چرا فاز چهارم «ستاره» از دستور کار خارج شد؟

خبرگزاری شرق: شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی دیروز اعلام کرد اجرای فاز چهارم پالایشگاه ستاره خلیج فارس در دل سه فاز دیگر صورت گرفته و ظرفیت این پالایشگاه تا پایان سال به ۴۸۰ هزار بشکه می‎رسد و ظرفیت توسعه بیشتر را ندارد.

این در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند که هنوز بخش‎هایی از این پالایشگاه، ظرفیت توسعه بیشتری دارد و می‎توان روی سرمایه‎گذاری در این بخش حساب کرد.

از سویی برخی از شرکت‌های ایرانی برای آغاز پروژه فاز چهارم ستاره خلیج‌فارس اعلام آمادگی کرده‎اند و سؤال اینجاست که چرا باید فاز چهارم این پالایشگاه از دستور کار خارج شود؟

عضو هیئت‌مدیره پالایشگاه ستاره خلیج فارس با بیان اینکه اگر منظور از فاز چهارم، افزایش ظرفیت به مقدار ۱۲۰ هزار بشکه در روز است، تأکید می‎کند که هم‎اکنون این هدف بیش‌ازآن، در حدود ۱.۵ فاز با صرف هزینه اندک قابل دستیابی است.

او با بیان اینکه این پالایشگاه خصوصی است، می‎گوید: «سهامداران با توجه به بررسی‎های اقتصادی فوق نسبت به توسعه تصمیم‎گیری می‎کنند و درصورتی‎که با صرف هزینه کمتر بتوان توسعه را انجام داد، طبیعی است که راه کم‎هزینه‎تر را انتخاب کنند».

جلوگیری از اجرای فاز چهارم پالایشگاه ستاره خلیج فارس در حالی انجام می‎گیرد که برخی از طرح‎هایی که به گفته کارشناسان ظرفیت کافی برای توسعه ندارند، در اولویت قرار گرفته است.

پروژه پالایشگاه‎های سیراف در این دسته قرار می‎گیرند و این در حالی است که نباید توسعه را فدای تعصب کرد. شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در بیانیه‎ای که در این زمینه داده است، نوشته است: «هم‌اکنون ظرفیت این پالایشگاه، روزانه ۴۵۰ هزار بشکه است که مطابق برنامه زمان‎بندی تا پایان امسال به ۴۸۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید».

در این بیانیه تأکید شده که با بهره‎برداری کامل از همه ظرفیت‌های فرایندی درحال‌حاضر هیچ‌گونه ظرفیت اضافی در پالایشگاه وجود ندارد؛ بااین‌حال، اغلب کارشناسان نظر متفاوتی در این زمینه دارند.

‌ظرفیت پالایشگاه خلیج فارس تکمیل نشده است
متاجی، عضو هیئت‌مدیره پالایشگاه ستاره خلیج فارس در گفت‎وگو با «شرق» می‎گوید: پس از راه‌اندازی هر واحد پالایشی، معمولا عملیات آزمایشی جهت ارزیابی در ظرفیت طراحی و ۱۰ درصد ظرفیت اضافی و حداکثر ظرفیت عملیاتی انجام می‌گیرد تا رفتار واحد‌ها در ظرفیت‌های فوق بررسی شود و چنانچه تنگنا‌هایی یا اشتباهاتی در طراحی موجود باشد، شناسایی نشده و برطرف شده و نیز امکان افزایش بازدهی ظرفیت بالقوه مورد شناسایی واقع شود.

باتوجه به وجود امکانات زیربنایی در پالایشگاه ستاره خلیج فارس، بعد از پایان راه‌اندازی هر مجتمع پالایشگاه خلیج فارس، بحث افزایش ظرفیت یا فاز چهارم پالایشگاه مطرح شد و این هنگامی بود که هنوز زمان مناسب برای انجام عملیات آزمایشی نرسیده بود.

با توجه به طرح ایده افزایش ظرفیت، طبق معمول و روش جاری در صنعت نفت، مطالعات فنی- اقتصادی این طرح انجام شد و مشخص شد طرح فوق، با صرف هزینه ۳۲۰ میلیون یورو (بدون ایجاد دستگاه‎های بنزین‎سازی مربوطه) منجر به بهبود وضع اقتصادی پالایشگاه می‎شود. در همین زمان واحد‌های پالایشی برای انجام عملیات آزمایشی جهت سنجش کارایی آن‌ها توسط تیم مهندسی بهره‎برداری پالایشگاه آماده شد.

