دومینوی پایین‌کشیدن فتیله ظریف!

روزنامه قانون نوشت: محمد جواد ظریف روزهای عجیبی را در زندگی کاری خود تجربه می‌کند. او که فاصله قهرمان فضای مجازی تا سنگین ترین انتقادات را تنها در زمانی حدود پنج سال مشاهده می کند، شاید حالا تفاوت کار کردن در نمایندگی ایران در سازمان ملل را با ریاست بر ساختمانی در تهران که عبارت«نه شرقی،نه غربی » بر سر در آن جاخوش کرده است با تمام وجود احساس کند.

ظریف تا قبل از ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد دوران کاری کم‌حاشیه و آرامی را پشت سر گذاشت و در فضای سیاسی داخل کشور هم به سبب نوع کار دیپلماتیک چندان چهره محوری و مطرحی نبود و سرانجام در سفرهای سالیانه مقامات به نیویورک یا با رد اتهام و پاسخ به شبهه افکنی ها علیه ایران در فضای بین المللی نامش به رسانه کشیده می شد. محمود احمدی نژاد که نسبت به سال های قبل از خود و مدیران گذشته دیدگاه منفی،انکار گرایانه و حتی«خوردند وبردند» داشت حضور ظریف در نیویورک را هم چندان خوشایند نداشت و البته کار با این نورستگان برای ظریف هم چندان راحت نبود. در سخنرانی منوچهر متکی، وزیر بدفرجام امور خارجه در کابینه محمود احمدی نژاد در سازمان ملل چهره خواب آلود ظریف پشت سر او شاید خوابی از سر دلزدگی از نورسیدگان تهران را به نمایش می‌گذاشت.

ظریف با تمایل تیم احمدی نژاد و رغبت خودش از وزارت خارجه بازنشسته شد، در حالی که طبق رسومات دیپلماتیک و شرایط سنی تازه در ابتدای راه باروری و اوج کار خود قرار داشت و شايد خود دیپلمات اصفهانی الاصل هم خدمت خود در وزارت خارجه را پایان یافته تلقی می کرد که هم سیمای محاسن خود را فانتزی ساخت و هم خاطرات سال های خدمت را در قالب کتاب «آقای سفیر» منتشر كرد و در آن به نکاتی چون انقلابی نبودن پدرش و همین گونه رابطه دوست پدرش که عامل اعزام او به ایالات متحده بود با سازمان امنیت وقت اشاره کرد.

حسن روحانی با انتخاب محمد جواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه مهم‌ترین وجه و وعده انتخاباتی خود مبنی بر رفع یا تعدیل مناقشه اتمی را به ظریف سپرد و مهم ترین بخش زندگی سیاسی ظریف پس از بازنشستگی اداری اش آغاز شد. ظریف تبدیل به تصویر جلد نشریات و زینت بخش صفحات تلویزیون شد و هر کلام و لبخند وتلخندش امید و یاس را در دل گروه بزرگی از مردمان تعریف و تعبیر می کرد. سیمای آراسته و محاسن مرتب و متفاوت با چهره های مرسوم مدیران ارشد در سال های پس از انقلاب در کنار حضور مستمر در شبکه اجتماعی فیسبوک و لبخندهای دلبرانه همه وهمه بر محبوبیت وزیر خارجه می افزود و البته نشستن بر جای شخصی با شخصیت و پرنسیپ های منوچهر متکی هم ظریف را دلپسندتر می کرد. حضور با ویلچر در مذاکرات با جان کری و کاترین اشتون و جانشینش فدریکا موگرینی عنصر مظلومیت را هم برای ظریف در فرهنگ مظلوم نواز ایران به ارمغان آورد. انعقاد برجام ظریف را به اوج محبوبیت سیاسی اش رسانید و عكس يك تمام روزنامه ها را به خود اختصاص داد و توسط یکی از رسانه ها امیر کبیر جدید ایران لقب گرفت.

هیجان سیاسی چنان بالا گرفته بود که بسیاری درخواست نامزدی او در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ را می کردند وبرخی پیشتر رفته و از حسن روحانی می خواستند در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶ به نفع جواد ظریف شرکت نکند والبته این هیجان زدگی ها و اغراق ها مستتر ومستمر در فرهنگ ایرانی شخص موفق را نه تنها از حوزه ی تخصصي‌ اش دور می کند که به کعبه مراد هم نمی رساند و غوره نشده مویز می شود.شاید ظریف گمان صحیحی از فضای سیاسی داخل نداشت و نمی دانست رقابت سیاسی می تواند تا حد تخاصم و بی اعتنایی به منافع ملی هم پیش برود. مخالفان سیاسی حسن روحانی که هر چیزی از جانب او را ناپسند ومشکوک می شمردند کمر به ویرانی برجام و مخدوش کردن ظریف، ستاره کابینه روحانی بستند.

محتوای مذاکرات محرمانه را منتشر کردند واز تمام توان خود برای کم اثر كردن و بی حاصل نشان دادن برجام کوتاهی نکردند. روی کار آمدن غیر منتظره ترامپ در ایالات متحده و انتقال قدرت از محافظ کاران به تندروها در عربستان بدبیاری های دیگر ظریف بودند که روی دیگر سکه سیاست را به او نشان دادند. انتظارات آن قدر از برجام بالا رفته بود که تنها یک معجزه از جنس دم مسیحایی می توانست آن را تحقق بخشد. در عموم چنین جاافتاده بود و البته گروهی از مخالفان سیاسی هم در جاانداختن این باور سعی کردند که بعد از برجام باید اقتصاد ایران به گلستان تبدیل شود، در حالی‌که قبل از مناقشه اتمی هم شرایط اقتصادی ایران بهشت موعود نبود و برجام تنها محدودیت‌ها و سایه جنگ را می زدود اما گشایش محسوس اقتصادی و البته مرور زمان و فراموشی رنج دوران احمدی نژاد باعث شد شهد برجام در کام مردم از میان برود و بی تفاوتی و یأس نسبت به حراست از میوه عمر سیاسی ظریف حاکم شود. موضع گیری و دشمنی آشکار ترامپ- بن سلمان وآتش افروزی های نتانیاهو ظریف را مجبور کرد سخنگو ونماینده بخش سخت تر سیاست خارجی باشد و البته به مخاطره افتادن برجام که می‌تواند یک خسران بزرگ برای مهم ترین ثمره دولت روحانی باشد وزیر خارجه را تلخکام تر و عبوس تر کرده و حضورش در شبکه های اجتماعی هم محدود به پاسخ به برخی گستاخی ها نسبت کشور است.

ظریف باقیمانده دوران وزارتش را با سعی درحفظ برجام یا ایجاد توافق‌های جدید و البته پاسخ گویی به تهاجمات طرف های خارجی خواهد گذراند و از طرف رقبای داخلی کمی آسوده خاطرتر خواهد بود، چرا که با توجه به بی‌رنگ شدن برجام و افول ستاره ظریف برای انتخابات ۱۴۰۰ و البته نزدیک شدن بیانش به آنچه مطلوب آنان است، در سه سال آینده او را راحت تر خواهند گذاشت.