همکاری مشترک سینما ایران و فنلاند

ایران آرت: درسا بخشندگی:هفته فیلم فنلاند از ششم تا ۱۲ مهرماه به همت موسسه هنر و تجربه سینمای ایرانیان و با همکاری سفارت فنلاند و بنیاد فیلم فنلاند برگزار شد و در این مدت ۹ فیلم بلند و هفت فیلم کوتاه فنلاندی در خانه هنرمندان ایران، پردیس هویزه مشهد و پردیس سیتی سنتر اصفهان به نمایش درآمد.

تعدادی سینماگر فنلاندی به مناسبت این رویداد سینمایی به ایران سفر کردند. در روزهای برگزاری هفته فیلم فنلاند با سه نفر از این مهمانان فنلاندی شامل لاسه سارینن تهیه‌کننده فیلم و مدیرعامل بنیاد فیلم فنلاند، کارله آهو تهیه‌کننده فیلم و ریتا آلتو کارگردان و فیلمنامه‌نویس، درباره سینمای این کشور و امکان تعامل با سینماگران ایرانی گفت‌وگویی داشتیم.

تعامل سینمای فنلاند و ایران

لاسه سارینن در 30 سال گذشته در مقام تهیه‌کننده بیش از 60 فیلم بلند داستانی، مستند، انیمیشن و تلویزیونی تولید کرده و برنده جوایزی نیز شده است. او اکنون مدیرعامل بنیاد فیلم فنلاند، همین‌طور مدیرعامل شرکت فیلمسازی کینوتار اوی است. سارینن 59 ساله در 2003 جایزه تهیه‌کننده سال را از فدراسیون تهیه‌کنندگان فیلم فنلاند دریافت کرد.

او که تهیه‌کننده فیلم‌هایی چون "اگر لادا یک ماشین بود" (1992)، "جهش" (2003)، "نامه‌هایی به پدر یاکوب" (2009) است، درباره تغییرات سینمای فنلاند در سال‌های اخیر گفت: سینمای فنلاند هر سال بهتر می‌شود. به‌ویژه از سال 2000 به بعد تنوع کارهای فنلاندی بسیار بالا رفته که این اتفاق بسیار خوبی است. حتی نظر مخاطبان خارجی نیز تغییر کرده و خیلی‌ها معتقدند که فیلم‌های فنلاندی بسیار خوش‌ساخت هستند. البته ما تفکرات مختلفی در عرصه فیلمسازی داریم. بسیار خوشحالم که فیلمسازان نوپا و خوبی در فنلاند ظهور کرده‌اند، به‌ویژه زنان فیلمساز که آثار بسیار تأثیرگذاری تولید کرده‌اند.

در هفته فیلم فنلاند همچنین چهار فیلم آکی کوریسماکی شامل "من یک قاتل حرفه‌ای استخدام کردم" (1990)، "زندگی کولی‌وار" (1992)، "مردی بدون گذشته" (2002) و "لو آور" (2011) به نمایش درآمد.

مدیرعامل بنیاد فیلم فنلاند مورد تأثیر فیلم‌های کوریسماکی که سرشناس‌ترین سینماگر فنلاندی در سطح بین‌المللی است، بر روند فیلمسازی در این کشور گفت: کوریسماکی شیوه خود را در فیلمسازی دارد و نباید از روش او کپی شود. این هنرمند در ساخت فیلم‌های متفاوت بسیار موفق بوده و هیچ فرد دیگری نمی‌تواند مانند او فیلم بسازد. آکی کوریسماکی و برادرش میکا تأثیر بسزایی بر روند فیلمسازی فنلاند داشتند و این کشور را به جشنواره‌های بزرگ اروپایی معرفی کردند و باعث شدند راحت‌تر به تمام جهان اعلام کنیم که فنلاندی هستیم.

سارینن در ادامه درباره فیلم "قلب جوان ابله" به کارگردانی سلما ویلهونن که امسال به‌عنوان نماینده فنلاند در بخش فیلم بلند بین‌المللی، به آکادمی اسکار معرفی شده است، اظهار کرد: رقابت در جوایز اسکار بسیار سخت است چرا که حدود 90 کشور برای رسیدن به فهرست پنج نامزد نهایی این بخش با هم رقابت می‌کنند. سیاست‌های خاصی نیز در آمریکا وجود دارد. خیلی از فیلم‌ها قابلیت برنده شدن دارند، اما تحت حمایت شرکت‌های بزرگ نیستند. متأسفم این شرکت‌های بزرگ را در کنار خودمان نداریم تا به ما کمک کنند.

