مزایای تحریم‌های نفتی ایران برای روسیه

دیپلماسی ایرانی: ویژگی اصلی سیاست تحریمی جدید ایالات متحده علیه ایران ماهیت یک جانبه آن است. این مرتبه واشنگتن بدون آن حمایت گسترده بین المللی که دفعه گذشته ایران را پای میز مذاکره کشاند، اقدام کرده است.

اگرچه ممکن است در نهایت رویکرد یک جانبه ترامپ موثر واقع شود، اما مخاطراتی زیادی در بر دارد. عوامل بسیاری هستند که بر موفقیت تحریم ها تاثیر می گذارند. یکی از آنها روسیه است که هم از این تحریم ها سود می برد و هم ابزار و انگیزه های لازم برای کمک به ایران در کاهش فشارهای وارده از سوی آمریکا را دارد.

ناظران پیشتر به این مساله اشاره کرده بودند که تحریم های جدید آمریکا علیه ایران از دو جهت به نفع روسیه است: از یک جهت، روسیه می تواند و تمایل دارد که کمبود نفت ناشی از تحریم ایران را در بازار جبران کند. از این منظر روسیه در کمال تعجب خود را در میان ذی نفعان سیاست خارجی آمریکا یافته است. این مساله هم از نظر اقتصادی به نفع روسیه است و هم واردکنندگان عمده نفت ایران یعنی چین، ایتالیا، فرانسه، ترکیه و کره جنوبی از نظر سیاست خارجی برای روسیه اهمیت دارند.

اگر این کشورها به جای ایران، نفت بیشتری از روسیه خریداری کنند، بدون شک از توسعه بیشتر روابط با مسکو در طیف وسیع تری از مسائل پشتیبانی خواهند کرد. از جهت دیگر، تجارت با روسیه می تواند یکی از موثرترین ابزارها برای ایران در کاهش فشار تحریم ها باشد. ایران می تواند در برابر نفت، کالاهای اساسی مورد نیاز خود و احتمالا سرمایه از روسیه دریافت کند؛ نفت در روسیه استفاده خواهد شد و بدین ترتیب، روسیه نفت بیشتری برای صادرات خواهد داشت.

معنای این همکاری بسیار فراتر از روابط روسیه و ایران و حتی درگیری بین جمهوری اسلامی و دیگر مهره های بین المللی است. این مشارکت اساس ایدئولوژیک سیاست گذاری های روسیه در نمایش ژئوپولتیک با ایالات متحده را تقویت می کند و نشان می دهد که روسیه توانایی کمک به دیگر کشورهای درگیر با آمریکا را دارد.

لازم به ذکر است که مقامات واشنگتن موفقیت تحریم ها را بر این اساس پیش بینی کرده اند که دیگر کشورها بین ایالات متحده یا ایران مجبور به انتخاب به شریک خود خواهند شد. از نظر نظری، تصمیم گیری در اینجا ساده است: مزایای همکاری با ایران هر اندازه که باشد، جایگزین بازارها، سرمایه گذاری، خدمات و مشارکت با شرکت های آمریکایی نمی شود. اکثریت کشورها قطعا هر کاری برای مواجه نشدن با مجازات های ایالات متحده انجام خواهند داد.

حتی اگر از تصمیم دولت ترامپ در خروج از برجام حمایت نکند و با اقدامات یک جانبه واشنگتن علیه تهران موافق نباشند، اما باز هم انگیزه کافی برای درگیری با آمریکا به خاطر ایران ندارند. واضح ترین نمونه هم فرانسه، آلمان و سایر کشورهای اروپایی هستند که به رغم گذشت بیش از شش ماه صحبت درباره ساز و کار ویژه مالی هنوز نتوانسته اند راهی برای ادامه همکاری با ایران بیابند.

اما موقعیت روسیه کاملا متفاوت است. ایالات متحده هر تحریمی را که می توانسته بدون آسیب رساندن جدی به اقتصاد جهانی به روسیه تحمیل کند، قبلا اعمال کرده است. مهم تر اینکه همکاری های اقتصادی دو جانبه ایالات متحده و روسیه به شدت محدود است و مسکو چیزی برای از دست دادن ندارد. می توان اینطور قلمداد کرد که ایالات متحده اساسا ایران را به روابط اقتصادی نزدیک تر با روسیه ترغیب می کند. این اتفاقات در مراحل پایانی جنگ داخلی در سوریه وقوع یافته و این در حالی است که مباحثات درباره آینده این کشور جنگ زده نشان می دهند تهران و مسکو همیشه از نظر سیاسی همسو نبوده اند. اما با بازگشت تحریم ها، ایران اکنون برای مصالحه با روسیه انگیزه کافی دارد.

همکاری بیشتر اقتصادی بین تهران و مسکو می تواند زمینه ای برای آزمودن ایده ها درباره چگونگی مقابله تحریم های واشنگتن باشد. کشورهای دیگر به دقت نظاره گر خواهند بود تا در صورت مواجهه با اعمال فشار از سوی آمریکا راهکاری برای اقدام داشته باشند. دولت ترامپ در اقدامی کاملا منطقی بزرگترین خریداران نفت ایران را از تحریم ها معاف و بدین ترتیب از احتمال یک مواجهه شدید اجتناب کرد؛ اما دیر یا زود ایالات متحده باید درباره معافیت ها تصمیم گیری کند.

اگر آنها را تمدید کند، ماهیت کلی تحت فشار گذاشتن ایران را زیر سوال برده است و اگر هم این کار را نکند، با نمایشی از مقاومت ها مواجه خواهد شد. در این میان، مهم ترین کشور چین خواهد بود، چراکه همین حالا هم این سوال وجود دارد که اگر معافیت ها نبود، ایالات متحده می توانست چین را از خرید نفت ایران باز دارد؟

به هر حال، حتی اگر چین هم به تحریم ها تن می داد، همکاری روسیه و ایران برای کاهش فشارهای اقتصادی وارده به جمهوری اسلامی کافی می بود. به علاوه، تلاش ها برای ایجاد یک سیستم بین المللی با هدف مقاومت در برابر تحریم های ایالات متحده ادامه خواهد داشت که اگرچه ممکن است شکست بخورد، اما ناگزیر به بی ثباتی در روابط بین الملل نوین منجر خواهد شد.

این واقعیت که روسیه به تنهایی می تواند از کارایی تحریم های ایالات متحده علیه ایران بکاهد، نشان می دهد که تصمیم گیرندگان در واشنگتن بزرگ ترین مهره در منطقه را نادیده گرفته اند. به ویژه اینکه آمریکا با متحدان قدیمی خود رابطه چندان خوبی ندارد و نمی تواند برای پیشبر اهداف خود روی آنها حساب کند.

زمان نشان خواهد داد که روسیه تا چه اندازه از فرصت پیش آمده استفاده خواهد کرد. برای واشنگتن، درگیری مضاعف با مسکو بر سر تحریم تهران اجتناب ناپذیر به نظر نمی رسد؛ با این حال، برای جلوگیری از چنین مواجهه ای لازم است که ایالات متحده با روسیه مذاکره کند و با توجه به تجربه چند سال گذشته، چنین سناریویی چندان محتمل نیست.