قرص برنج؛ از آفت‌کشی تا آدم‌کشی!

روزنامه همدلی در گزارشی نوشت: چند سالی است قرص برنج که زمانی تنها کاربردش استفاده از آن به‌عنوان آفت‌کش محصولات کشاورزی بود، آفت جان ایرانی‌ها شده و مانند قاتلی خاموش به آرامی و در سکوت دست‌های مرگبارش را بر گلوی قربانیان خود می‌فشارد و سال به سال به تعداد آنان نیز می‌افزاید. آمارها نیز به روند رو به رشد مرگ بر اثر مسمومیت قرص برنج صحه می‌گذارند.

به نحوی که سال ۹۶، ۶۴۰ نفر در اثر مسمومیت با قرص برنج در کشور جان خود را از دست دادند و این رقم در مقایسه با سال قبل از آن که آمار تلفات قرص برنج در کشور، ۵۹۸ نفر بود، ۷درصد افزایش یافته است.

اما سال ۹۷ این آمار جهش قابل توجهی داشت به نحوی که اداره کل پزشکی قانونی استان تهران از افزایش ۳۷درصدی مرگ ناشی از مسمومیت با قرص برنج در سال ۱۳۹۷ فقط در این استان خبر داد.

براساس گزارش پزشک قانونی، در دوازده ماه سال۱۳۹۷، ۱۸۴ نفر در اثر مسمومیت با قرص برنج در تهران جان خود را از دست داده‌اند که این تعداد در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۳۹۶که تعداد فوت ناشی از مسمومیت با قرص برنج۱۳۴نفر اعلام شده بود سی وهفت درصد افزایش یافته است. بنابراین گزارش از کل فوت‌شدگان ناشی از مسمومیت با قرص برنج در ۱۲ماه ،۱۱۱نفرمرد و ۷۳نفر زن بوده‌اند.

قرص برنج برای حفاظت محصولات زراعی نظیر برنج مورد استفاده قرار می گیرد و برای نگهداری طولانی مدت برنج و دفع آفات درون کیسه برنج قرار می دهند. این قرص ترکیبات شیمیایی و خطرناکی دارد که استفاده نادرست از آن و استشمام و متصاعد شدن گاز آن سبب ایجاد انواع مسمومیت‌های حاد و مزمن در انسان ها می شود و در اغلب مواقع به مرگ ختم می شود.

در کشور ما نیز از قرص برنج به دلیل کارآیی بالای آن در کشاورزی برای از بین بردن آفات از دیرباز مورد استفاده قرار گرفته است. عواملی مانند سمیت بالا و میزان کشندگی زیاد و سهولت دسترسی، باعث شده است در چند سال اخیر مرگ و میرهای ناشی از مسمومیت این قرص در کشور افزایش پیدا کند.

مرگ با قرص برنج مرگ دردناکی است و فرد عطش زیادی دارد . در این مرگ فرد تا زنده است، هوشیار و بیدار بوده و سوزش شدیدی در بدن خود احساس می‌کند. نشانه‌های مسمومیت این قرص در طی۱۰ الی۱۵دقیقه اول بعد از بلع ظاهر می‌شوند و ظرف ۳ تا ۴ساعت سیستم تنفسی و قلب را دچار مشکل می‌کند و فرد در اثر مرگی زجرآور خواهد مرد. مصرف قرص برنج می تواند در کمتر از ۶ ساعت باعث مرگ شود وحتی مصرف نصف قرص برنج برای یک فرد بالغ کشنده است.

فروش و عرضه عمومی قرص برنج در اغلب کشورها ممنوع است و تنها در چند کشور آسیایی این ماده سمی به‌ راحتی در دسترس عموم قرار می‌گیرد. اما در کشور ما حتی با وجود افزایش قربانیان هر ساله این سم و آمارهایی که از روند رو به رشد این موضوع حکایت دارد تاکنون سخت‌گیری قابل توجهی در مورد عرضه آن به عموم که منجر به کنترل عرضه آن شود، اعمال نشده است.

دسترسی آسان به قرص برنج در کشور زمانی نگران کننده‌تر به نظر می‌رسد که بدانیم اسم این قرص با خودکشی گره خورده است و نقش پررنگی در خودکشی‌ها ایفا می‌کند. براساس آمارهای رسمی و به گفته کارشناسان بیشترین مسمومیت با قرص برنج و مرگ و میر ناشی از آن به دنبال انتخاب آن برای خودکشی رخ می‌دهد. چند ماه پیش دکتر ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت از آمار صعودی خودکشی با قرص برنج در نشست خبری خود با خبرنگاران پرده برداشت و اعلام کرد که در ۵ تا ۶ ماهه سال ۹۷ روزانه ۲نفر به دلیل مسمومیت و خودکشی با قرص برنج جان خود را از دست می دهند.

البته همه مسمومیت‌ها با قرص برنج و مرگ‌های ناشی از آن خودکشی تلقی نمی شود . گاهی هم افرادی به دلیل اشتباه گرفتن با قرص های دیگر و با مصرف آن دچار مسمومیت یا مرگ می‌شوند، اما در مجموع آنچه به نظر می رسد این است که در بیشتر موارد مسمومیت با قرص برنج حکایت از خود آگاهی افراد در مصرف قرص برنج را دارد.

مسمومیت های ناشی از استفاده قرص برنج در کشور موجب شد تا اقداماتی برای ممنوعیت واردات و محدودیت در فروش قرص برنج توسط سازمان ها و نهادهای مسئول در کشور انجام شود. چند ماه پیش نیز «محمود خدادوست» مدیر کل دفتر طب سنتی وزارت بهداشت، فروش قرص برنج در عطاری‌ها را غیرقانونی دانست و این قرص را کالای قاچاق دانست که از مبادی غیر رسمی و به شکل قاچاق وارد می‌شود و فروش آن را ممنوع اعلام کرد، اما با وجود این که قرص برنج یک کالای قاچاق است و عرضه آن توسط فروشنده‌های سم و عطاری‌ها ممنوع و دارای مجازات است، اما هنوز در برخی از عطاری‌ها می‌توان ردی از قرص برنج پیدا کرد و همچنان برخی از عطاری‌ها این قرص را در اختیار مشتریان و متقاضیان قرار می‌دهند.

آمارهای نگران کننده قربانیان مصرف قرص برنج نهایتا به جایی رسید که وزیر بهداشت سابق پیشنهاد داد، افرادی که قرص برنج را توزیع می‌کنند در جرم آن شریک باشند. پیشنهادی که هنوز به جایی نرسیده است، اما سوال مهم این جاست که درصورت اجرایی شدن این پیشنهاد وزیر بهداشت، تا چه حد آمار نگران کننده مصرف عمدی قرص برنج کم می شود یا نیاز به قوانین سفت و سخت تری در این زمینه داریم؟

فارغ از همه مسائل واقعیت تلخ این است که قرص برنج همچنان در ایران قربانی می‌گیرد و جالب‌تر اینکه استان تهران همچنان در صدر استان‌های ایران است که بیشترین قربانی را در خود جای داده است.موضوعی که بیش از پیش ضعف نهادهای نظارتی را می‌رساند.