مدیرعامل شرکت فیلمسازی کینوتار اوی با اشاره به این که سلما ویلهونن کارگردان فیلم "قلب جوان ابله" پیش از این در 2013 در هشتاد و ششمین دوره جوایز اسکار برای "باید حواسم به همه چیز باشد؟" نامزد جایزه بهترین فیلم کوتاه شده است، گفت: ویلهونن در عرصه بین‌المللی چهره‌ای شناخته‌شده‌ است و ما می‌توانیم به‌واسطه این شناخت امسال شانس دریافت جایزه اسکار را داشته باشیم. یکی از کارهایی که ما در بنیاد فیلم فنلاند انجام می‌دهیم سرمایه‌گذاری برای ساخت این دست فیلم‌ها و شرکت در چنین رقابت‌هایی است که به‌طور ویژه برای آن‌ها بودجه در نظر گرفته شده است.

سارینن در پاسخ به این سؤال که با توجه به شرایط فعلی و این که این روزها دیگر سینما ‌مانند گذشته نیست و بسیاری از شبکه‌های و شرکت‌های خصوصی نیز روی آثار سینمایی سرمایه‌گذاری می‌کنند، آیا برای سینمای فنلاند چنین سرمایه‌گذاری‌هایی در نظر گرفته شده است، توضیح داد: از آنجا که بودجه‌ ما کاملاً دولتی است، چنین برنامه‌ای برای تولیداتمان نداریم. مشکل بزرگی که با شرکت‌هایی چون نتفلیکس و اچ‌بی‌او داریم این است که این شرکت‌ها تمام حقوق مادی و معنوی اثر را می‌خرند و شما مجبور هستید تمام فیلم و سریال‌ها را از طریق وبسایت‌ها تماشا کنید. این فیلم‌ها در هیچ جای دیگر و در هیچ شبکه دیگری پخش نخواهند شد. در حالی که ما دوست داریم وقتی پولی می‌دهیم و فیلمی می‌سازیم همه بتوانند آن را تماشا کنند. مذاکراتی با نتفلیکس برای ساخت فیلم داشته‌ایم، اما هنوز به نتیجه قطعی نرسیده‌ایم.

این تهیه‌کننده فیلم در پایان درباره همکاری مشترک میان سینمای ایران و فنلاند گفت: می‌توان ایده‌ها و پیشنهاد‌ها را شنید و بهترین آن را انتخاب کرد. همکاری ما می‌تواند در تمام ژانرها باشد. باید دید بودجه چقدر است؟ برای نمونه اگر یک کارگردان فنلاندی بخواهد یک فیلم درباره ایران بسازد، بسیار راحت به او کمک می‌کنیم. اگر یک کارگردان خوش‌ذوق ایرانی نیز ایده خوبی برای ساخت فیلم داشته باشد از او هم حمایت می‌کنیم. حتی می‌شود بدون بودجه و پول هم به کارگردانان و فیلمسازان ایرانی و فنلاندی کمک کرد تا بتوانند با هم تعامل و همکاری داشته باشند.

داستان‌پردازی نقطه قوت فیلم‌های ایرانی

کارله آهو تهیه‌کننده فیلم که حدود 60 فیلم مستند، انیمیشن، کوتاه و تلویزیونی در کارنامه دارد، یکی دیگر از مهمانان ویژه هفته فیلم فنلاند در ایران بود و فیلم "شمشیرباز" به تهیه‌کنندگی او در این برنامه به نمایش درآمد. این فیلم به کارگردانی کلاوس هارو در 2016 نامزد جایزه گلدن گلوب بهترین فیلم خارجی شد و نماینده فنلاند در بخش فیلم بلند بین‌المللی جوایز اسکار نیز بود.

آهو که استاد تاریخ در دانشگاه هلسینکی است، در پاسخ به این سؤال که آیا تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌تواند مانعی برای تعامل سینمای ایران با سینمای کشور‌های دیگر از جمله فنلاند باشد، توضیح داد: به نظر من تحریم نمی‌تواند تأثیری بر این موضوع داشته باشد. تحریم ربطی به تعاملات فرهنگی یا همکاری بین تهیه‌کنندگان شرکت‌های تولید فیلم ندارد. مثلاً روسیه هم کشوری است که تحریم شده ولی لطمه‌ای به این تعاملات در حوزه هنر وارد نشده است. فرهنگ‌ و هنر جزو تحریم‌ها نیست.

