جنگ آب از اصفهان آغاز شده است؟

فرارو: اعتراض بر سر آب در شرق استان اصفهان کمابیش ادامه دارد. کشاورزان این منطقه از ابتدای سال با توپ پر به میدان آمده اند و در ادامه روند اعتراض‌های سال گذشته خود خواستار دریافت حقابه خود هستند. این اعترض‌ها سروصدای زیادی به پا کرده و برخی ناظران هشدار می‌دهند که جنگ آب از شرق اصفهان آغاز شده است.

کشاورزان شرق اصفهان سال ۹۷ را با اعتراض شدید آغاز کرده اند. اعتراض‌ها از هفته گذشته افزایش یافته است. در این اعتراض‌ها کشاورزان شعار‌هایی درباره دریافت حقابه خود سر داده اند.

در ویدئو‌های منتشر شده از تجمع‎ها، آن‌ها می‌گویند: «مرده‌رودمان را زنده خواهیم کرد.» اشاره آن‌ها به وضعیت زاینده‌رود است که در سالیان اخیر کم آب شده است.

مناطق شرق اصفهان متشکل از شهر‌ها و مناطقی از جمله زیار، جرقویه، ورزنه، اژیه، هرند، برآن و خوراسگان ۳۰۰ هزار تن جمعیت دارند که اغلب به کشاورزی اشتغال دارند، اما خشکسالی، آنان را به شدت در معرض مشکلات شغلی و معیشتی قرار داده است.

سهم کلی حق‌آبه کشاورزان شرق اصفهان از زاینده‌رود حدود ۴۰۰ میلیون مترمکعب است، اما این میزان در سال‌های اخیر اختصاص نیافته است و با وجود جریان یافتن زاینده‌رود در مقطعی از سال گذشته، تنها حدود ۴۰ درصد از ۱۰۰ هزار هکتار زمین‌های کشاورزی شرق اصفهان، زیر کشت رفته است.

در این میان، طبق مصوبه شورای هماهنگی زاینده‌رود، با توجه به اینکه ذخیره آب در سد زاینده‌رود به کمترین میزان طی ۵۰ سال اخیر رسیده است، امکان بازگشایی زاینده‌رود و توزیع آب کشاورزی در سال زراعی جاری وجود ندارد.

کشاورزان در اعتراض ها، شعار‌های سیاسی نیز سر می‌دهند. آن‌ها دولت و رییس جمهور را متهم به دروغگویی می‌کنند.

این شعار‌ها باعث شده است که مقامات دولتی و حکومتی از کشاورزان بخواهند که تجمع خود را سیاسی و امنیتی نکنند. در یکی از تجمع‌ها یکی از فرماندهان نیروی انتظامی خطاب به راهپیمایان گفت: «شما اجازه ندهید کسی از شما سوء‌استفاده کند. کسی که شعارش غیر از شعار آب است. کسی که شعار خدای نکرده، جناح بازی و سیاسی بازی می‌دهد، این منافق است. خود مردم اجازه ندهند این افراد بخواهند سوء‌استفاده کنند و خدای نکرده، این تجمع آرام را به ناآرامی تبدیل کنند.»

کشاورزان شرق اصفهان در اعتراض‌های خود، اقدامات پر سروصدا و خاصی هم انجام می دهند. آن‌ها در سال ۹۱ صف تراکتور‌ها را برای گرفتن حقابه خود به راه انداختند که نتیجه هم داد. اما در سال ۹۶ نیز در اقدامی که حساسیت زیادی برانگیخت، در نماز جمعه اصفهان حاضر شدند. کشاورزان با شعارهایشان مانع آغاز مراسم نماز جمعه شدند.

مقامات سیاسی و اجرایی استان اصفهان بار‌ها از مردم خواسته‌اند که با اعتراض‌های خود خوراک رسانه‌ای به معاندین نظام ندهند. در اسفند ماه نیز سخنگوی قوه قضائیه از کشاورزان خواست "اجازه ندهند فرصت‌طلبان خود را در صف آنان قرار دهند و حق‌شان را مخدوش کنند."

در کنار این درخواست‌ها اقدامات عملی هم برای حل مسئله انجام شده است از جمله برگزاری نشست‌هایی از سوی استانداری با کشاورزان.

