پوتین: نگرانی درباره ایران نداریم

تابناک: در شرایطی که تنش‌ها میان ایران و آمریکا طی ماه‌های ماه‌های اخیر رو به افزایش بوده، ماهیت موضع روسیه به عنوان شریک ایران در قبال این تنش‌ها، برای بسیاری حائز اهمیت بوده است. اگرچه اظهارات ماه گذشته ولادیمیر پوتین مبنی بر اینکه روسیه «یک تیم آتش‌نشانی نیست» که آتش تنش‌ها را در همه جا خاموش کند با واکنشی منفی روبرو شد، اظهارات اخیر وی درباره ایران، حقایق بیشتری را درباره موضع مسکو روشن می‌سازد.

همین یک ماه پیش بود که موضع‌گیری ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه درباره تنش ایران و آمریکا و سرنوشت برجام، به بحث‌هایی جنجالی در داخل کشور دامن زد. پوتین روز ۱۵ مه در حاشیه دیداری با الکساندر فان در بلن، رئیس‌جمهوری اتریش، ضمن ابراز تأسف از احتمال نابودی توافق هسته‌ای ایران به واسطه یکجانبه‌گرایی آمریکا، اظهار داشت: «روسیه آتش‌نشانی نیست. ما نمی‌توانیم همه چیز‌هایی را که کاملاً هم در اختیارمان نیست نجات دهیم. ما سهم خودمان را ایفا کرده‌ایم».

وی همچنین درباره تجدیدنظر ایران در تعهدات هسته‌ای خود اظهار داشت: «من بار‌ها در گفتگو با طرف‌های ایرانی گفته‌ام که به نظر من، بدون توجه به تمامی حوادث، برای ایران بهتر است که در این توافق باقی بماند. به این علت که اگر ایران اولین قدم را در پاسخ به خروج آمریکا از برجام بردارد، خود اعلام می‌کند که از توافق خارج شده است، روز بعد همگان فراموش خواهند کرد که آمریکا آغازگر این تخریب بوده است و ایران به خاطر همه چیز سرزنش خواهد شد».

این اظهارت پوتین با واکنش‌های فراوان - و به طور کلی منفی - در فضای رسانه‌ای و تحلیلی کشور مواجه شد و محور اصلی تحلیل‌ها و اظهارنظرها به این سمت سوق یافت که پوتین از حمایت از ایران در مقابل آمریکا خودداری کرده و در صورت بروز هرگونه تقابل میان تهران و واشنگتن، مسکو رویکرد بی‌طرفی و عدم حمایت از ایران را در پیش خواهد گرفت.

با این حال، چهار روز پیش و در اظهاراتی که کمتر در فضای رسانه‌ای داخلی و بین‌المللی بازتاب یافت، رئیس‌جمهور روسیه تصویر دقیق‌تری از موضع کشورش در قبال تقابل ایران و آمریکا ارائه کرد؛ موضعی که نشان می‌دهد مبنای رویکرد مسکو نه بر حمایت یا عدم حمایت از یک طرف در هرگونه درگیری احتمالی، بلکه اساساً بر پیشگیری از هرگونه تقابل جدی و درگیری میان دو طرف استوار است.

پوتین روز هشتم ژوئن در دیدار با مدیران شماری از خبرگزاری‌های مهم جهان و در پاسخ به سوالی درباره اینکه جامعه جهانی می‌بایست چه واکنشی به یکجانبه‌گرایی آمریکا و عدم پایبندی این کشور به توافقات و تعهدات بین‌المللی نشان دهد، اظهار داشت: «جامعه جهانی در مقابل رئیس بزرگترین کشور جهان، بزرگترین قدرت اقتصادی جهان، کشور مجهز به پیشرفته‌ترین تسلیحات و دارای بزرگترین ارتش جهان و هزینه‌کننده بیشترین مبلغ در جهان برای تسلیحات (۷۰۰ میلیارد دلار که بیش از مجموع هزینه‌های همه کشورهای جهان است)، چه رفتاری باید داشته باشد؟»

وی افزود: «ما باید با این کشور رابطه برقرار کنیم... اگر ما می‌خواهیم به نتیجه‌ای برسیم، باید به یکدیگر احترام بگذاریم. با آمریکایی‌ها و رئیس جمهوری این کشور با احترام رفتار ‌کنیم. اما این به آن معنا نیست که در هر مورد با آنها موافق باشیم، و ما موافق نیستیم».

