چرا لوازم ایرانی نمی‌خری؟

روزنامه ایران: عروس خانم دلش می‌خواهد اسباب و اثاثیه‌اش کمی خاص‌تر باشد. به قول خودش در خانه همه پیدا نشود. شاید رویش نمی‌شود بگوید همه توان خریدش را نداشته باشند...

سرمای غافلگیرکننده در واپسین روزهای فروردین، خاطره آن بخاری‌های قدیمی را در ذهن‌شان تداعی می‌کند انگار، چرا که هرجا نام از جنس ایرانی می‌برم، یادی از آن می‌کنند و مثالش می‌زنند به کیفیت و دوام. کاسب‌های سه‌راه «امین‌حضور» مثل هر روز کرکره‌ها را بالا داده‌اند و به انتظار مشتری نشسته‌اند.

فصل عروسی‌هاست و باید این روزها بازارشان گرم باشد. درست است که فروشگاه‌های لوازم خانگی زیادی در سراسر شهر پراکنده‌اند و بنا به نوع نیاز می‌توانید به هر کدام‌شان که نزدیک‌تر است، رجوع کنید اما برای آنها که در پی خرید جهیزیه هستند، امین حضور نقطه اتمام حجت است. هر چه بخواهند هست؛ از وسایل ضروری مثل یخچال و ماشین لباسشویی و اجاق گاز گرفته تا انواع سازنده‌ها مثل پاستاساز، خمیرساز، بستنی‌ساز، سوسیس‌ساز و انواع خردکن‌ها و مخلوط‌کن‌ها و غیره.

اینجا می‌شود سراغ همه‌شان را گرفت؛ با هر برندی که مد نظرتان باشد؛ خارجی و وطنی. شبنم، آلمانی‌ها را دوست دارد. اصلاً وارد فروشگاه‌های غیر از آن نمی‌شود حتی اگر کسی به رسم کاسب‌های بازار، دم در ایستاده باشد و مشتری را با لبخند به داخل بخواند. دختر یکراست سراغ برند محبوبش می‌رود که اتفاقاً جزو پرطرفدارهاست. هر چه هم بگویند مونتاژ چین است و فلان جا تولید می‌شود، توفیری ندارد. همین که مارک سه حرفی در دهان بچرخد، لبخند به لب مشتری می‌آورد و دیگر فراموش می‌کند مونتاژ چین و تحت لیسانس ماچین را.

شبنم با پدر و مادرش از این فروشگاه به آن فروشگاه می‌رود و قیمت می‌گیرد و مدل‌ها را بررسی می‌کند. از این که همراه‌شان شوم، یک جورهایی استقبال هم می‌کند. دو ساعت است دارند در بازار می‌چرخند و دیگر تقریباً به نتیجه رسیده که چه می‌خواهد. چند ماه تا عروسی‌اش مانده اما از ترس این که باز دلار بالا نرود و چه شود و چه نشود، را می‌خواهد، توی همین هفته حتماً می‌خرد و در انبار می‌گذارد تا وقتی که خانه‌اش را اجاره کند و اسباب را در آن بچیند.

• شبنم چرا لوازم ایرانی نمی‌خری؟
• ایرانی؟!!

این را جوری می‌پرسد که انگار عجیب‌ترین سؤال دنیا را از او پرسیده باشم و بعد می‌گوید: «ایرانی که خب کیفیت ندارد چندان. اگر بخواهم چیز دیگر بخرم، همین کره‌ای‌ها را می‌خرم که آن هم البته در خانه همه هست دیگر.»