این عملیات نشان داد که افزایش ظرفیت در دو مرحله با تغییر شرایط عملیاتی و نیز با سرمایه‎گذاری اندک به ترتیب تا ۴۳۵ هزار بشکه در روز و ۵۴۰ هزار بشکه در روز قابل انجام است. متاجی در ادامه می‎گوید: به‌این‌ترتیب با هزینه بسیار کم در حدود ۹۰ میلیون یورو، ۱۵۰ درصد یک فاز به ظرفیت پالایشگاه اضافه می‎شود.

از سوی دیگر باید توجه داشت که پس از راه‌اندازی اولویت اول، پرداخت دیون سرمایه‎گذاری است که باید به منابع تأمین‎کننده داده شود و درصورتی‎که برای ایجاد فاز چهارم سرمایه‎گذاری انجام می‎شده امکان بازپرداخت وجود نداشت و این سبب بروز مشکلات فراوان اقتصادی برای شرکت و نیز بانک‎های وام‎دهنده می‎شد.

با افزایش ظرفیت فعلی، نه‌تن‌ها از بروز مشکل فوق جلوگیری شد بلکه باتوجه به افزایش سودآوری بازپرداخت وام نیز تسهیل می‎شود. این مسئول در پالایشگاه خلیج فارس ادامه می‎دهد: با توجه به اینکه واحد‌های تصفیه و بنزین‎سازی تحت لیسانس هستند، معمولا در پالایشگاه‎ها این‎گونه واحد‌ها دقیقا مطابق طراحی مورد بهره‎برداری قرار می‎گیرند.

کارشناسان و مدیران پالایشگاه ستاره خلیج فارس با افزایش ظرفیت واحد‌های فوق نشان دادند که با شناخت دقیق علمی و فنی می‎توان این واحد‌های تحت لیسانس را نیز به دست نیرو‌های پرتوان داخلی، بهینه‎سازی کرد.

‌ ۱.۵ فاز ظرفیت کماکان باقی است
به گفته او، به‎طور کلی اگر منظور از فاز چهارم افزایش پالایشگاه ستاره خلیج‎فارس، افزایش ظرفیت به مقدار ۱۲۰ هزار بشکه در روز است، هم‎اکنون این هدف بیش از آن در حدود ۱.۵ فاز با صرف هزینه اندک قابل دستیابی است.

او درباره اینکه اولویت توسعه پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس نسبت به طرح‎های بالادستی دیگر چگونه است، می‎گوید: باید توجه داشت که شرکت یادشده خصوصی است و سهامداران با توجه به بررسی‎های اقتصادی گفته‌شده، برای توسعه تصمیم‎گیری می‎کنند و درصورتی‎که با صرف هزینه کمتر بتوان توسعه را انجام داد، طبیعی است راه کم‎هزینه‎تر را انتخاب کنند. از سویی، با توجه به هزینه کمتر پالایشگاه‎های میعانات گازی نسبت به نفت خام، احداث پالایشگاه‎های جدید میعانات گازی نسبت به نفت خام برتری دارد.

به این معنا که در کنار توسعه ستاره خلیج‌فارس و رساندن ظرفیت آن به ۵۴۰ هزار بشکه در روز، پالایشگاه‎های سیراف نیز باید مرکز توجه قرار گیرد و سرمایه‎گذاران آن پالایشگاه‎ها که تاکنون هزینه‎های زیادی را برای طراحی و آماده‎سازی زمینی انجام داده‎اند، اقدامات لازم برای کسب منابع مالی را برای ارائه کار انجام دهند و از حمایت دولت نیز برخوردار شوند.

‌ساخت پتروپالایشگاه اولویت‎ دارد
علی شهرویی، کارشناس نفت و انرژی در این زمینه می‎گوید: در وضعیت کنونی اقتصاد ایران، پالایشگاه‎ها چندان از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیستند و نرخ بازگشت سرمایه پایینی دارند. قطعا حرف درستی است که پروژه سیراف در اولویت نباشد. قطعا سرمایه‎گذاری که می‎خواهد در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی سرمایه‎گذاری کند، به نرخ بازگشت سرمایه نگاه می‎کند؛ این نرخ در پالایشگاه‎ها عدد پایینی است و در پتروشیمی‎ها بهتر است.

به همین دلیل، شاید تمایل به ساخت پتروشیمی در دهه‎های گذشته، بیش از تمایل برای ساخت پالایشگاه بوده است؛ اما باید توجه داشت که ساخت پالایشگاه در کشور نیز ضرورت دارد. او با اشاره به ضرورت ساخت پالایشگاه می‎افزاید: به دلیل شرایط تحریمی، فروش فراورده‎های نفتی بسیار راحت‎تر از نفت خام است.

