یورش به باغ‌های اراج و البته تخریب امیدبخش

روزنامه قانون نوشت: مال‌ها و برج‌ها یکی پس از دیگری در باغ‌های تهران می‌رویند، گویا پایانی برای تراژدی باغ‌کشی در پایتخت وجود ندارد. هفت هزار هکتار باغ، تنها طی ۱۳ سال در تهران ناپدید شده است.

مرثیه‌ای که باید بر آن خون گریست. این روز‌ها در هر کوی و برزنی که می‌نشینید، صحبت از بین رفتن باغ‌ها و فضای سبز پایتخت است.

تهران روزگاری به باغ‌های سبز و خرمی معروف بود که مانند زمردی در پایتخت می‌درخشیدند و هوش از سر مردمش می‌بردند، اما امروز تنها خاطره‌ای از آن همه باغ در یاد تهرانی‌ها مانده است.

اندک باغ‌هایی که در چند دهه اخیر باقی مانده‌اند نیز حال و روز خوشی ندارند، هر روز خبری از یورش بیل‌های مکانیکی، قطع درختان، ریختن سم و اسید پای درختان، آتش‌زدن درختان و... از آن‌ها منتشر می‌شود. اخباری که دل هر دوستدار این سرزمین را به‌درد می‌آورد.

شاید جالب باشد بدانید که در بیشتر پرونده‌های نابودی باغ‌های تهران پای ارگان‌های دولتی درمیان بوده است.

یورش شبانه به باغ «اراج»

باغ «اراج» یکی از باغ‌های تحت مالکیت سازمان اوقاف و امور خیریه است که در چند روز گذشته، اخبار مربوط به آن حاشیه‌های فراوانی به‌دنبال داشته است. گویا با چراغ سبز شهردار بازنشسته منطقه یک تهران، بولدزر‌ها شبانه به باغ یورش برده‌اند و آنجا گودبرداری انجام داده‌اند.

خبر گودبرداری شبانه باغ اراج دوباره این باغ را به صدر اخبار پایتخت بازگردانده است.

محمد سالاری؛ رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران با انتقاد از این اقدام در صفحه شخصی خود در تویتر نوشت: «امیدوارم سازمان اوقاف هم به تاسی از ریاست محترم بنیاد مستضعفان باغات وقفی را به‌صورت باغ حفظ نموده و در اختیار شهروندان قرار دهد.

نظارت همگانی غوغا می‌کند. چند هفته پیش در جلسه کمیسیون ماده ۵ با بارگذاری باغ اراج مخالفت کردم، مهندس افشانی هم حمایت کرد. ظاهرا شهردار منطقه براساس توافقی در گذشته دستور شروع به‌کار داده‌اند. فعلا با پیگیری همکارانم در شورای پنجم گودبرداری متوقف شد».

الهام فخاری، عضو دیگر شورای شهر نیز در اظهارنظری در این‌باره گفت: «با گزارش مردم محله اراج و پیگیری اعضای شورای شهر تهران عملیات گودبرداری و مداخله در باغ اراج متوقف شد. دست‌مریزاد به مردم، دست‌مریزاد به شورایاران که بهترین مدافعان شهر هستند. دست مریزاد ویژه به مردم و شورایاران محله اراج منطقه یک تهران».

فخاری با اشاره به اینکه باغ اراج متعلق به سازمان اوقاف است در گذشته از شهرداری درخواست پروانه ٣٠-٧٠ داشته است، گفت: «با این در خواست موافقت نشد و، چون بخشی از درختان راآتش زده بودند کمیسیون ماده هفت، مبلغ چهار میلیارد تومان جریمه کرد و رای به اعمال تبصره یک قانون حفاظت و گسترش که توقیف و تملک ملک توسط شهرداریست کرد. اما ظاهرا شهردار منطقه دستور اقدام داده است.

با عوامل مستقر در ناحیه هماهنگ شد که کار متوقف شود تا از طریق دبیرخانه کمیسیون ماده هفت به ان رسیدگی شود».

سریال تکراری باغ‌کشی.

اما این نخستین بار نیست که باغ مورد هجوم قرار می‌گیرد. شهریور ماه سال ۹۴ بود که خبر آتش‌سوزی عمدی باغ اراج با اعتراض شدید شهروندان و کنشگران محیط‌زیست مواجه شد. شوربختانه در آن آتش‌سوزی سه چهارم درختان برای همیشه نابود شدند.

براساس گزارش‌های سازمان پارک‌ها و فضای سبز تهران، مساحت باغ اراج ۲۲ هزار و ۶۰۰ متر است و در سال ۸۳ بیش از یک هزار و ۴۰۰ اصله درخت سبز در این باغ وجود داشته است. شنیده‌ها حاکی از آن است که گود برداری شبانه باغ اراج به‌دستور شفاهی شهردار بازنشسته منطقه یک انجام شده است.

هادی کاشانی، دبیر شورایاری این محله به اسکان نیوز، درباره گودبرداری گفت: «کاربری این زمین فضای سبز عمومی است، اما بر مبنای تفاهم انجام شده امکان ساخت بر مبنای ۳۰-۷۰ برای این زمین صادر شده است که به نظر نمی‌رسد طی چند هفته مالک توانسته باشد بر اساس این تفاهم پروانه گرفته باشد.

