادها رفته» اشاره کرد که اتفاقا اغلب آنها در یک بازه زمانی نزدیک بهم روی آنتن رفته‌اند.

و حالا آخرین قسمت‌ها از سریال «ستایش ۳» که شب گذشته (ششم آبان ماه) پخش شد، تداومی است بر این خشونت‌های به ظاهر بی‌پایان. در صحنه‌ای از این سریال قتل یکی از شخصیت‌های منفی داستان با بازی فریبا نادری که خود در حال قتل شخصیت دیگری (سیما تیرانداز) است! توسط پدر به تصویر کشیده می‌شود.

و این سکانس درست در روزهایی روی آنتن رسانه فراگیری مانند تلویزیون می‌رود که در مدیومی دیگر، یک فیلم سینمایی به دلیل آنچه پخش صحنه‌ی خشونت‌آمیز عنوان شده، از روی پرده برداشته می‌شود. فیلم «خانه پدری» به کارگردانی کیانوش عیاری که با درجه‌بندی سنی مشخص هم اکران شده بود، با دلیل داشتن صحنه‌ای خشونت‌آمیز که اتفاقاً قتل دختری توسط پدرش است، بعد از سال‌ها انتظار در صف توقیف، روی پرده رفت و بلافاصله بعد از چهار روز اکران، متوقف شد.

در همین راستا، جبار آذین ـ منتقد ـ در گفت‌وگویی با ایسنا درباره لزوم رعایت اصول حرفه‌ای در بازتولید صحنه‌های خشونت‌آمیز در تلویزیون، اظهار کرد: صداوسیما به دلیل وسعت و گستردگی امکانات ارتباطی با مخاطبان میلیونی و نقش مهمی که می‌تواند در فرهنگ‌سازی داشته باشد، باید بیش از دیگر رسانه‌ها به مقوله تولید برنامه‌های مناسب و فیلم‌ها و سریال‌های منطبق با فرهنگ جامعه بپردازد.

او ادامه داد: این موارد که در اهداف نخستین این سازمان عنوان شده است، به درستی در تولیدات تلویزیون مورد توجه قرار نمی‌گیرد. گروه‌های مختلف در عرصه تولیدات سریال‌های تلویزیونی مشغول به فعالیت هستند، اما در پرداخت هنرمندانه و رعایت ساختار فرهنگی مسائل، عملکرد چندان مناسبی ندارند.

آذین خاطرنشان کرد: البته برخی از برنامه‌ها و آثار نمایشی تلویزیونی در ماه‌های اخیر، با زیرنویس‌هایی رده‌بندی سنی را هشدار داده‌اند. اما این اتفاق باید پیش از تولید آثار و توسط تولیدکنندگان انجام و آثاری تولید شود که مجبور نباشند با زیرنویس‌هایی توجیه‌گر محتوا و مضامین باشند. در این میان به دلیل سوءمدیریت در این زمینه، ما شاهد آثاری در تلویزیون هستیم که دارای صحنه‌های خشونت‌آمیز و محتوای تلخ و گاه تحلیل‌های غلط از واقعیت‌های اجتماعی هستند.

این منتقد بیان کرد: یکی از نمونه‌های اخیر این موضوع قسمت اخیر فصل سوم سریال «ستایش» بود که باز هم مخاطبان شاهد برخی خشونت‌هایی بودند که می‌توانست به شکل کمرنگ‌تر با بهتری به تصویر کشیده شود. البته توجه به چنین موضوعاتی باید پیش از تولید و زمان تصویب فیلمنامه مورد توجه قرار بگیرد. در واقع تمام این موضوعات و مشکلات به کوته‌نگری و اهمال مدیران مربوطه در مراحل پیش از تولید برمی‌گردد.

اما در شرایطی که استفاده از علائم هشداردهنده با هدف درجه‌بندی سنی برنامه‌ها، در شبکه‌های تلویزیونی ما مقوله‌ای ناآشناست که اغلب بیننده تلویزیونی از آن محروم است، این رویکرد در شبکه‌های معتبر دنیا به شدت پیگیری می‌شود.

