احتمال وقوع فاجعه دروازه قرآن در اتوبان امام علی

خبرگزاری ایلنا:محمد سالاری (رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران) اظهار کرد: موضوع سیلاب که به صورت فراگیر و گسترده همه جامعه ایرانی را درگیر کرد، می‌تواند نقطه عطفی در تغییر نگاه و باور عمومی تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان مدیریت شهری و دولت باشد.

رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران ادامه داد: برخی از تصمیم‌گیری‌هایی که در اقصی نقاط کشور گرفته شده، پیوست‌های مطالعاتی در آنها به طور کامل انجام نشده و موجب بروز برخی مخاطرات و حوادث غیرطبیعی شده است.

وی افزود: در گلستان شهر آق قلا در محدوده‌ای از اراضی که مثل یک کاسه گود بوده، جانمایی شده است. مشخص بود که وقتی بارندگی زیاد شود، در چنین منطقه‌ای آب جمع می‌شود و منجر به سیلاب می‌شود. مسئولانی که در آن مقطع زمانی محدوده آق‌قلا را برای شهر انتخاب کرده‌اند و ادارات فنی و کارشناسی که مسئولیت بررسی مطالعات فنی و امکان سنجی جانمایی شهر را به عهده دارند، باید مواخذه شوند.

سالاری با اشاره به سیل پلدختر گفت: این شهر در جایی احداث شده که در سابقه تاریخی مسیر سیلاب بوده است. مشاهده کردیم که بسیاری از زیرساخت‌های پلدختر در استان لرستان در اثر سیل از بین رفت.

وی یادآور شد: درست است که وقتی سیل می‌آید حتی در کشورهای توسعه یافته دنیا بعضا خساراتی وارد می‌شود، اما این حجم از خسارت که همه زیرساخت‌ها و شبکه‌های بزرگراهی و عبور و مرور آسیب ببینند و از بین بروند نشان می‌دهد، ما در فرایند تصمیم‌گیری‌هایمان دچار مشکل هستیم.

سالاری در ادامه بیان کرد: در شهری مثل تهران هم که پایتخت کشور است و اساسا هر نوع تصمیم‌گیری چه در حوزه‌های عمرانی، فرهنگی و اجتماعی و چه در حوزه های فضای سبز، میراثی و تاریخی و شهرسازی و معماری که در شهرهای دیگر از آن الگوگیری می‌شود، شاهد اقداماتی هستیم که پیوست‌های مطالعاتی در آنها مورد توجه جدی قرار نگرفته است.

رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران ادامه داد: به عنوان مثال در اتوبان امام علی (ع)، اتوبان پایین‌تر از کد ارتفاعی مناطق مجاور گودبرداری شده و با حفاری و خاک‌برداری در لایه‌های پایینی خاک ایجاد شده است. از آنجا که نوع توپوگرافی و اقلیم تهران به نوعی است که در کوهپایه قرار گرفته و آب‌ها مسیر شمالی جنوبی را طی می‌کنند و رود دره‌ها و رودخانه‌های ما شمالی جنوبی بوده‌اند و در اتوبان امام علی آثاری از این رودخانه‌ها بوده است، به نظر می‌رسد اگر یک سیلاب بسیار شدید اتفاق بیفتد، این احتمال وجود دارد که مثل دروازه قرآن شیراز فاجعه به بار آورد. در دروازه قرآن ما در یک بازه زمانی بسیار کوتاه مدت شاهد از دست دادن جان تعداد قابل توجهی از هموطنانمان بودیم و همان اتفاق در اتوبان امام علی هم می‌تواند رخ دهد. حجم آب می‌تواند، روی هم جمع شود و ماشین‌ها را با سرنشین‌هایشان به سمت جنوب ببرد. همین اتفاق در بعضی دیگر از اتوبان‌های شمالی_جنوبی هم می‌تواند رخ دهد.

