بایدها و نبایدهای یک شب ماندن در موزه

خبرگزاری ایسنا: مدیر کل موزه ملی ایران می‌گوید: براساس طرح در دست بررسی، در صورت تصویب هر هفته یک یا دو روز به خصوص در روزهای پایانی هفته - پنجشنبه و جمعه - ساعت بازدید موزه‌ها به ساعت ۲۱ افزایش پیدا می‌کند.

به دنبال استقبال مردم از طرح «شبی با موزه» که امسال (چهارشنبه هفتم فروردین) در چهارمین سال متوالی در چند موزه به خصوص موزه ملی ایران به عنوان پایلوت برگزار شد و مردم بیشتری از آن استقبال کردند، اکنون مسئولان میراث فرهنگی اعلام می‌کنند که احتمال دارد در ماه‌های آینده در صورت تصویب، برخی از موزه‌ها مدت زمان بیشتری به روی مردم باز باشند.

جبرئیل نوکنده با بیان این‌که اکثر موزه‌های دنیا سالی یک یا دو بار و حتی در برخی از فصل‌ها یک بار موزه‌هایشان را از ساعت ۲۲ تا ۲۴ باز نگه می‌دارند، ادامه می‌دهد: در واقع با این‌کار به یکسری از مشاغل و انسان‌ها که به هر دلیلی در روز امکان دیدن موزه‌ها را ندارند، فرصت می‌دهند تا در طرحِ «شبی در موزه‌ها»، از این فضاهای تاریخی و فرهنگی و آثار آن‌ها دیدن کنند.

او با اشاره به این‌که در همه نقاط دنیا از مقامات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اصناف مختلف در جامعه طیفی هستند که حتماً امکان حضور در موزه‌ها در ساعات عادی بازدید را ندارند و با اجرایی شدن این طرح‌ها می‌توانند با خانواده‌های خود در بازدید شبانه شرکت کنند، ادامه می‌دهد: زمانی که به عنوان یک دانشجو در آلمان تحصیل می‌کردم، می‌دیدم که در آن جا بیشتر مقامات فرهنگی و سیاسی در این شب‌ها ب همچنین فضاهای فرهنگی می‌روند تا غیرمستقیم مردم را تشویق به حضور در چنین رویدادهایی کنند.

در صورت تصویب ساعت بازدید به ۹ شب افزایش می‌یابد

وی با تاکید بر این‌که در طرحِ ارائه شده در صورت تصویب در هفته یک تا دو روز به خصوص در روزهای پایانی هفته - پنجشنبه و جمعه - ساعت بازدید موزه‌ها تا ساعت ۲۱ افزایش پیدا می‌کند، می‌گوید: در طول این چهار سال که تجربه شبی با موزه در موزه ملی برگزار شده است، استقبال مردم در هر طیف را شاهد بوده‌ایم. مردان، زنان، مادران، پدران، کودکان، نوجوانان، جوانان، سالمندان و میانسالان از مشاغل و طبقات اجتماعی متفاوت در بازدید از موزه شرکت کردند.

«شبی با موزه» سه برابر بازدید معمولی، بازدید کننده داشت

او با بیان این‌که در صورت انجام برنامه‌ریزی‌ها و هماهنگی‌ها در مدت زمان‌های زودتر، قطعاً مسئولان شهری نیز ما را همراهی می‌کنند، ادامه می‌دهد: در این صورت بیلبوردهای شهری نیز اطلاع‌رسانی مناسب را انجام می‌دهند و قطعاً استقبال بیشتری از این اتفاق رخ می‌دهد.

نوکنده مناسب‌ترین مثال در این زمینه را مقایسه حضورگردشگران در روز هفتم فروردین و شبی با موزه در همین زمان می‌داند و می‌گوید: در زمان بازدید روزانه از موزه ملی ایران در روز هفتم فروردین امسال، حدود سه هزار نفر از موزه بازدید کردند، اما از سوی دیگر با احتسابِ رایگان بودن طرحِ شبی با موزه و براساس تردد شمار الکتریکی موزه که به سامانه بلیت فروشی متصل است، تعداد بازدیدکنندگان موزه در شبی با موزه ۱۰ هزار و ۱۵۸ نفر نشان داده شد، یعنی به طور متوسط سه برابر بازدید روزانه دیشب از موزه ملی انجام شد.

