خطای رحیم‌پور ازغدی کجاست؟

فرارو: حسن رحیم پور ازغدی عضو شورای انقلاب فرهنگی و از سخنرانان و چهره‌های شناخته شده فرهنگی در جریان اصولگرا این روز‌ها با سخنرانی‌های جنجال و بیان اظهارات متفاوت خبرساز شده است. او که خود را در قامت یک تئوریسین می‌بیند، منتقد وضعیت کنونی فرهنگی کشور است. او سیاست‌های فرهنگی را زیر سوال می‌برد و عملکرد نهاد‌های فرهنگی را غیرقابل دفاع می‌داند.

آخرین انتقاد رحیم پور روز جمعه و از تریبون نماز جمعه مطرح شد. او از این تریبون استفاده کرد و در بخش‌هایی از سخنانش به همین تریبون هم تاخت.

ازغدی گفت: «نماز جمعه‌ای که دهه به دهه مخاطبانش را نتواند تجدید کند، چه کمی و کیفی و با جامعه نتواند جوان شود، آن نماز جمعه نیست، این نماز جمعه نیست که در متن مشکلات و مطالبات و بدهی‌های اجتماعی نباشد؛ نماز جمعه‌ نباید به تریبون تکرار مکررات و کلی‌گویی‌های بی‌فایده و کم‌فایده تبدیل شود، بعضی از نماز جمعه‌های ما این طور هستند و بعضی نیستند، بین دو قرائت از نماز جمعه مراقب باشیم که سراغ کدام طرف می‌رویم.»

او افزود: «نماز جمعه محل طرح مشکلات اجتماعی با راه‌حلی اسلامی و انقلابی است، نباید بگذاریم کارگر بیکاری که قربانی اقتصاد برجامی شده، بی‌جواب بماند، پناهگاهش باید نماز جمعه باشد.»

این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد حوزه، دانشگاه و مدیریت‌ها همه باید شجاع و مسئولیت‌پذیر باشند و هرکدام تقصیر‌ها و قصور‌های خودشان را بپذیرند، حکومت باید شفاف باشد.

ازغدی تاکید کرد که همه ارکان حکومت باید پاسخگوی عملکرد خود باشند. او گفت: «همه باید جواب دهند که در دوره مسئولیت‌شان و در مسئولیت‌مان به خودمان، خودت و به خودتان و یا به مردم و محرومین رسیده‌اید؟ رهبری هم پاسخگوی اختیارات در حد خود باید باشد و هست، اما نباید کوتاهی‌های ما در رسانه‌ها، نماز جمعه‌ها و دیگر نهاد‌های حکومتی طوری باشد که رهبری مجبور شود، پاسخگوی کوتاهی‌های ما باشد، از جمله کوتاهی‌ها و تقصیر‌ها و قصور‌هایی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به خصوص از طرف سران ۳ قوه و رئیس شورا که مسئولیت حقوقی دارند، صورت می‌گیرد.»

او از شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز انتقاد کرد نهادی که خود نیز عضوی از آن است.

او همچنین درباره مفاسد و مشکلات اقتصادی گفت: «برای دفاع از حیثیت جمهوری اسلامی چند مسئول فاسد و دزد و حقوق نجومی‌بگیر را به صف اول بیاورید و مثل حضرت امیر، گردن بزنید تا ببنید نماز جمعه علوی چگونه هم جوان‌تر و هم هزار برابر می‌شود.»

این اولین بار نیست که رحیم پور ازغدی به این تندی در نقد نهاد‌های حکومتی سخن می‌گوید. او پیشتر ۲۵ مرداد ماه در سخنرانی جنجالی در فیضیه قم به شدت از نهاد حوزه و روحانیت انتقاد کرده بود. سخنانی که با اعتراض تند دو تن از مراجع تقلید روبه رو شد.

ازغدی گفته بود: «فقه بی‌ربط با زندگی، زندگی بی‌ربط با فقه، درس خارج‌هایی که به جای تئوریزه حکومت و تمدن دینی، عملا فقه سکولار می‌سازند، فقه فردی، عباد سکولاریسم یعنی همین است. همه می‌گویند سکولاریسم در دانشگاه است، بگذارید بگویم ریشه سکولاریسم در حوزه است. سکولاریسم یعنی تفکیک دین از حکومت، دولت و تمدن. تفکیک نظری وقتی است که حرفی ندارید. ۵ درس خارج از فقه نه، یک درس خارج فقه در قم، مشهد، نجف و اصفهان دارید که پرسش‌هایش را از بیرون بگیرد و همین الان در مسائل حکومتی بیاید بر اساس آن‌ها ادله را پیدا کند و بحث کند. یعنی از ذهن نیاید به عین، از عین بیاید به ذهن. چندتا هستند؟»

او افزود: «شنیدم ۷۰۰-۸۰۰ رساله می‌خواهند در قم بدهند، ما اصلا ۷۰۰ تا مرجع می‌خواهیم؟ این جور که کارخانه انبوه تولید مرجع تقلید شروع شده کاری نیست. کسی ۴ شرح و حاشیه بخواند و همان را بگوید مرجع می‌شود؟ حساسیت سر مسائل جزیی درجه ۶، عدم حساسیت درباره مسائل درجه یک.»