پوتین همچنین ضمن حمایت مجدد از توافق هسته‌ای ایران، اظهار داشت: «ایران، از نقطه نظر کنترل برنامه‌های هسته‌ای آن، امروز بیش از هر کشور دیگر جهان بازرسی مي‌شود. اینها حرف خالی نیست. ریاست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از این حرف می‌زند. آنها مستقیماً می‌گویند که ایران را بازرسی می‌کنند، و حتی یک مورد تخلف، از نقطه نظر توافقات حاصله در چارچوب برجام، پیدا نمی‌کنند. تخلفی نیست».

رئیس‌جمهور روسیه در ادامه با تأکید بر اینکه کشورش بر خلاف برخی دیگر از کشورها، نسبت به فعالیت‌های منطقه‌ای هیچ‌گونه نگرانی ندارد و در مسائل مختلف منطقه، به ویژه در سوریه، اقدامات مثبت بسیاری از سوی ایران شاهد بوده، گفت: «اگر در مورد برنامه موشکی سئوالی هست، اگر سئوال‌های منطقه‌ای وجود دارد، خب بفرمایید، مگر کسی بررسی این امور با ایران را قدغن کرده است؟ ولی این کار نباید حتماً از راه ویران کردن دستاوردهای قبلی انجام شود. ما در این مورد با دولت کنونی (آمریکا) موافق نیستیم و سعی داریم آنها را متقاعد کنیم که این راه، یا تلاش برای حل برخی مسائل از این طریق بازدهی منفی دارد».

پوتین ضمن حمایت صریح از برقراری گفتگو میان ایران و آمریکا، اظهار داشت: «به نظر من، بهتر است به گفتگوی معمولی برگشت. مثلاً دیدم که رئیس‌جمهور ترامپ اخیراً گفت، یا در شبکه‌های اجتماعی نوشت، که خودش آماده ملاقات و مذاکره با همتای ایرانی خود، با رئیس‌ جمهور ایران است. از این امر فقط مي‌شود استقبال کرد. اگر این امر رخ دهد، به نظرم، می‌تواند قدم خیلی خوبی در راه جستجوی راه حل مورد قبول هر دو طرف باشد». رئیس‌جمهور روسیه تأکید کرد که شرط این موضوع، برخورد احترام‌آمیز با ایران است و هرگونه برخورد قهری از سوی آمریکا، تأثیرات معکوس خواهد داشت.

به این ترتیب، آن‌گونه که مشخص است، تمرکز روسیه در حال حاضر نه بر روی بررسی سناریوهای درگیری میان ایران و آمریکا، بلکه بر یافتن راه‌هایی برای حل و فصل مسائل از طریق مسالمت‌آمیز است. در همین راستا، پوتین در بخش دیگری از اظهارات اخیر، تأکید کرد که دقیقاً همین رویکرد را به طرف آمریکایی نیز انتقال داده است: «رئیس‌جمهور ایالات متحده دیدگاه مرا می‌داند. به کرات این را به وی گفته‌ام. اخیراً وزیر امور خارجه آمریکا از روسيه دیدار داشت، به او هم این را گفتم».

در این زمینه باید خاطرنشان کرد که از دید روسیه، هرگونه تنش و بی‌ثباتی در منطقه خاورمیانه، به واسطه مجاورت جغرافیایی آن با آسیای مرکزی و قفقاز و خود روسیه (از طریق دریای خزر) امکان تأثیرگذاری مستقیم بر منافع و امنیت ملی روسیه را داشته و به همین دلیل، می‌بایست جلوی آن گرفته شود.

به این ترتیب و با مروری بر سخنان اخیر پوتین، اظهارات معروف وی درباره «آتش‌نشانی» معنای دیگری پیدا می‌کند. تأکید وی بر اینکه «ما نمی‌توانیم همه چیز‌هایی را که کاملاً هم در اختیارمان نیست نجات دهیم»، در کنار اذعان به اینکه بزرگترین قدرت جهان و دارنده بیشترین تسلیحات و... است، بدان معناست که مسکو با دیدی واقع‌گرایانه، نسبت به محدودیت قدرت خود در هرگونه تقابل با آمریکا آگاه است و در عین حال، سعی دارد از قدرت دیپلماتیک خود برای جلوگیری از این سناریو استفاده کند.