یکی از این نشست‌ها در ۱۷ فروردین برگزار شد که از سوی استانداری مفید توصیف شد. از اقدامات عملی دیگر می‌توان به پرداخت خسارت به کشاورزان اشاره کرد. محسن مهرعلیزاده، استاندار اصفهان روز ۲۹ اسفند از پرداخت سه میلیارد و ۷۶۰ میلیون تومان به حدود ۲۷ هزار خانوار کشاورز آسیب‌دیده از خشکسالی در این منطقه خبر داده بود. البته گفته می شود این رقم برای هر کشاورز رقم بسیار ناچیزی است که نمی‌تواند زیان‌های آن‌ها را جبران کند.

از سوی دیگر استانداری اصفهان اعلام کرده است پروژه سد تونل سوم کوهرنگ پس از ۱۰ سال از سر گرفته شده است. پروژه‌ای که اصفهانی‌ها معتقدند با اجرای آن بحران آب در منطقه فروکش خواهد کرد. پیشتر قرار بود خط لوله انتقال آب به یزد زمانی کارش را آغاز کند که تونل کوهرنگ سه افتتاح شده باشد. تونلی که آب را از چهارمحال و بختیاری به اصفهان می‌برد. اما این پروژه مخالفان جدی هم در میان دوستداران محیط زیست و هم در استان‌های چهارمحال و بختیاری و خوزستان دارد.

احداث تونل سوم کوهرنگ ۲۰ سال پیش آغاز شد، اما با مخالفت‌های صورت گرفته ۱۰ سال پیش متوقف شد. معصومه ابتکار رییس پیشین سازمان محیط زیست کشور از مخالفان جدی ساخت این تونل بود.

مردم استان‌های چهارمحال و بختیاری و خوزستان نیز بار‌ها به احداث تونل کوهرنگ سه و بهشت آباد اعتراض کرده‌اند و انتقال آب از زاگرس به استان‌های مرکزی ایران از جمله اصفهان را گامی مهم برای نابودی محیط زیست استان‌هایشان می‌دانند.

آن‌ها حتی در فرآیند انتخاب وزیر برای وزارت نیرو کمپینی راه انداختند تا مانع از وزیر شدن فردی از استان‌های اصفهان و یزد شوند. کمپینی که درباره حبیب الله بیطرف گزینه اول حسن روحانی برای وزارت نیرو جواب داد و او که اهل یزد است موفق نشد از فیلتر مجلس عبور کند و به صندلی وزارت نیرو برسد.

فعالان محیط زیست نیز در آبان ماه سال گذشته در نامه‌ای از رئیس‌جمهور خواستند روند سدسازی و اجرای طرح‌های مختلف انتقال آب از سرشاخه‌های کارون در استان چهارمحال و بختیاری را متوقف کند.

این‌ها وضعیت نشان دهنده تضاد منافع بین چند استان همسایه است که اگر مدیریت نشود می تواند به بحران‌های بزرگتری منجر شود.

حالا در شرق اصفهان با وجود وعده‌ها و اقدامات مقامات استان اعتراض‌ها ادامه دارد.

اسماعیل شاه محمدی، امام جمعه ورزنه درباره چرایی ادامه اعتراض‌ها گفت: «مهمترین عامل بی اعتمادی مردم به برخی مسؤولان است که علی‌رغم وعده‌های خوب و مصوبات نه ماده‌ای شورای عالی آب هنوز این وعده‌ها کاملا اجرائی نشده است.»

اوتاکید کرد: «ضدانقلاب دانستن کشاورزی که از سر درد و مشکلات فریاد می‌زند کار صحیحی نیست بله ممکن است ضدانقلاب هم از این موقعیت سوءاستفاده کند، ولی با شعار ساختارشکنانه افراد ضدانقلاب نمی‌شوند؛ مردم عصبانی هستند و در این عصبانیت ممکن است سخنی هم بگویند.»

اعتراض‌ها کشاورزان در برخی موارد با خشونت و اقدامات تخریبی نیز همراه بوده است. از یکسو نیور‌های امنیتی به دنبال متوقف کردن اعتراض‌ها هستند و از طرف دیگر عصبانیت کشاورزان و شاید برخی تحریک‌ها باعث اقدامات تند شده است.