او اضافه می‌کند: شاید برخی حتی به این مطلب استناد کنند که چون بازدید رایگان بوده این عدد در این حد افزایش پیدا کرده است، اما تحت هر شرایطی بازدیدکننده با رشد مواجه بود.

«شبی با موزه» برنامه‌ای تخصصی که همه دنیا اجرا می‌کنند

مدیر کل موزه ملی ایران با بیان این‌که «شبی با موزه» یک برنامه تخصصی ویژه است که در تمام موزه‌های مهم و بزرگ دنیا برگزار می‌شود، ادامه می‌دهد: لایه‌ی «شبِ موزه‌ها» یک لایه متفاوت است که نمای موزه، حیاط موزه، چشم انداز در موزه، نورپردازی‌های اطراف موزه در شب جلوه‌ی دیگری دارد. حتی ساختمان‌های موزه نیز نماد شهر هستند که به لحاظ معماری و جایگاهی که در فضای فرهنگی - گردشگری - شهری دارند.

او با بیان این‌که اگر بتوانیم زنجیره موزه‌ها را به یکدیگر وصل کنیم، مثلاً «میدان مشق» نیز شبی با موزه برگزار کند، وزارت امور خارجه نرده‌ها را بردارد و هر روز همه بازها باز باشند، حتماً استقبال بیشتری می‌شود و بازدیدکننده بیشتری خواهیم داشت.

نوکنده با بیان این‌که خود تمایل دارد تا برخی از موزه‌ها را در شب بازدید کند، ادامه می‌دهد: شاید یک موزه را ۱۰ بار در روز دیده باشم، اما تجربه در شب بازدید کردن از موزه برای خودم به شخصه جذاب است، در واقع لایه‌های متفاوت و از چشم به دور مانده‌ی موزه‌ها در شب دید دیگری به بازدیدکنندگان می‌دهد.

با اجرای شبی با موزه، امنیت کشور را مخابره می‌کنیم

مدیر کل موزه ملی ایران یکی از راه‌های نشان دادن درجه امنیت در کشور را باز بودن موزه‌ها در شب نیز می‌داند و ادامه می‌دهد: متأسفانه برخی تلاش می‌کنند، با کمک رسانه‌هایشان فضای ناامنی را در کشور نشان دهند، این در حالی است که برگزاری این طرح‌ها نقشه‌های آن‌ها را خنثی می‌کند.

او با تاکید بر این‌که در موزه‌ها نمی‌توان برای هر موزه یک طبقه‌بندی جداگانه در نظر گرفت، می‌گوید: اگر مردم بتوانند در مقاطعی از سال در همین موزه‌ها به راحتی تردد شبانه داشته باشند، با این اقدام فرهنگی امنیت کشور را مخابره کرده‌ایم.

نوکنده با تاکید بر این‌که قطعاً در چنین زمان‌هایی دغدغه‌هایی برای تأمین امنیت ایجاد می‌شود، می‌گوید: ما با همکاری یگان حفاظت تهران و یگان حفاظت کل سازمان میراث فرهنگی، می‌توانیم چنین قدم‌هایی را به درستی برداریم. موزه ملی سی افسر در اختیار دارد که تعداد آن‌ها در زمان اجرای این طرح به دو برابر افزایش پیدا می‌کند، حتی فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی نیز با انجام بازدیدهای میدانی و چک دوربین‌ها از قبل و انجام بازرسی بدنی، تلاش کردیم تا امنیت را به طور کامل در موزه‌ها برقرار کنیم.

وی با اشاره به فعال بودن حضور مردم در خیابان سی‌تیر و موزه آبگینه در نزدیکی موزه ملی ایران، ادامه می‌دهد: هر چند شاید تعداد بازدید کننده‌های موزه آبگینه کمتر از موزه ملی بوده باشد که در روز معمولاً این اتفاق رخ می‌دهد، اما از نظر ما حضور مردم مهم‌تر است که به نسبت حضور روزانه افزایش زیادی داشته، از سوی دیگر پیوستن موزه «نقاشی پشت شیشه» به این طرح نیز به اهمیت طرح اضافه کرد.

