تانک چیفتن؛ داستان یک گروکشی ۴۰ ساله

ایرنا: بر اساس حکم دادگاه عالی انگلیس شرکت تسلیحاتی این کشور موظف نیست ۲۰ میلیون پوند سود ۴۰ سال نگه داشتن پول ایران بابت خرید تانک‌های چیفتن را به تهران بپردازد. این شرکت تسلیحاتی انگلیسی بابت فروش صدها تانک چیفتن به ایران در زمان شاه، ۳۸۷ میلیون پوند بدهکار است اما تاکنون از پرداخت آن سرباز زده است.

در واکنش به این حکم حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در انگلیس گفت:‌ جمهوری اسلامی ایران با رأی دادگاه نسبت به عدم الزام شرکت انگلیسی به پرداخت بخشی از سود بدهی خود در سال‌های تحریم مخالف است و اقدام حقوقی لازم را اتخاذ خواهد کرد.

وی تصریح کرد:این رأی هیچگونه تاثیری بر الزام شرکت انگلیسی به پرداخت کل مبلغ چندصد میلیون پوند بدهی و سود بیش از ۳۰ سال آن ندارد.

گروکشی ۴۰ ساله لندن

قبل از پیروزی انقلاب اسلامی قراردادی میان ایران و شرکت بریتانیایی «لیلاند موتورز» برای خرید تانک چیفتن امضا شد. تانک جنگی چیفتن که از سال ۱۹۶۵ در ارتش بریتانیا استفاده می‌شود، در زمان تولید قوی‌ترین توپ و مقاوم‌ترین زره را در بین تمامی تانک‌های دنیا در اختیار داشت.

در آن سال‌ها ایران خریدار اصلی این تانک ۵۵تنی بود که در مجموع حدود ۹۰۰ دستگاه از این تانک را بین سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ خریداری کرد، و تحویل گرفت. البته ایران قرارداد دیگری برای خرید ۱۵۰۰ فروند از مدل پیشرفته‌تر ۴۰۳۰ امضا کرد، بعد از امضای قرارداد، بریتانیا حدود ۱۵۰ تانک به ایران تحویل داد. اما قرارداد این تانک‌ها که به شیر ایران معروف است، پس از انقلاب اسلامی توسط دولت بریتانیا لغو شده و ناتمام ماند. در حالی که ایران در سال ۱۹۷۶، بیش از یک میلیارد دلار برای این تانک‌ها پرداخت کرده بود. اما با پیروزی انقلاب انگلیس به بهانه مسائل مالی و با وجود پرداخت چند صد میلیون پوند از سوی ایران، از فروش این تانک‌ها خودداری کرد و نمونه‌های آماده شده براساس طراحی مورد علاقه و متناسب با ایران را به دیگر کشورها از جمله اردن فروخت.

بدعهدی انگلیس در دوران نخست وزیری شاپور بختیار آغاز شد لغو بخشی از این قرارداد به طور ناگهانی و با سفر ارتشبد حسن طوفانیان صورت گرفت و پس از آن در یک سال نخست پس از پیروزی انقلاب بخش‌های دیگری از قراردادهای نظامی با ایران به صورت یک جانبه از سوی انگلیسی‌ها لغو شد. تمامی این اقدامات در حالی صورت گرفت که ایران مبلغ کل قرارداد را پرداخت کرده بود.

بر اساس اسناد دادگاه، در ۱۷ بهمن ۱۳۵۷ این قرارداد لغو شد و از آن زمان دو کشور بر سر مبلغ باقی مانده در این قرارداد اختلاف نظر داشته‌اند. در حال حاضر ایران می گوید که بریتانیا باید حدود ۵۰۰ میلیون دلار از رقم باقی‌مانده قرارداد را به ایران بپردازد. این در حالی است که بر سر میزان سود این رقم نیز بین دو طرف اختلاف نظر وجود دارد.

با آغاز جنگ تحمیلی ایران خواستار تحویل تانک‌های خریداری شده یا بازگرداندن پول پرداختی شد، اما انگلیس نه تنها از این کار سرباز زد بلکه از ارسال قطعات یدکی تانک‌های قبلی و تعمیر و نگهداری تجهیزات هم خودداری کرد. در جنگ حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ فروند از این تانک صدمه دید یا از بین رفت. ارتش عراق هم مدعی است تعدادی از این تانکها را به غنیمت گرفته است.