این سخنان ازغدی طوفانی به پا کرد دو تن از مراجع تقلید یعنی آیات مکارم شیرازی و نوری همدانی از این بیان انتقاد کردند. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز این اظهارات را رد کرد.

آیت الله مکارم شیرازی در بیانیه‌ای تند بدون اشاره مستقیم به ازغدی گفت: «گوینده‌ای را که هیچ اطلاعی از وضع حوزه‌های علمیۀ شیعه نداشت، دعوت کرده و بدترین اهانت‌ها را به حوزه علمیه و مراجع شیعه کرد.»

آیت الله نوری همدانی نیز این سخنان را "بی انصافی" خواند و گفت: «حوزه هیچ‌گاه سکولار نبود و نیست و نخواهد بود. چرا باید کسی را به حوزه بیاورند که از حوزه بی‌اطلاع باشد.»

در رسانه‌ها نیز موجی انتقادی درباره سخنان ازغدی به راه افتاد با این حال او از مواضعش عقب نشینی نکرد و همچنان بر آن‌ها پافشاری نمود.

سخنان ازغدی با وجود واکنش تند از سوی برخی علما و مراجع با استقبالی نسبی از طرف پیاده نظام اصولگرایان روبه رو شد. بسیاری سخنان او در فیضیه را درست دانستند و از آن استقبال کردند رسانه‌های اصولگرا آن را نقد نکردند.

به گونه‌ای در بخش قدرتمندی از اصولگرایان دیدگاه مثبتی نسبت به او و اظهاراتش وجود داشت. شاید همین نگاه مثبت به او باعث شده است که دوباره تریبونی با زمینه دینی یعنی تریبون نماز جمعه تهران را در اختیار او قرار دهند تا مواضع خود را بیان کند.

شاید اگر این اظهارات ازغدی ۱۰ سال پیش از سوی یک چهره اصولگرا مطرح می‌شد مغضوب این جریان می‌گشت، اما حالا برای این مواضع فرش قرمز پهن می‌کنند.

حتی روزنامه رسالت که وابسته اصولگرایان سنتی است از تیتر "پیش خطبه انقلابی" برای اظهارات او استفاده می‌کند. یا روزنامه جوان وابسته به سپاه پاسداران از او به عنوان یک مصلح یاد می‌کند و می‌نویسد " حسن رحیم‌پور ازغدی را به صراحت لهجه و نقد‌های صریح از کانون‌های قدرت می‌شناسند؛ صراحتی که البته بار‌ها هزینه‌اش را هم پرداخته است، اما بنا ندارد از مواضع و رویکرد اصلاح گری خود عقب نشینی کند. " دو نگاه مشترک از دو طیف نسبتا متفاوت در میان اصولگران.

روایت زیباکلام از خطای ازغدی

با توجه به اینکه رحیم پور ازغدی خود را در قامت یک تئوریسین مطرح می‌کند و در جریان اصولگرا نیز عده‌ای سعی می‌کنند از تفکر او در مسیر حرکت خود استفاده نمایند، مواضع تند اخیر او قابل تامل است. قامل تامل‌تر اینکه این مواضع با استقبال هم روبه رو شده است. به نظر می‌رسد طیفی از فعالان سیاسی و فرهنگی کشور پشت سر ادعا‌های او حرکت می‌کنند یعنی به نوعی رحیم پور ازغدی تبدیل به بلند گو و یا شاید تئوریسین یک جریان برای ایجاد تغییر در ساختار فرهنگی کشور شده است.

اما آیا جایگاه منتقد اوضاع فرهنگی کشور برای ازغدی، همفکران و حامیانش قابل پذیرش است. آیا او می‌تواند از دیگران حساب‌کشی کند؟ و...