اگر برنامه‌ریزی دقیقی با شهرداری کنیم، با افزایش بازدیدکننده مواجهیم

مدیر کل موزه ملی ایران تاکید می‌کند: اگر بتوانیم با شهرداری یک برنامه‌ریزی دقیق داشته باشیم و با اطلاع‌رسانی زودتر، درست مانند موزه‌های اروپایی، برنامه‌ها را به صورت پایدار تدوین کنیم و در برنامه‌های فرهنگی شبانه شهری خود جای دهیم، قطعاً تعداد بازدید کنندگان از موزه‌ها نیز در برابر وضع موجود افزایش پیدا خواهد کرد.

او ادامه می‌دهد: من به عنوان یک ایرانی چقدر می‌توانم هر سال در نوروز به دیدن اقوام و آشنایان بروم، شاید دوست داشته باشم شبی متفاوت تجربه کنم. «شبی با موزه‌ها» چنین امکانی را برای خانواده‌ها فراهم می‌کند و آرزوی قلبی من این است که در تمام ایران و برای همه موزه‌های فعال با کمک مدیران شهری و مدیران فرهنگی این فرصت فراهم شود.

وی با تاکید بر این‌که باید این امکان فراهم شود تا در مقاطعی همه بتوانند به نزدیکترین موزه در شب مانند موزه‌های دفاع مقدس، آبگینه، ارتباطات، صلح و حتی کاخ موزه‌ها سر بزنند.

مدیر کل موزه ملی ایران، با بیان این‌که تعدادی دانشجوی از قبل آموزش داده شده در این طرح به موزه کمک کردند، می‌گوید: از همکاران نیز درخواست کردیم به عنوان راهنمای موزه در این طرح در موزه حضور داشته باشند، بنابراین با کمک یکدیگر توانستیم امنیتِ کامل را برقرار کنیم. حتی برخی رسانه‌ها نیز همراه ما بودند، در این میان مردم نیز نوع برخورد با موزه‌ها را به صورت غیرمستقیم آموزش می‌بینند و علاقه بیشتری برای آمدن به موزه‌ها پیدا می‌کنند.

باید فرهنگ به دل مردم رسوخ کند

دلاور بزرگ - مدیر اداره کل میراث‌فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان تهران - نیز در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این‌که عدد بازدید از موزه‌ها عدد آبرومندی است، می‌گوید: معتقدم بازدید از موزه‌ها جز بخش قابل توجهی از رفتار فرهنگی در بسیاری از کشورهای جهان و در شهرهای کوچک با ساکنانِ ۲۵۰ و ۳۰۰ هزار نفره که دو موزه بیشتر ندارند، است.

او با بیان این‌که خود شاهد بوده که در شهری با همین اندازه دو موزه شهر بازدید کننده زیادی داشته، هر چند آن شهر گردشگری خاصی نیز ندارد، می‌افزاید: از مسئولان آن شهر پرسیدم «اکنون که زمان سفر نیست این افراد چه کسانی هستند که به بازدید موزه می‌آیند، رئیس موزه توضیح داد که مردم همان شهر هستند که شاید برخی از آنها ۱۰۰ بار این موزه را دیده باشند».

وی ادامه می‌دهد: وقتی مردم یک شهر صد بار با آثار تاریخی شهر و کشور از نزدیک برخورد کرده باشند، دیگر لازم نیست به کودکان در مدرسه خوانش تاریخ هنر آموزش داد، چون تصویر جز به جز آن را در همین موزه دیده‌اند و با پوست و گوشت و جان خود درک کرده‌اند.

