سینما‌های قدیمی پاساژ و پیتزافروشی می‌شوند

روزنامه فرهیختگان: عادت کرده‌ایم وقتی سراغ سینماهای متروک برویم که خبری هولناک در مورد آنها بشنویم. مثل این خبر: «سینما بهمن شیراز در آتش سوخت.» خبر آتش گرفتن این سینما حدود ساعت ۱۰ پنجشنبه شب رسید. سینمایی قدیمی که از مجموع سه سینمای دیگری که در خیابان زند شیراز بود، وضعیت بهتری داشت اما باز هم روند نوسازی‌اش سال‌هاست که به جایی نرسید و سرانجام سینما در آتش سوخت. سینما بهمن و دو سینمای دیگر از مجموع چهار سینمای خاطره‌انگیز خیابان تاریخی زند هستند که چند سالی است متروکه شده‌اند و فقط یک سینما است که فعال است و بقیه فیلمی نمایش نمی‌دهند.

نهایت اینکه یا کاربری‌شان پارکینگ است یا انبار دپوی مغازه‌های بازار شهر شده‌اند. سینما بهمن شیراز که چسبیده به بازار تجاری ارگ است، به بهانه تعمیرات تعطیل شده بود و حالا می‌گویند حین تخلیه صندلی‌ها این حریق به جانش افتاده است. شعله‌های آتش هم احتمالا حاصل اتصالی سیمی یا چیزی شبیه آن بوده و گر گرفتن همین دپوهای توی سالن خالی از جمعیت سینما.

ماجرای تعطیل شدن این سینما، به اوایل دهه ۹۰ بر می‌گردد و طی هشت سال گذشته، هیچ فیلمی در سینما بهمن نمایش داده نمی‌شد، اما خب سابقه این سینما به سال ۱۳۳۶ بر می‌گردد که با ظرفیت ۷۰۳ صندلی افتتاح شد، البته اسمش متفاوت بود، سینما «مترو» اسمش بود که به همت اسماعیل گلستان در خیابان زند با فیلم «پرنس دانشجو» افتتاح شد و تا سال‌های قبل از انقلاب یکسره دایر بود. این سینما پس از انقلاب در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت.

بنیاد این سینما را به بهمن تغییر نام داد و مدتی پس از بازگشایی به حوزه هنری واگذار کرد و طی دو سال گذشته حوزه هنری هم به بخش خصوصی این سالن سینمایی را واگذار کرده است. بخش خصوصی‌ای که قرار بود، هر چه زودتر سینما را بازسازی کند اما بعد از دو سال، سالن این سینما به این وضعیت دچار شد. چندی پیش، این سینمای متروکه با سینمای فروریخته «پرسیا» تعویض و به «کریم تیموری» واگذار شد.

ابتدا حوزه هنری قصد داشت، سینما بهمن را پس از تغییر کاربری به بخش خصوصی واگذار کند و با سرمایه‌گذاری در پردیس سینمایی این سینمای قدیمی را نونوار کند، اما تصمیم آنها تغییر کرد و با ملک سینما «پرسیا» معاوضه شد. سینما «مترو» سابق که با سرمایه «رحیم ایروانی» صاحب کارخانه کفش ملی در سال‌های دور نمایش فیلم را شروع کرده بود، حالا به توده‌ای سیاه در قلب خیابان زند تبدیل شده است. البته این آتش‌سوزی به جان سینماهای قدیمی در دل خیابان‌های خاطره‌ساز، فقط مختص به شیراز و یکی شهر و دو شهر نیست، حالا یا آتش است یا بازسازی نشدن و در نهایت متروکه شدن.

سینماهای متروک

در همین تهران خودمان و در بیشتر شهرستان‌ها سینماهایی داریم که متروکه شده‌اند؛ سینماهایی که زمانی سرشار از خاطره بودند و اما حالا فقط و فقط متروکه شده‌اند و وقتی نگاه‌شان می‌کنی جز خاطره و نوستالژی چیز دیگری نیست.
سینما «نادر» با نام سابق «رویال» که در سال ۱۳۱۲ ساخته شد نیز آخرین بازمانده از سینماهای لاله‌زار پس از مدت‌ها تعطیلی به‌دنبال تغییر کاربری است. طی سال‌های گذشته و پیش از تعطیلی سینما نادر، فیلمی برای نمایش به آنان ارائه نمی‌شده و برای زنده ماندن سینما فیلم‌هایی را که قبلا نمایش داده شده بود اکران می‌کردند؛ هر چند این روند هشت‌ ماه بیشتر نتوانست ادامه پیدا کند.

سینما «رودکی» در سال ۱۳۲۹ با نمایش «بن‌هور» آغاز به‌کار کرد. به‌ دلیل تغییر فضای لاله‌زار و درنهایت مشکلات اقتصادی با بیش از ۶۰ سال قدمت تعطیل شد.

سینما «تمدن» که چند سالی به انبار کالا تبدیل و دست آخر هم ویران شد. سینما «تمدن» سال‌ها بود که مخاطب چندانی نداشت. خیابان مولوی که در زمان تاسیس سینما تمدن محل مناسبی برای فیلم دیدن بود، دست‌کم سه دهه بود که چنین کارکردی نداشت. ولی سینمایی با این قدمت و سابقه می‌توانست بازسازی و به مکانی فرهنگی تبدیل شود. جایی که خاطرات قدیمی سینما در آنجا ثبت شود.