وی تأکید کرد: البته در دنیا این گونه نیست که در چنین مسیرهایی اصلا اتوبان نسازند. در کشورهای توسعه یافته این مسائل را پیش بینی می‌کنند. یعنی با توجه به اینکه در تاریخ اقلیمی و آب و هوایی شهر تهران سیل‌های شمالی جنوبی وجود داشته و اکنون ما مسیری را با بتن درست کرده‌ایم که به هیچ عنوان نمی‌توان جای آن را تغییر داد، باید به این موضوع فکر شود که اگر خطر سیل باشد چه باید کرد.

سالاری با تاکید بر اینکه در خصوص اتوبان امام علی پیوست‌های مطالعاتی به صورت کامل وجود ندارد، اظهار کرد: شاید برای سیلاب‌های عادی این اتوبان جوابگو باشد، اما در سیلاب‌های بسیار شدید قطعا دچار مشکل می‌شود.

وی افزود: اتوبان‌های تهران که غالبا شرقی_غربی هستند، همه از روی رود دره‌های شمالی-جنوبی عبور کرده‌اند. سازمان زمین شناسی کشور در همین صحن علنی شورای شهر بر اساس مطالعات بسیار جامعی که انجام داده بود هم موضوع اتوبان امام علی را مطرح کرد و هم به این مبحث اشاره کرد که تونل‌هایی که برای انتقال آب از شمال به جنوب ذیل اتوبان‌های تهران تعبیه شده‌اند، غالبا پاسخگوی دبی سیلاب‌های شدید نخواهند بود. این امر باعث می‌شود اتوبان‌ها از بین بروند و در موقعیت بحران که نیاز است، نهادهای امدادرسانی وضعیت را مدیریت کنند به دلیل وجود این اتوبان‌ها دچار مشکل جدی می شوند.

او در مورد مصنوع‌کاری‌هایی که در جداره‌های رود دره‌ها انجام می‌شود، گفت: اینکه در مدیریت شهری گذشته هم رود دره‌ها به تفرجگاه‌های عمومی تبدیل شده‌اند یک کار ارزشمند بوده، اما یکی از مخاطرات طبیعی که در این خصوص وجود دارد و سازمان زمین شناسی هم آن را مطرح کرده، این است که فضاهای تفرجگاهی به خصوص در پایین دست رود دره‌ها ممکن است سبب شود در مواقع سیلابی شدید و مواقعی که به صورت نقطه‌ای بارش شدید داریم و پیش بینی‌ها خیلی دقیق نیست، سیلاب شهروندان حاضر در تفرجگاه‌ها را در معرض خطر قرار دهد.

سالاری اضافه کرد: اگر مصنوع کاری‌هایی مثل بتن‌کاری و سنگ چینی موجب ناتراوا کردن سطح جداره رود دره‌ها شود، بارندگی‌هایی که باید در طول سال خاک را به صورت اشباع شده نگاه دارد، نمی‌تواند نفوذ کند و لایه‌های زیرین خاک پوک می شود و این امکان ایجاد می‌شود که سیلاب شدید بتواند لایه‌های خاک را با خود ببرد.

رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران ادامه داد: بنابراین ساماندهی رود دره‌ها و تبدیل آنها به تفرجگاه را نمی‌توان زیر سوال برد، اما طراحی‌ها باید مبتنی بر مطالعات کارشناسی و فنی و با در نظر گرفتن پیوست‌های مطالعاتی پدافند غیرعامل باشد.

وی تأکید کرد: اگر شهرداری تهران در مقاطعی از بارش باران به دلیل نگرانی از وقوع سیل شدید اتوبان امام علی را مسدود کند تا مردم در آن تردد نکنند، ما در مدیریت شهری مسئول هستیم تا نسبت به ارزیابی این موضوع تصمیم بگیریم و لازم است مجموعه‌ای از کارشناسان به این مبحث ورود کنند و مشاور و پیمانکاری که در ساخت اتوبان دخیل بوده‌اند توضیح دهند؛ شاید توضیحات این افراد قانع‌کننده باشد.

وی خاطرنشان ساخت: این اتوبان در مواقع بحرانی و سیلاب‌های شدید می تواند ایجاد مشکل کند و بنابراین باید برای آن تمهیداتی اندیشیده شود.