شهردار منطقه یک جزو شهرداران بازنشسته است و مشخص نیست در چه زمانی اجازه گودبرداری را صادر کرده که مالک شبانه اقدام به گودبرداری کرده است. بر اساس تماسی که با شهردار ناحیه داشتیم اعلام شد مجوز گود برداری به صورت شفاهی داده شده است.

اگر براساس توافق هم باشد مالک اجازه گودبرداری در ۳۰ درصد ملک را دارد. هنوز آماری از درختان بر جا مانده در این باغ پس از آتش سوزی‌های پی در پی مشخص نیست و این گود برداری بدون رای کمیسیون ماده ۷ داده شده است.

پرونده آتش‌سوزی‌های این باغ در شعبه ویژه روحانیت در حال بررسی است و هنوز برای ما مشخص نیست رای دادگاه چه بوده است. دیوارکشی باغ بدون پروانه خلاف دیگر مالک است. چطور با یک دستور شفاهی مجوز گود برداری داده‌اند».

خشکاندن عمدی باغ اراج

آبیاری نکردن باغ توسط مالک و همچنین تبدیل قسمتی از باغ به محل تخلیه نخاله‌های ساختمانی بار‌ها مورد اعتراض اهالی قرار گرفته بود.

باغی که امروز با عنوان باغ اوقاف، شناخته می‌شود تا سال ۱۳۳۲ تحت مالکیت حاج میرزا حسین حاج محمدعلی کنی بوده که ایشان به علت آنکه فرزندی نداشته، باغ ۲۲ هزار و ۶۰۰ متر مربعی خود را وقف امور خیریه کرده است.

براساس گزارش‌های محلی، ملک وقف امام حسین (ع) بوده و شبکه آبرسانی به درختان باغ نیز براساس سلسه قنواتی بوده که از دوران گذشته داخل باغ تعبیه شده و البته سال‌هاست که نسبت به لایروبی آن‌ها سهل‌انگاری صورت گرفته است.

شاید جالب باشد بدانید که شهرداری در توافقی که با مالک انجام داده است، ۷۰ درصد از فضای این باغ را تحت مالکیت خود قرار داده و تبدیل به فضای سبز کرده است. اقدامی که با اعتراض کنشگران محیط‌زیست نیز مواجه شد چراکه شهرداری با تبدیل باغ به پارک بسیاری از درختان را نابود کرده است.

با توقف عملیات گودبرداری در باغ اراج همه چشم امید‌ها به شهردار جدید پایتخت است، پیروزحناچی، شهردار منتخب تهران، پرونده طولانی در برخورد با متخلفان تغییرکاربری اراضی کشاورزی و باغ به مسکونی و تجاری در کشور دارد، شاید باغ اراج بتواند، نخستین آزمون او در شهرداری تهران در راستای حفظ و احیای باغ‌های پایتخت باشد.

باید منتظر ماند که آیا حناچی از این آزمون سربلند بیرون خواهد آمد یا خیر؟

باغ برال.

اما باغ اراج تنها قربانی ساخت و ساز در این محله نیست، در همسایگی آن، باغ «برال» قرار داد؛ باغی که چندین سال است که مال‌سازان به آن چشم طمع دوخته‌اند. هر لحظه ممکن است به‌دلیل قانون «حقوق مالکانه» مجوز ساخت پروژه‌ای مانند «اطلس مال» در این باغ صادر شود.

باغی که اگر افکار عمومی نسبت به حفظ آن حساسیت نشان ندهد، محکوم به فناست. این باغ کجاست؟ در منتهی‌الیه شمال غربی محله «اراج» نیاوران، باغ معروفی به‌نام «برال» وجود دارد. این باغ متعلق به تیمسار «برال یهودی» بوده است که پس از انقلاب، به اسراییل مهاجرت می‌کند و املاکش در نیاوران مصادره می‌شود.

مالکیت باغ «برال» نیز در اختیار وزارت دفاع و سپاه قرار می‌گیرد. در دهه ۶۰ ساخت و ساز‌هایی به‌صورت سوله و ساختمان‌های اداری به‌نام مجتمع «شهید شاه‌آبادی» در این باغ انجام می‌شود، اما باوجود این ساخت و ساز‌ها، حدود نیمی از این ملک همچنان به‌عنوان باغ باقی می‌ماند.

نکته جالب و مهم درباره این باغ این است که قنات اصلی محله اراج در این باغ واقع شده و یکی از دلایل حفظ نیمی از این باغ می‌تواند وجود همین قنات باشد. پای باغ «برال» زمانی به شهرداری تهران کشیده شد که مالک آن تصمیم به فروش آن گرفت. براساس شواهد، سه سال پیش وزارت دفاع این ملک را به شرکت «شستان» واگذار می‌کند.