صادق زیباکلام استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی در این باره به فرارو گفت: «محور مطالب مطرح شده از سوی آقای رحیم پور ازغدی مسائل فرهنگی بود. عصاره سخنان ایشان این است که وضعیت فرهنگی کشور بعد از چهار دهه مطلوب نیست. حرف اساسی او این بود که مطلوب نبودن وضعیت فرهنگی به واسطه عملکرد ضعیف دستگاه‌های اجرایی از سه قوه، تا دانشگاه‌ها و حوزه علمیه و ... بوده است.»

زیباکلام افزود: «آقای ازغدی در سخنرانی خود تاکید کردند که یکی از مسائل مهم و اساسی که مسئولین کشور فراموش کرده اند، مهندسی فرهنگی است.

من به آقای ازغدی پاسخ می‌دهم که شما و تفکری که به آن تعلق دارید ظرف چهل سال گذشته صداوسیما، تریبون‌های نماز جمعه، حوزه‌های علمیه، شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت خانه‌های ارشاد، علوم و آموزش و پرورش، بیش از ۴۰ سازمان و بنیاد همچون سازمان تبلیغات اسلامی یا جامعه المصطفی و ... را در اختیار داشته اید. سال گذشته فقط همین ۴۰ نهاد بیش از ۸ هزار میلیارد تومان بودجه دریافت کرده اند. آنوقت از وضعیت فرهنگی کشور گلایه می‌کنید؟ سوال این است کدامیک از این نهاد‌ها در اختیار گروه‌های مخالف دیدگاه شما بوده است؛ بنابراین آقای ازغدی و طرز فکر نزدیک به ایشان باید پاسخگوی وضعیت موجود باشند.»
روایت زیباکلام از خطای رحیم‌پور ازغدی؟!

زیباکلام در ادامه تاکید کرد: «اساسا ایده مهندسی فرهنگی متعلق به قرن نوزدهم است. به دنبال ظهور پارادایم پوزیتیویسم در اواخر قرن نوزدهم، در غرب فکر مهندسی اجتماعی و فرهنگی شکل گرفت.

خلاصه اش هم این بود که همانگونه که توسط علوم کاربردی ابزارآلات پیشرفته تری تولید می‌کنیم، به کمک علوم انسانی هم می‌توانیم انسان‌ها و جوامع پیشرفته تری را طراحی کنیم که در آن‌ها از ناهنجاری اثری نباشد. این فکر و ایده مهندسی اجتماعی و فرهنگی بود. اما این فکر خیلی طول نکشید و صاحبنظران به این نتیجه رسیدند شاید در ظاهر امر ادعای مهندسی فرهنگی و اجتماعی شدنی باشد، اما در واقععیت نمی‌توان به سادگی جامعه و فرهنگ را مانند یک ابزار طراحی کرد.»

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ماجرای سخنان آقای ازغدی ماجرای "کی بود کی بود من نبودم است" گفت: «حتی نهاد‌های فرهنگی که توسط قوه مجریه نیز اداره می‌شوند، سیاستگذاری آن‌ها بر عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی است. شورایی که آقای ازغدی سالهاست یکی از اعضای اصلی آن است.»

زیباکلام در پاسخ به این سوال که آیا سخنان رحیم پور ازغدی می‌تواند پیش زمینه تغییر و تحولات تازه‌ای در حوزه فرهنگ باشد، گفت: «نه من تصور نمی‌کنم. ظرف ۴۰ سال گذشته به اندازه کافی مجموعه‌های فرهنگی کشور رادیکال و انقلابی عمل کرده اند. مسئله اساسی این است که آقای ازغدی و همفکرانش پاسخ‌های لازم از عملکرد انقلابی خود در ۴۰ سال گذشته نگرفته اند. من اگر جای آقای ازغدی بودم در خلوت خودم این سوال را مطرح می‌کردم که انتظارات ما در حوزه فرهنگی چه بوده و الان کجاییم؟ مشکل چیست؟

و چوب چه چیزی را می‌خوریم؟ این چیزی است که آقای ازغدی نمی‌خواهد مطرح کند. ایشان یک الگوی ساده غربی، قرن نوزدهمی دارد که تصور می‌کند همانگونه که می‌شود ماشین خوب طراحی کرد، فرهنگ خوب هم می‌توان طراحی کرد. اتفاقا مسئله اساسی این است که فرهنگ را نمی‌شود ساخت و مهندسی کرد. اگر می‌شد این کار را کرد ما در انگلستان شاهد تعداد زیادی زن و دختر مسلمان محجبه نبودیم.»

این استاد دانشگاه تاکید کرد در نتیجه تلاش‌های آقای ازغدی راه به جایی نمی‌برد چرا که اساسا مواردی که ایشان مطرح می‌کند پاسخی به مشکلات و مسائل نیست.