عروس خانم دلش می‌خواهد اسباب و اثاثیه‌اش کمی خاص‌تر باشد. به قول خودش در خانه همه پیدا نشود. شاید رویش نمی‌شود بگوید همه توان خریدش را نداشته باشند. پدر شبنم کارمند بازنشسته است و مادرش هم فرهنگی بازنشسته. خودشان می‌گویند هر چه دارند، مال همین یک دختر است، پس توجیه دارد بهترین جهیزیه را به او بدهند. بهترین جهیزیه با کالای ایرانی اما جور درنمی‌آید. این نظر مرجان هم هست که با مادر و خاله‌اش مشغول قیمت گرفتن و سبک و سنگین کردن اجناس است: «راستش این طور نیست که آدم بگوید جنس ایرانی خوب نیست و به درد نمی‌خورد اما برای جهیزیه خب یک جوری است. من شاید خودم مشکلی نداشته باشم از این که جنس ایرانی برای جهیزیه‌ام بخرم اما مردم هزار جور حرف درمی‌آورند. خیلی جالب نیست دیگر. می‌گویند حالا یک بار می‌خواهند به دخترشان جهیزیه بدهند، خسیس بازی درآورده‌اند.»

بعضی‌ها اما این فکرها را نمی‌کنند. یعنی راستش وضعیت جیب‌شان جوری نیست که بخواهند به این قبیل حرف‌ها اهمیت دهند. همین که وسایل اولیه زندگی را فراهم کنند، راضی‌شان می‌کند. برای همین هم معمولاً سراغ جنس ایرانی می‌روند که قیمتش قابل مقایسه با انواع خارجی و وارداتی نیست و خیلی وقت‌ها چیزی حدود یک سوم آن است که این البته در مقایسه با اجناس کره‌ای و چینی است و با کالاهای آلمانی و ایتالیایی تفاوت قیمت فاحش‌تر است.

محمد نظریان که ۳۰ سال است در امین حضور فروشگاه لوازم خانگی دارد، معتقد است بیشتر مشتری‌هایی که سراغ کالای ایرانی می‌آیند، فقط قیمت را در نظر می‌گیرند و اگر این اختلاف قابل توجه قیمت وجود نداشته باشد، انتخاب‌شان جنس خارجی است. دلیلش هم این است که کیفیتش بالاتر است. او به یکی از یخچال‌های داخل فروشگاه اشاره می‌کند و می‌گوید: «الان این را ببینید! ایرانی است. البته می‌گوییم ایرانی است اما تمام قطعاتش خارجی است و فقط در ایران مونتاژ می‌شود. موتورش آلمانی است و بدنه‌اش چینی. حالا کاری نداریم، همین را که به اسم جنس ایرانی می‌فروشیم، مشتری می‌داند که دوامش کم است. ترجیح می‌دهد پول بیشتر بدهد و جنس خارجی بخرد که ۲ سال بیشتر برایش کار کند. هستند کسانی که می‌آیند و کل وسایل را ایرانی برمی‌دارند اما مسأله‌شان همان بحث مالی است یا این که می‌خواهند هدیه دهند و خیریه‌هایی هم که جهیزیه می‌دهند، معمولاً جنس ایرانی می‌برند ولی کسی که برای خانه خودش می‌خواهد خرید کند، همان خارجی را انتخاب می‌کند. به خاطر همین است که در کل سه‌راه، چند مغازه ایرانی فروش بیشتر نیست.»

اگر موتور یخچال ایرانی، آلمانی است و اگر همه دنبال جنس آلمانی هستند، می‌توان نتیجه گرفت که همان کالای ایرانی با موتور آلمانی کیفیتش با کالای آلمانی برابری می‌کند اما حسین صبری، از دیگر فروشندگان امین حضور چنین نتیجه‌گیری را به هیچ عنوان قبول ندارد. او می‌گوید: «فکر نکنید موتور آلمانی با کیفیت برای کار ایرانی استفاده می‌شود. همان را هم چین برای آلمان می‌زند و محصول هر جا هم درجه‌بندی کیفیت دارد. همان چین هم که بازار را گرفته، محصولاتش همین طور است.»

