فیلترینگ تلگرام همچنان در کش و قوس است

روزنامه شرق: اولین‌بار در سال ٩٧، زمزمه فیلترینگ تلگرام از رادیوی محلی بروجرد شنیده شد. علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با رادیوی محلی بروجرد، اولین کسی بود که دوباره تأکید کرد تلگرام فیلتر خواهد شد و عمر آن تا پایان فروردین‌ماه سال جاری به دنیا خواهد بود. بروجردی با تأکید بر این نکته که فیلتر تلگرام در بالاترین سطح اتخاذ شده است، تأکید کرد: تلگرام نقش مخربی در بحران‌های سال گذشته در کشور داشته است.

ما امروز در فضای مجازی به این توانمندی رسیده‌ایم که یک سامانه ملی مانند سروش را تعریف کنیم. ممکن است تعداد مشترکان سروش سه‌میلیون باشد و تعداد مشترکان تلگرام ٤٠‌ میلیون، اما این تعداد سرریز می‌شوند، زیرا با خارج‌شدن تلگرام از دسترس، مردم به یک سامانه ملی روی می‌آورند.وی اظهار کرد: رسانه‌های بیگانه همواره در تلاش بوده‌اند این نگرانی را ایجاد کنند که سامانه‌های داخلی ایمن نیستند، حال آنکه به‌لحاظ بسترسازی فنی و سالم‌بودن محیط آن، کار گسترده‌ای در حال انجام است.

تأکید بروجردی بر اعتراضات دی‌ماه که به برداشت مسئولان یکی از دلایلش وجود تلگرام بود، نشان می‌داد از همان زمانی که ریاست‌جمهوری دستور رفع فیلتر مجدد تلگرام را صادر کرد، این رفع فیلتر موقتی بود و کاربران بزرگ‌ترین پیام‌رسان مورد استفاده در ایران می‌بایست منتظر فیلتر آن باشند.

همان‌طور که روزهای ابتدایی سال ٩٧ با خبر فیلتر تلگرام آغاز شد، روزهای پایانی سال ٩٦ نیز همین وضع را داشت. در ٢٧ اسفندماه سالی که گذشت، عبدالصمد خرم‌آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه فضای مجازی دادستانی کل کشور، در صفحه شخصی خود نوشت: نه‌تنها توییتر و یوتیوب رفع فیلتر نخواهند شد، بلکه در آستانه ورود به سال ١٣٩٧، اتفاق‌نظر بی‌نظیری بین مسئولان برای قطع تسلط و نفوذ دشمن بر فضای مجازی کشور ایجاد شده است. با تمهیداتی که به ‌عمل‌ آمده و در حال انجام است، انشاءالله به‌زودی‌زود شاهد تحولی عظیم درخصوص نجات فضای مجازی کشور از سلطه و نفوذ برخی از شبکه‌های اجتماعی بیگانه و مهاجرت مردم از شبکه‌های خارجی به شبکه‌های داخلی خواهیم بود. خرم‌آبادی تأکید کرد که نه‌تنها منتظر رفع فیلتر یوتیوب و توییتر نباید بود، بلکه خبری نیز در راه است و خبری که خرم‌آبادی آن را ناگفته باقی گذاشت برای عده کثیری از مردم به فیلتر تلگرام تعبیر شد و درست در همان کش‌وقوس بود که سیده‌حمیده زرآبادی، نماینده مجلس، خبر داد که فیلترینگ تلگرام به تصویب شورای‌عالی فضای مجازی رسیده است. این خبر تکذیب شد، اما شنیده‌ها حاکی از آن بود که باید منتظر فیلتر تلگرام نشست.

در یازدهم دی‌ماه سال جاری پس از کندشدن سرعت اینترنت و بالاگرفتن موج اعتراضات خیابانی، تلگرام فیلتر شد. دو هفته پس از فیلتر موقتی تلگرام، در تاریخ ٢٣ دی‌ماه، دوباره تلگرام رفع فیلتر شد و مردم دوباره فعالیت‌ خود را که با فیلتر این پیام‌رسان در فضای مجازی کاهش پیدا کرده بود، از سر گرفتند، اما از همان زمان شایعه فیلتر همیشگی این پیام‌رسان شنیده می‌شد و البته نمایندگان مجلس می‌گفتند هرچند با فیلتر تلگرام مخالف هستند، اما از اینکه عملیات پیام‌رسانی به‌صورت انحصاری در دست یک پیام‌رسان باشد، دفاع نمی‌کنند و چه بهتر که در کنار تلگرام، پیام‌رسان‌های داخلی نیز فعال شوند.

ساعتی بعد از اینکه علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس، از تصمیم عالی‌ترین سطوح مملکتی برای فیلترینگ تلگرام در پایان فروردین خبر داده بود، سبحانی‌نیا، ناظر مجلس در کمیته مصادیق مجرمانه و رئیس کمیته ارتباطات، در اظهارنظری که به‌طور غیرمستقیم خطاب به بروجردی است، اعلام کرد که زمان قطعی فیلترینگ تلگرام مشخص نیست و نباید اخباری را که به امنیت روانی جامعه آسیب می‌زند، پمپاژ کرد.