شامگاه ۲۵ فروردین معترضان به دکل‌های برق و حوضچه‌هایی که برای انتقال آب یزد مورد استفاده قرار می گیرند آسیب زدند که باعث قطعی آب در یزد شد. در پی این حادثه «محمود زمانی‌قمی» استاندار یزد به قید فوریت و شبانه به تهران سفر کرد تا از نزدیک با وزرای کشور، نیرو اعضای شورای امنیت کشور جلسه برگزار کند و مانع این تحرکات شود.

این چندمین بار است که معترضان اصفهانی به تاسیسات و خط لوله آب یزد آسیب می‌زنند. این گونه اقدامات تخریبی سابقه بیشتر از بحران کنونی دارد. در سال ۹۱ پس از خشکی زاینده رود و به وجود آمدن بحران آب کشاورزان شرق اصفهان دست به اعتراض‌های تند و خشونت آمیزی زدند و نهایتا خط لوله آب یزد را تخریب کردند.

تخریب لوله آب یزد یکی از نشانه‌هایی است که برخی ناظران برای آغاز جنگ آب در کشور به آن استناد می‌کنند.

خط لوله آب یزد به اصفهان هنوز قطع است. محمدمهدی جوادیان‌زاده، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد که پیشتر گفته بود آب یزد یکشنبه وصل می‌شود، اعلام کرد: "در حال حاضر ذخایر آبی استان یزد دارای آب است، اما اگر تعمیر حوضچه‌ها طول بکشد، قطعا در تامین آب شهروندان با مشکل مواجه خواهیم شد. "

جوادیان زاده افزود که نیروی انتظامی، وزارت کشورو استاندار اصفهان برای حل این مساله بسیج شده‌اند.

بخش از حقابه شرق اصفهان نصیب صنایع فولاد و ذوب آهن در این استان می‌شود و بخشی دیگر از آن در قالب خط لوله به استان یزد منتقل می‌گردد حالا کشاورزان معتقدند بخش دوم حقابه، یعنی آبی که به یزد می‌رود باید به اصفهان باز گردد. البته آن‌ها در قبال اختصاص آب به صنایع آب بر فولاد و ذوب آهن در این استان کم آب سکوت کرده اند.

اعتراض‌های کشاورزان در شرق اصفهان نگرانی‌های فراوانی را در پی داشته است به گونه‌ای که روز یکشنبه نمایندگان استان اصفهان در نامه‌ای به حسن روحانی خواستار برگزاری جلسه اضطراری با رییس‌جمهور برای بررسی مشکل آب شرب و بی‌آبی در این استان شدند.

در این نامه آمده است: "با توجه به اتمام آب شرب ۵ میلیون نفر جمعیت استان اصفهان در مردادماه سال جاری و همچنین استمرار خشکی زاینده رود و عدم وجود آب برای کشاورزان استان، خواهشمند است دستور فرمایید فورا زمانی جهت تشکیل جلسه اضطراری با حضور نمایندگان استان تعیین و اعلام شود. "

روز سه شنبه هفته گذشته حسن کامران، نماینده مجلس از اصفهان، نیز با انتقاد از عملکرد وزارت نیرو در مورد موضوع کمبود آب در این منطقه گفت: «یک دهه است که حق‌آبه کشاورزان اصفهانی به غارت رفته است.»

او خطاب به وزارت نیرو گفت: «گفتید صندوق درست می‌کنیم، صندوق‌تان کو؟ چه خسارتی دادید؟» این نماینده مجلس اشاره کرد که «بانک، حکم جلب کشاورزانی را می‌دهد که نمی‌توانند وام‌شان را پرداخت کنند.»

برخی گزارش‌های نیز از این حکایت دارد بی آبی و ورشکستگی کشاورزان شرق اصفهان باعث شده است که آن‌ها محل زندگی خود را ترک کنند. اتفاقی که یکی از پیامد‌های پیچیده بحران آب است. زمستان سال گذشته اسماعیل نجار، معاون وزیر کشور گفته بود: «کارشناسان بر این باورند که اگر این روند ادامه یابد، فلات مرکزی ایران تخلیه می‌شود و مردم به سمت دریاها، حاشیه خلیج فارس، دریای خزر و عمان مهاجرت می‌کنند که در چنین شرایطی باید انتقال آب صورت گیرد که در این رابطه اختلافات بسیار زیادی وجود دارد.»