او دو جعبه دستگاه آبمیوه‌گیری را که اتفاقاً کنار هم هستند، نشانم می‌دهد و می‌گوید: «الان هردوی اینها چینی است. یکی قیمتش ۷۰۰ هزار تومان است و یکی ۳میلیون تومان. اگر مواد با کیفیت استفاده شود، قیمت کالا هم بالا می‌رود. در مورد لوازم خانگی ایرانی هم همین طور است. ما کالاهایی داریم که از نمونه‌های خارجی کیفیتش بالاتر است. لوازمی که با توجه به فرهنگ خودمان در ساخت و تولید آن تبحر پیدا کرده‌ایم، مثل پلوپز. پلوپز مارک ایرانی خیلی بهتر از مدل‌های خارجی است. ما در زمینه بعضی لوازم خانگی ایرانی خودمان تولیدات خوبی داریم که اتفاقاً تفاوت قیمتش هم با جنس خارجی زیاد نیست و گاهی تقریباً هم‌قیمت هستند چون مواد اولیه خوبی در ساخت‌شان به کار رفته. مشتری هم این را می‌فهمد و سراغ چنین کالایی می‌آید.»

چند جوان مشغول بار زدن کارتن‌ها پشت وانت هستند. قسمت پایین کارتن یخچال، بزرگ نوشته شده: «ساخت ایران» این عبارت را این روزها خیلی جاها می‌بینیم. مثلاً روی بیلبوردهایی که در شهر نصب شده. دوتایشان را همان ابتدای سه راه امین حضور می‌بینم. نمی‌دانم تبلیغات برای خرید کالای ایرانی تا چه حد تأثیرگذار است. صادق نوبخت از دیگر کاسب‌های امین حضور عقیده دارد تبلیغات در تشویق مردم به خرید کالای ایرانی تأثیرگذار است: «بعد از عید متقاضی‌ برای خرید کالای ایرانی بیشتر شده. نامگذاری امسال به نام کالای ایرانی و تبلیغاتی که روی این مسأله صورت گرفته، حتمأ تأثیر داشته. برای خود من هم جالب بود این که تقاضا اینقدر بیشتر شد.

البته این را هم بگویم که در چند سال اخیر به نسبت قبل تقاضا برای خرید جنس ایرانی بالاتر رفته است. من نمی‌گویم به خاطر این است که کیفیت بالا رفته، ما خودمان می‌دانیم در زمینه ساخت کالایی مثل یخچال یا ماشین لباسشویی هنوز به کالای خارجی نرسیده‌ایم اما کالاهایی هم داریم که خودمان در تولیدش حرف زیادی برای گفتن داریم و کیفیتش بالاست.

الان حساسیت خیلی‌ها برای این که حتماً جنس خارجی بخرند، از بین رفته. قبلاً زمانی بود که این قدر کالای خارجی وارد نشده بود و تنوع این قدر نبود و مردم هم همان اجناس موجود را می‌خریدند و راضی بودند. مشکل از وقتی شروع شد که واردات بی‌رویه کالاهای چینی شروع شد. کالاهای بی‌کیفیت که خیلی‌هایشان یک سال هم کار نمی‌کنند. البته این که فقط با تبلیغ بخواهیم مردم را تشویق به خرید کالای ایرانی کنیم، کافی نیست. باید کیفیت کالای ایرانی را هم بالا برد. الان خیلی کارخانه‌ها تولیدشان کمتر شده و اگر کسی هم بخواهد دست به تولید بزند، با این شرایط ناپایدار چطور جرأت می‌کند ریسک کند؟!»

کولرهای آبی را جلوی خیلی مغازه‌ها ردیف کرده‌اند، پوشال‌ها را هم. بعضی‌ها بی‌آن که به سرمای بی‌وقت این روزها وقعی بنهند، مشغول خرید کولر هستند که آن هم نمونه خارجی ندارد و ایرانی‌اش سال‌هاست در تابستان‌های داغ و کشدار خنک‌مان کرده؛ بی آن که فکر کرده باشیم ساخت کجاست.»