برای مثال در جدول راهنمای والدین برای تماشای برنامه‌های تلویزیونی شبکه‌های تلویزیونی در کشوری مانند امریکا، شش درجه‌بندی ارائه شده است.

درجه Y: برنامه‌هایی که در این دسته قرار می‌گیرند برای تمامی گروه‌های سنی کودکان مناسب هستند و محتوای آن‌ها برای کودکان ۲ الی ۶ سال تهیه شده است.

رده Y۷ : برنامه‌هایی که برای کودکان هفت سال به بالا مناسب هست را شامل می‌شود.

رده G : برنامه‌هایی که برای تمامی گروه‌های سنی اعم از بزرگسالان و کودکان مناسب است و با این حال ممکن است برای کوکان جذاب نباشد را شامل می‌شود. برنامه‌های تلویزیونی که در این دسته قرار می‌گیرند هیچ محتوای خشونت‌آمیز و یا دیالوگ‌های جنسی را دربرنمی‌گیرند.

رده‌بندی PG : برنامه‌هایی که در این دسته قرار می‌گیرند ممکن است از نظر برخی از والدین برای کودکان نامناسب باشند. ممکن است در این برنامه‌ها مسائل و دیالوگ‌های جنسی،‌ نامناسب و خشن مطرح شود.

رده بندی ۱۴: برنامه‌های این رده‌بندی ممکن است برای کودکان زیر ۱۴ سال مناسب نباشد. در این سری برنامه‌ها ممکن است مفاهیمی درباره استفاده از مواد مخدر، ‌شوخی‌های نامناسب، کلمات نامناسب و ‌خشونت شدید (صحنه‌هایی که خون و خون‌ریزی را به تصویر می‌کشند) وجود داشته باشد.

رده‌بندی MA : برنامه‌های تلویزیونی این دسته مشخصا برای بزرگسالان تهیه شده‌اند و تماشای آن برای افراد زیر ۱۷ سال مناسب نیست.

اما این سیستم رده‌بندی برای برنامه‌های تلویزیونی کشورهای دیگری همچون هند و مکزیک نیز وجود دارد.

طبق اطلاعات منتشرشده توسط وب‌سایت(fandom) راهنمای تماشای برنامه‌های تلویزیونی شبکه‌های هند به این ترتیب است که معمولا برنامه‌های تلویزیونی خانوادگی و ‌کارتون‌ها سانسور نمی‌شوند اما محتوای آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

ضمن اینکه برنامه‌های مستندی که شامل محتوای مناسب بزرگسالان باشند نیز از ساعت ۱۱ شب به بعد روی آنتن می‌روند.

همچنین برنامه درجه‌بندی برنامه‌های تلویزیونی ترکیه که توسط شورای عالی رادیو و تلویزیون این کشور تعیین شده است نیز شامل چهار گروه می‌شود:

مخاطبان عمومی: برنامه‌های تلویزیونی این دسته برای تمامی گروه‌های سنی مناسب هستند و با نمایش دادن «نماد خانواده» در آغاز برنامه و پایان هر آگهی تبلیغی به نمایش گذاشته می‌شوند.

رده ۷+ : برنامه‌های تلویزیونی مناسب برای افراد هفت سال به بالا.

رده ۱۳+ : مناسب برای افراد بالای ۱۳ سال. نماد این درجه‌بندی باید در تمامی طول زمان پخش برنامه نمایش داده شود. ممکن است این دست برنامه‌ها فقط در ساعات ۹:۳۰ شب تا ۵:۰۰ بامداد به نمایش گذاشته شوند.

۱۸+ : برنامه‌های تلویزیونی این دسته فقط برای مخاطبان بالای ۱۸ سال مناسب هستند و نماد این درجه‌بندی نیز باید در تمام طول پخش برنامه نمایش داده شود. ممکن است این دست برنامه‌ها در فاصله زمانی ۱۲:۰۰ شب تا ۵:۰۰ بامداد نمایش داده شوند.