تهیه‌کننده فیلم‌های "یخ سیاه" (2007)، "بال کوچک" (2016) و "پستچی خوب" (2016) ادامه داد: درست است که ارسال پول از اروپا به کشور ایران سخت شده است و بانک‌های بین‌المللی این همکاری را ندارند، اما خوشبختانه امکان فعالیت من در ایران مهیا شده و بالعکس. در حال حاضر یک فیلم سینمایی ایرانی در هلسینکی در حال فیلمبرداری است و یک بازیگر ایرانی نیز در آن بازی می‌کند.

سینماگر 51 ساله متولد هلسینکی درباره این همکاری‌ها و امکان تولیدات مشترک میان ایران و شرکت فیلمسازی خود عنوان کرد: موضوع خاصی مورد علاقه‌ام نیست بیشتر خود داستان برایم اهمیت دارد. این مهم است که داستان چطور ساخته‌وپرداخته می‌شود. بیشتر زاویه دید، موضوع و دیدگاه داستان دارای اهمیت است. یک زمان موضوعی به من پیشنهاد می‌شود. اگر آن را متوجه شوم در قدم بعدی باید ببینم آیا امکان دوباره بازگویی آن وجود دارد یا نه؟ البته ممکن است یکسری موضوعات شکل وحشتناکی در دنیا داشته باشند که من هم سمت آن‌ها نمی‌روم و برایم محور اصلی نیستند، اما به‌طورکلی با ساخت آثار مشترک مشکلی ندارم و از آن استقبال نیز می‌کنم.

او درباره آثار ایرانی گفت: معمولاً در جشنواره کن فیلم‌های ایرانی را می‌بینم که بسیاری از آن‌ها کارهای خوبی هستند و از تماشای آن‌ها لذت می‌برم. به نظرم شیوه اوج گرفتن داستان، ساختار داستان‌پردازی و این که خیلی طبیعی و ارگانیک روبه‌جلو حرکت می‌کنند از نکات بارز و خوب آثار ایرانی است.

حقوق بشر، حقوق زنان و معضلات اقلیت‌های جنسیتی

ریتا آلتو کارگردان و فیلمنامه‌نویس که بیش از 10 فیلم کوتاه و مستند در کارنامه دارد درباره آثارش که با محوریت زنان ساخته شده است، گفت: به موضوعاتی همچون حقوق بشر، حقوق زنان و معضلات اقلیت‌های جنسیتی علاقه زیادی دارم. اما سخنم به این معنی نیست که تمام فیلم‌های من سیاسی است. علاقه‌مندم در آینده فیلم‌های احساسی بسازم.

آلتو 43 ساله که در 2008 با فیلم کوتاه "شب دختران" در جشنواره بین‌‌المللی فیلم کوتاه تامپره جایزه تماشاگران را دریافت کرد، درباره آشنایی با سینمای ایران اظهار کرد: فیلم‌ ایرانی بسیار دیدم. زمانی که دانشجو بودم استادم اصرار داشت فیلم‌های ایرانی ببینیم و با تعدادی از فیلمسازان ایرانی در فضای مجازی دوست هستم.

او با ابراز علاقه‌مندی به حضور در جشنواره جهانی فیلم فجر عنوان کرد: فکر می‌کنم فیلم‌هایم به خاطر موضوعاتی که دارند در ایران اجازه پخش پیدا نکنند. به‌عنوان نمونه موضوع آخرین فیلمم که در فنلاند اکران شد درباره تلاش‌های هفت زن است و به موضوع آزار و اذیت‌هایی می‌پردازد که ممکن است هر زنی در زندگی با آن‌ها مواجه شود.

این نویسنده فنلاندی ادامه داد: نمی‌توانم قول بدهم فیلمی مخصوص بازار فیلم ایران بسازم. می‌دانید که ساخت یک فیلم چند سال طول می‌کشد، اما خوشحال می‌شوم فیلم‌هایی که می‌سازم مناسب پخش در ایران باشند. بسیار علاقه‌مندم یک تولید مشترک با کارگردان یا تهیه‌کننده ایرانی داشته باشم. چرا که مردم ایران را خیلی خوب می‌شناسم و می‌دانم چه انسان‌های خوب و نازنینی هستید، افرادی باسواد که بیشتر فیلم‌ها را تماشا می‌کنند و پیگیر اخبار سراسر جهان هستند. به آن‌ها کاملاً ایمان دارم و بسیار مشتاقم بتوانم یک کار مشترک با ایران تولید کنم.