وی با اشاره به این نکته که باید آشتی بین موزه‌ها و مردم ایجاد شود و برنامه‌ریزی دقیقی برای رفتار فرهنگی جامعه انجام شود، تاکید می‌کند: باید منتظر باشیم تا این فرهنگ به مرور در دل مردم رسوخ کند، در آن زمان می‌توانیم فرصت‌های بیشتری را برای امکان بازدید فراهم کنیم.

او با اشاره به این که براساس آمار ارائه شده، در این چند روز بیش از ۷۰۰ هزار نفربازدیدکننده از مراکز گردشگری تاریخی - طبیعی و بیش از ۴۰۰ هزار نفر از مراکز فرهنگی تاریخی دیدن کرده‌اند، می‌گوید: این نشانه بسیار خوبی است که مردم آهسته و پیوسته در سبد سفر خود به مراکز فرهنگی تاریخی توجه می‌کنند و به این ترتیب به سفر خود به صورت غیرمستقیم شکل فرهنگی نیز می‌دهند.

امیدواریم در تابستان این تجربه را تکرار کنیم

وی اظهار می‌کند: ما باید به این فرآیند سرعت ببخشیم و به کمک مسئولان شهری تسهیلات بیشتری را برای رفتارهای فرهنگی ایجاد کنیم. خودمان نیز علاقه داریم این گونه اقدامات از یک شب به چند شب افزایش پیدا کند، حتی مناسبت‌هایی که به صورت فصلی یا اوقات پیک سفر به وجود می‌آید می‌توانیم فضای زنده شب تهران را برای دوستداران فرهنگ ایجاد کنیم.

او این اقدام را بهانه‌ی خوبی می‌داند تا مردم علاوه بر گردش، با موزه‌ها و مراکز فرهنگی بیشتر آشنا شوند و ادامه می‌دهد: باید چندین بار تمرین کنیم تا کمی‌ها و کاستی‌ها را رصد کنیم و از دل آن یک برنامه فرهنگی خوب و جریان‌دار برای شبهای تهران بیرون بیاید که امیدواریم در تابستان بتوانیم این تجربه را تکرار کنیم.

شبی با موزه، مشقی برای حرکت فرهنگی

محسن شیخ الاسلامی - معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران - نیز به ایسنا می‌گوید: نشاطی که در اجرای این برنامه‌ها وجود دارد، به جذب مخاطب کمک می‌کند. شاید مخاطبان بیگانه با موزه نیز به واسطه اجرای برنامه‌های جانبی تمایل پیدا کنند تا در موزه حضور پیدا کنند، اقدامی که می‌تواند به ایجاد یک حرکت فرهنگی تداوم‌دار منجر شود.

وی بازدید از موزه‌ها را یک فرآیند فرهنگی می‌داند و می‌گوید: هر چند این تجربه در ایران کم بوده و در موزه ملی چهار سال و در موزه‌های تهران به صورت محدود دو سال تکرار شده است، اما آن مشقی برای پیاده کردن یک جریان فرهنگی است.

شبی با موزه را می‌توان یک روال فرهنگی کرد

او در پاسخ به این پرسش که آیا امکان تکرار این طرح در موزه‌های تهران وجود دارد یا خیر؟ می‌گوید: در برخی از موزه‌ها این امکان فراهم است، موزه ملی به عنوان مادر موزه‌ها و یک مرکز فرهنگی قوی از امکانات بیشتری برای بازدید شبانه برخوردار است و زیرساخت‌های نسبتاً مناسبی دارد، بنابراین برای چنین برنامه‌هایی نیز امکان پذیرش دارد.

وی اما درباره‌ی سایر موزه‌ها مانند «آبگینه و سفالینه‌های ایران»، «موزه فرش» یا «نقاشی پشت شیشه» اظهار می‌کند: در این موزه‌ها نیز امکاناتی فراهم است، اما اجرای آن‌ها نیازمند ممارست و تمرین است. همچنین بحث تجهیزات و امنیت موزه‌ها نیز باید مدنظر قرار گیرد، ممکن است در برخی نقاط کم و کاستی‌هایی وجود داشته باشد ولی در مجموع اگر این اتفاق چندین بار در طول سال انجام شود، به مرور تبدیل به یک روال فرهنگی می‌شود.