هلدینگ «شستان» نیز این ملک را به شرکت «سمت و سوی» واگذار می‌کند. مالکان جدید برای خرید آن مبلغ هنگفتی پرداخت می‌کنند. آن‌ها با رویای ساخت مجتمع تجاری در فضای ۱۰۰ درصدی این ملک، این مبلغ هنگفت را پرداخت می‌کنند.

اما پس از آنکه مالک برای صدور مجوز به شهرداری تهران مراجعه می‌کند، متوجه این مساله می‌شود که اسناد ملک به‌صورت باغ بوده و در طرح تفصیلی شهر تهران نیز این ملک به‌صورت لکه فضای سبز دیده شده است. پرونده این ملک به کمیسیون ماده پنج برای صدور مجوز ارجاع داده می‌شود.

کمیسیون ماده پنج مجوز ساختی تنها برای ۳۰ درصد از این ملک صادر و اعلام می‌کند که ۷۰ درصد باقی مانده از ملک نیز طبق قانون باید به شهرداری واگذار شود. تمامی درخت‌های باغ، پلاک‌کوب و شناسنامه‌دار هستند. طبق قانون، صدور هرگونه مجوز، قطع یا جابه‌جایی درخت‌ها منوط به اعلام نظر کمیسیون ماده هفت است.

شهرداری برای اعلام نظر کارشناسی طبق قانون، این پرونده را به یکی از شرکت‌های مشاوره خود واگذار می‌کند. پرونده درخواست مجوز برای ملک، به شرکت مهندسی و مشاوره‌ای به‌نام «پارس‌بوم» برای اظهار نظر کارشناسی ارجاع داده می‌شود.

این شرکت نیز با واگذاری بیش از ۳۰ درصد از ملک مخالفت کرده و بیان می‌کند بخشی از اراضی این ملک باید برای اجرای برخی پروژه‌های عمرانی شهر آزادسازی شود. پس از انجام اصلاحیه‌های مورد نظر، مالک می‌تواند در آن ۳۰ درصد از ملک ساخت و ساز انجام دهد.

از آنجایی که مالک برای این ملک هزینه گزافی پرداخت کرده است، ساخت‌و‌ساز تنها در ۳۰ درصدملک مقرون به‌صرفه نبوده و به همین دلیل به نظر کارشناسی اعتراض کرده و دوباره اقدام به رایزنی با شهرداری برای گرفتن درصد بیشتر می‌کند.

پس از پیگیری‌های مالک برای تصرف بیشتر از ۳۰ درصد، سرانجام شهرداری به مالک پیشنهاد احداث دهکده سلامت (هتل بیمارستان) را می‌دهد. در صورت اجرای چنین طرحی، مالک مجاز به ساخت تمامی سطح پس از اصلاح و اجرای پروژه دهکده سلامت خواهد بود. در سه سال گذشته، باغ به‌صورت متروکه رها شده است.

اما نگرانی که درباره این باغ وجود دارد، مساله حقوق مالکانه است. طبق قانون، شهرداری باید ظرف مدت زمان۱۸ماه، حق و حقوق مالکانه را پرداخت کند. این کار با تملک ملک از سوی شهرداری یا صدور مجوز برای مالک انجام می‌شود.

به‌دلیل آنکه این مدت زمان طی شده است، شهرداری باید برای این باغ تصمیم‌گیری کند. باتوجه به اینکه شهرداری درحال حاضر حتی هزینه‌های جاری خود مانند پرداخت حقوق پرسنل را از بانک شهر وام می‌گیرد و خزانه شهرداری خالی است، توانایی تملک این باغ را ندارد و تنها راه باقی مانده، صدور مجوز است.

اگر وضعیت پرونده باغ «برال» همچنان بلاتکلیف بماند، مالک می‌تواند در دستگاه قضایی از شهرداری به‌دلیل عدم صدور مجوز شکایت کند. اگر مالک وارد پروسه قضایی شود، می‌تواند برای صدور مجوز از دستگاه قضایی حکم بگیرد. در این صورت شهرداری نیز ملکف به صدور پروانه ساختمانی برای این باغ است.

سایه مصوبه شوم برج باغ بر تهران

مصوبه برج‌باغ خیانتی به پایتخت بود، فاجعه‌ای که پس از تصویب آن ۶ هزار هکتار از باغ‌های تهران را نابود کرد. در شورای دوره پنجم این مصوبه ابطال شد، اما باوجود ابطال، شنیده‌ها حاکی از آن است که همچنان باغ‌کشی در تهران ادامه دارد؛ چرا که شهرداران مناطق حاضر نیستند از درآمد‌های هنگفت تغییرکاربری باغ به مال یا برج دست کشیده و مصوبه شورا را اجرایی کنند، به تعبیر دیگر مصوبه شورای شهر بر زمین مانده است.

حال زمان آن رسیده است که مسئولان از خواب غفلت بیدار شده و برای حفظ اندک باغ‌های باقی‌مانده تهران، تدبیری بیاندیشند. اگر باغ‌های فعلی نابود شوند، دیدن آسمان آبی تهران برای همه شهروندانش رویایی دست نیافتنی خواهد شد.

در صورت پخش نشدن ویدئو بر روی تصویر زیر کلیک کنید