سینما «رادیوسیتی» از مجلل‌ترین و مدرن‌ترین سینماهای ایران بود که در ۲۷شهریور ماه سال ۱۳۳۷ در خیابان ولیعصر تهران افتتاح شد. نمایندگان مجلس آن زمان برای مراسم افتتاح این سینما نیز دعوت شده بودند. طراحی این سینما همچون سینما مولن روژ، توسط حیدر غیایی که از پیشگامان معماری نوین ایران بود، انجام شد. این سینما چند ماه پس از تعطیلی در سال ۱۳۵۷ آتش گرفت و لامپ‌های نئون آن کنده شدند. پس از انقلاب اسلامی، مدتی به داروخانه تبدیل شد و در حال حاضر نیز یک ساختمان مخروبه است.

سینما «کریستال» از سینماهای قدیمی تهران بود که در ۳ خرداد ۱۳۲۴ تاسیس شد. این سینما با دو سالن به گنجایش کلی ۶۶۰ نفر ازجمله سینماهای ممتاز تهران بود و به اکران فیلم‌های هنری شهرت داشت. این سینما که در تقاطع خیابان لاله‌زار و خیابان منوچهری قرار دارد در حال حاضر تعطیل شده است.

سینما «آسیا» در سال ۱۳۳۷ توسط «امرلال هندوجا»، «نارانداس بگواندلاس» ساخته شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. این سینما که جزء اولین سینماهای تهران است با ۹۶۲ صندلی کار خود را آغاز کرد. سینما آسیا با طرحی از هوشنگ سیحون حدود 50 سال فیلم‌های سینمای ایران را نمایش داد.

بخشی از سقف سینمای ۷۸ ساله «فلور» که کار خود را از سال ۱۳۱۶ آغاز کرده بود، فرو ریخت و این اتفاق بهانه‌ای برای تخریب این سالن سینما شد.

سینما «ادئون» واقع در خیابان سعدی نرسیده به چهارراه مخبرالدوله شده است. این سینما در سال ۱۳۴۰ با نمایش فیلم «کازینو دوپاری» افتتاح شد و در سال ۱۳۷۱ تعطیل شد، با اینکه قرار بود جزء میراث فرهنگی باشد اما در سال ۱۳۸۷ ساختمان این سینما طعمه حریق شد و از بین رفت.

سینما «مترو» در کوچه ملی خیابان لاله‌زار است. سینمایی که دیوارهایش از دم در تا داخل سالن کاشی‌کاری است و کاشی‌های سفید و صورتی دارد. خود سالن هم که در زیر زمین است، آن زمان بوی سفیدآب می‌داد و هوایش همیشه دم داشت و صدای بلندگو طوری در هوا می‌شکست که انگار به آب خزینه برخورد کرده است اما با همه اینها پر بود از خاطرات، خاطراتی که شاید الان دل‌مان می‌خواست خیلی چیزها بدهیم و به آن زمان باز گردیم، اما متاسفانه این سینما در حال حاضر تعطیل است.

سینما «رکس» یکی از سینماهای تهران است که در خیابان لاله‌زار قرار دارد. این سینما که متعلق به قدرت‌الله و سیف‌الله رشیدیان بود، در روز اول مهر ۱۳۲۴ کار خود را با نمایش فیلم «جایی تو را خواهم یافت» آغاز کرد. بعدها مالکیت این سینما از بنیاد مستضعفان به حوزه هنری انتقال یافت و درنهایت این سینما در پایان سال ۱۳۷۲ تعطیل شد.

سینما «شهرقشنگ» در خیابان ولیعصر نرسیده به سه راه جمهوری قرار دارد، این سینما به دلیل تغییر بافت این منطقه بی‌رونق شد و اعلام کردند که در ردیف سینماهای زیان‌ده قرار گرفته است. درنتیجه در سال ۱۳۸۷ تعطیل شد.

سینما «تاج»- «نفت» در استان خوزستان، ساخت ساختمان سینما «نفت» پیش از جنگ جهانی دوم آغاز و با نام سینما «تاج» در سال ۱۳۲۳ گشایش یافت. این سینما که نمای آجر قرمز دارد در آبادان، محله بوارده جنوبی واقع شده و در ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۰۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این را هم باید اضافه کنیم که خیلی از مالکان این سینماها می‌خواهند تغییر کاربری را برای سینمای‌شان رقم بزنند و شاید از کنار این تغییر کاربری سودی هم نصیب‌شان شود اما نکته اینجاست که تغییر کاربری به این آسانی نیست، چون سینماداران تعهدنامه کتبی داده‌اند مبنی‌بر اینکه کاربری زمین از سینما به محلی دیگر تغییر نکند و برای تغییر کاربری باید مجوز رسمی از وزارت ارشاد باشد، برخی از سینماداران، حاضرند تا 10سال منتظر تغییر کاربری زمین‌شان بمانند! همه این اطلاعات را که با آمار سینماهای متروک کنار هم می‌گذاریم متوجه می‌شویم که هیچ‌انگیزه‌ای برای بازسازی سالن‌های سینمایی وجود ندارد.

مثل همین سینما بهمن شیراز که بعد از سال‌ها بلاتکلیفی از دوسال پیش که به بخش خصوصی داده شده ولی صاحب ملک هیچ دستی به سر و روی سینما نمی‌کشد. گویا صاحبان ملک سینما فقط دنبال این هستند که تغییر کاربری دهند. گویا در این چند سال، شرط حیات سالن‌های سینمایی این است که بخشی از یک پردیس پرهیاهو باشند یا اینکه در کنار یک پاساژ خرید جاخوش کنند و دیده شوند تا مثل سینما بهمن شیراز طعمه حریق نشوند؟