دعوای دو طرف در ادامه وارد فاز حقوقی شد. ایران از شرکت «خدمات بین‌المللی نظامی» در دیوان بین المللی تجارت در پاریس شکایت کرد و این دیوان دو بار در سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۶ میلادی به نفع ایران حکم داد. دیوان بین المللی تجارت در سال ۲۰۰۱ اعلام کرد که این شرکت بریتانیایی باید به دلیل زیان ایران سود باقی مانده پول را به اضافه هزینه‌های تیم وکالت ایران پرداخت کند. نهایتا شرکت «خدمات بین‌المللی نظامی» در سال ۲۰۰۶ میلادی، ملزم به پرداخت ۴۰۰ میلیون پوند به ایران شد. با این حال این شرکت نظامی با این استدلال که در عدم پرداخت پولی نقشی نداشته، به احکام صادره درباره پرداخت ضرر و زیان و سودهای این پول اعتراض کرده است.

ماجرای نازنین زاغری

این حکم در حالی صادر شده است که بعیدی نژاد دو سال پیش از آمادگی لندن برای پرداخت بدهی ایران خبر داد و گفت: بعد از دو دهه دعوای حقوقی سنگین بین ایران و انگلیس، پرداخت مطالبه ایران از انگلیس به مرحله‌ نهایی خود رسیده و قرار است این بدهی طی روزهای آینده به ایران پرداخت شود.

با این حال رسانه‌های انگلیس در سال‌های اخیر مدعی شدند که ایران پرداخت این بدهی را وجه‌المصالحه آزادی نازنین زاغری شهروند انگلیسی- ایرانی قرار داده که به اتهامات امنیتی در ایران محکوم است. ادعایی که با واکنش بعیدی نژاد مواجه شد. وی در این باره گفت: برخی رسانه‌ها در انگلستان تحت تأثیر جو روانی موجود در ارتباط با حساسیت ‌های ایجادشده درخصوص زندانی بودن خانم زاغری، به‌یک‌باره و بدون آنکه در جریان روند پیچیده‌ این پرونده‌ حقوقی باشند، تصور کرده‌ و یا خواسته‌اند این تصور را ایجاد کنند که پرداخت این بدهی از سوی دولت انگلیس به ایران جهت معامله‌ای پشت‌صحنه برای آزادی خانم زاغری از زندان می‌باشد. این تصور کاملاً نادرست است و آگاهی با برخی فرآیندهایی که این پرونده در این سال‌های طولانی طی کرده است به‌خوبی عدم ارتباط حل این پرونده با هر موضوع دیگری را به‌خوبی به اثبات می‌رساند.

حکم دادگاه انگلیسی ضربه‌ای به روابط دو کشور

نهایتا ایران برای اجرای احکام به دادگاه عالی بریتانیا شکایت کرد اما دادگاه بریتانیایی حکم اخیر را به نفع شرکت نظامی بریتانیایی صادر کرد. در هر صورت حکم دادگان انگلیسی ضربه ای به مناسبات دو کشور محسوب می شود آن هم در حالی تنش‌ها بین دو طرف به واسطه توقیف نفتکش ایرانی در جبال الطارق روند رو به رشدی یافته است.

این تانک در ایران به مدلی برای ساخت تانک های داخلی تبدیل شده است تانک مبارز مدل بهینه شده چیفتن است. تغییرات مبارز نسبت به چیفتن شامل تعویض موتور ال۶۰ لیلاند با یک موتور پرقدرت‌تر با توان ۸۵۰ اسب بخار، تعویض باک سوخت، تغییراتی در چرخ دنده و شاسی تانک، تجهیزات ضد ضربه جدید و افزودن یک سیستم هدف‌گیری لیزری می‌شود.

سال گذشته نیز نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که مدتی است بحث نوسازی و ارتقاء ناوگان تانک چیفتن خود را آغاز کرده و تلاش های خوب و مناسبی را در این بخش به انجام رسانده است.