همچنین محمود صادقی، نماینده مجلس در پاسخ به سؤال خبرنگاران درباره فیلتر دائمی تلگرام گفته بود: هنوز موضوع خاص و جدی راجع‌به فیلترینگ تلگرام نشنیده‌ام. روز گذشته هم مجلس جلسه غیرعلنی داشت و آقای فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی به توضیحاتی درباره وضعیت فضای مجازی در کشور پرداخت. پیامی که ما از این جلسه و توضیحات گرفتیم، این بود که فیلترینگ جواب نمی‌دهد. حتی آقای لاریجانی، رئیس مجلس هم از قول وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفتند وقتی تلگرام در ماه‌های گذشته و به مدت چند روز فیلتر شد، حدود ٣٠‌میلیون نفر از مردم روی گوشی‌های همراه خود نرم‌افزارهای فیلترشکن را نصب کردند. بنابراین اگر کمی در موضوع دقیق شویم، می‌فهمیم که راه‌حل مقابله با چالش‌های فضای مجازی فیلترینگ نیست.

همچنین احمد مازنی، نماینده مجلس شورای اسلامی در واکنش به سخنان بروجردی در توییتر نوشت: فیلتر تلگرام راه‌حل نیست. بستن راه‌های ارتباط جمعی مایه وهن جمهوری اسلامی و برای ملت ایران تحقیرآمیز است. متن منسوب به رئیس کمیسیون امنیت ملی مایه وهن مجلس است.

غلامرضا حیدری دیگر نماینده تهران بود که به شایعه فیلتر تلگرام در توییتر خود واکنش نشان داد. او نوشت: فیلتر تلگرام، توهم پاک‌کردن صورت مسئله است. زیان‌های فیلتر تلگرام بیش از سود ظاهری آن است. توانمندی خود را در استفاده صحیح از تکنولوژی‌های دنیا افزایش دهیم نه هراس از آنها.

همچنین مسعود پزشکیان روز جمعه، دهم فروردین، درباره استفاده مردم از پیام‌رسان داخلی ابراز شک و تردید کرده و گفت: «وقتی مردم به سمت پیام‌رسان‌های داخلی نمی‌آیند، این نشان می‌دهد که مشکل از خود ماست».
ناهید تاج‌الدین، نماینده مردم اصفهان نیز پس از اظهارات بروجردی در توییتر خود نوشت: باید باور داشته باشیم امنيت ملی، امنیتی مردم‌مدار و مبتنی بر اعتماد مردم است. فیلترینگ تلگرام به امنیت ملی کمکی نمی‌کند. هیچ امنیتی بدون آزادی پایدار نخواهد بود.

بیش از ۴۵‌ میلیون ایرانی کاربر فعال تلگرام‌ هستند. تلگرام ابزار اصلی اشتغال حدود ۲۰۰ ‌هزار ایرانی است و معیشت حدود ۷۰۰‌ هزار ایرانی وابسته به تلگرام است. در شرایطی که وجود بیش از سه‌میلیون بی‌کار مهم‌ترین بحران اقتصاد ایران است، فیلترینگ تلگرام چقدر منطقی به نظر می‌رسد؟ مطابق آمار در مدت کوتاه فیلترشدن تلگرام در جریان اعتراضات دی‌ماه ۹۶، بیش از ٣٠ ‌میلیون وی‌پی‌ان روی گوشی‌های ایرانیان نصب شد.

اما قطعیت علاءالدین بروجردی با وجود تکذیب‌ها و سکوت دولت روی فیلتر تلگرام می‌چرخد. این در حالی است که حسن روحانی، رئیس‌‌جمهوری، پیش‌تر اعلام کرده بود که دولت او از آزادی شبکه‌های اجتماعی حمایت می‌کند و دست وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات او «روی دکمه فیلترینگ نخواهد رفت».
هرچند گمان می‌رفت که با انتقادات مطرح شده، علاءالدین بروجردی صحبت‌های خود را به نحوی اصلاح کند اما او در گفت‌وگو با خانه ملت در تعطیلات نوروزی بر ادعای خود پافشاری کرد. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، با تأکید بر اینکه بخشی از تهدیدهای امنیت کشور در تلگرام رقم می‎خورد، گفت: به موضوع تلگرام باید با نگاه به منافع ملی و امنیت ملی نگاه کرد. علاءالدین بروجردی افزود: مبحث گره‌خورده با امنیت کشور است و تنها مختص ایران نیست.

وقتی کشور انگلیس به‌عنوان کشور شاخص غربی در سطح نخست‌وزیری اعلام می‌کند تلگرام بستر تولید تروریست است و کشورهایی چون چین و پاکستان تلگرام را فیلتر می‌کنند، نشان‌دهنده این واقعیت مهم است که تلگرام با طراحی‌های صورت گرفته و پیچیدگی‌های پشت پرده، عملا تهدید امنیتی و اختصاصی برای جمهوری اسلامی است. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ادامه داد: به دلیل تهدید امنیتی تلگرام، کشورها آن را فیلتر کردند و از شبکه‌ها و پیام‌رسان‌های داخلی و ملی خود استفاده می‌کنند، ما هم به‌عنوان کشور شاخص طبیعتا باید در این جهت فعال باشیم.