می‎توانیم نفت خام را به فراورده تبدیل کرده و سپس آن را صادر کنیم؛ اما برای آنکه بتوان به هر دو موضوع رسیدگی کرد و هم نرخ بازگشت سرمایه را بالاتر برد و هم از خام‎فروشی جلوگیری کرد، ساخت پتروپالایشگاه‎ها شاید راه‎حل مناسب‎تری باشد.

او با بیان اینکه ساخت این پالایشگاه‎ها محصول عملکرد یک دولت نیست، تصریح کرد: بین پالایشگاه‎های داخلی در سال‎های اخیر، پالایشگاه‎هایی ساخته شده و به بهره‎برداری رسیده‌اند که نسل جدید آنها، غالبا از سال ۸۵ با برنامه‎ریزی محمدرضا نعمت‎زاده، وزیر صنعت سابق، در مجموعه پالایش و پخش انجام شده‌اند.

پالایشگاه شازند، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، پالایشگاه بندرعباس و برخی واحد‌های جدید پالایشگاه‎های تبریز و اصفهان از این دسته محسوب می‎شوند و اغلب آن‌ها در دولت‎های گذشته پیشرفت نسبتا خوبی داشتند که دولت جدید سر کار آمد و آن‌ها را تکمیل کرد و به عرصه تولید رساند.

شهرویی درباره عملکرد پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس ادامه داد: راه‎اندازی این پالایشگاه یکی از اقدامات خوبی بوده که در این مدت انجام شده و به ثمر نشسته است. این پالایشگاه اگر امکان توسعه و افزایش ظرفیت داشته باشد، قطعا باید آن را در اولویت قرار داد. به نظر می‎رسد برخی فضا‌های این پالایشگاه‎ امکان افزایش ظرفیت را دارد که نیازمند بررسی‎های دقیق است و قطعا انجام شده و طرح توسعه آن را در چهار فاز تعریف کرده است.

‌خصوصی‎سازی، پالایشگاه‎های سیراف را قربانی کرد
او با تأکید بر اینکه باید بررسی کارشناسی انجام شود که توسعه فاز چهارم این پالایشگاه و توسعه دیگر پالایشگاه‎ها، کدام صرفه اقتصادی بهتری دارد تا آن را در اولویت قرار داد، می‎گوید: در مباحث توسعه باید تعصب را کنار گذاشت و با توجه به اینکه کسی طرحی را پیشنهاد داده، آن را در اولویت قرار نداد و هر طرحی را که صرفه و صلاح اقتصادی بهتری برای کشور دارد، در اولویت قرار داد.

متأسفانه پالایشگاه‎های سیراف در جذب سرمایه موفق نبودند و شاید یک دلیل عمده، آن بود که پالایشگاه‎ها پراکنده و مربوط به بخش‎های مختلف با مالکیت‎های متفاوت بودند؛ وقتی آن‌ها را پراکنده می‎کنید، امکان تجمیع توان‎ برای ساخت آن‌ها و اعطای گارانتی برای سرمایه‎گذاری در آن‌ها را از سرمایه‎گذار می‎گیرید و هماهنگی‎ها در آن سخت می‎شود.

این کارشناس با تأکید بر اینکه طرح سیراف را باید مجدد ارزیابی کرد، تصریح می‎‎کند: باید صرفه اقتصادی آن را دوباره ارزیابی کرد و اگر صرفه اقتصادی دارد، به آن ادامه داد و اگر خیر، آن را تعطیل کرد تا سرمایه بیشتری برای آن هزینه نشود که بعد‌ها به آن برسیم که اشکالاتی داشته که به آن‌ها توجه نکرده‎ بودیم.

شهرویی با بیان اینکه مشکلات عمده صنایع پالایشی در ایران، پراکندگی آنهاست، می‎افزاید‌: مالکیت‎های پراکنده در هلدینگ‎های مختلف بدون هیچ وحدت رویه و انسجام که پیامد خصوصی‎سازی نادرست آن‌ها بوده است و جای آن دارد که نقشه راهی برای بازگرداندن و هماهنگ‌کردن آن‌ها در مسیری بهینه ترسیم شود تا شاید بتوان در آینده چیزی شبیه هلدینگ خلیج‌فارس را در بحث پالایشگاه‎های کشور ایجاد کرد تا اینکه بتواند وحدت رویه‎ای هم در عملکرد داخلی داشته باشد و هم در بازار‌های بین‎المللی اعتبار و برندی بین‎المللی کسب کند. با توجه به آنها، فراورده‎های کشور در آینده افزایش می‎یابد و حتما داشتن برند بازرگانی بین‎المللی به‎صرفه خواهد بود.