۹ اثر تاریخی نطنز که حتما باید دیده شوند

خبرگزاری ایسنا: مجموعه تاریخی افوشته نطنز که از قرار گیری ۹ اثر تاریخی زیبا در کنار هم تشکیل شده است، رازی از تاریخ کهن این دیار را در دل خود دارد.

محله افوشته نطنز که در محدوده شرق شهر نطنز در میان درختان انبوه قرار گرفته است، رازی از تاریخ کهن در این شهر را در دل خود می‌پروراند. این محله که در زمان قدیم روستا بوده است و امروزه در محدوده شهری قرار گرفته است، ۹ اثر تاریخی زیبا و منحصر به فرد را در کنار هم در دل خود جای داده تا شهره خاص و عام باشد.

خانه سورگاه

خانه سورگاه، حمام، شربتخانه، بقعه سید حسن واقف، بقعه میرسید واقف، آب انبار، حسینیه، مسجد و خانقاه ۹ اثر تاریخی است که در کنار هم جای گرفته‌اند تا زیبایی چشم نوازی را برای گردشگران به نمایش در آورد.اولین اثر زیبای تاریخی از این ۹ اثر تاریخی، خانه سورگاه است که بر روی تپه‌ای مشرف بر حسینیه افوشته نطنز خود نمایی می‌کند.

حسین یزدانمهر، سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان نطنز به خبرنگار ایسنا، گفت: خانه سورگاه متعلق به دوره تیموری است که این بنا از شمال و شرق به حسینیه افوشته، از جنوب به آب انبار افوشته و از غرب به باغات سرسبز این محله منتهی می‌شود.

وی افزود: از آنجایی که خانه سورگاه در ملک شخصی قرار دارد با توجه به جایگاه و ویژگی‌های خاص این خانه تاریخی، طی چند ماه گذشته توسط مالک خانه طرح مرمت و ساماندهی بنای سورگاه به یکی از بهترین مشاوران کشور واگذار شد و مرمت بنا با تخصیص ۵۰۰ میلیون ریال اعتبار از محل اعتبارات ملی آغاز شد.

سرپرست اداره میراث فرهنگی نطنز گفت: استحکام‌بخشی دیوارهای خشتی، پی‌بندی، طرح برداری از سقف‌ها و لنگه‌های باقیمانده، سبک‌سازی، دیوارچینی خشتی و اجرای سقف ازجمله اقدامات در راستای مرمت و بازسازی این خانه تاریخی است.

به گزارش ایسنا به استناد از نقل قول افراد محلی و معتبر این محله، این بنا مکانی برای پذیرایی از میهمانان سید حسن واقف بوده است و همچنین زمانی که ایشان، تبلیغ مذهب تشیع ۱۲ امامی را آغاز می‌کند، از این مکان به عنوان تجمع و مکانی برای مشورت با دیگران استفاده می‌کند.

حمام افوشته

حمام افوشته که متعلق به قرن ۹ هجری است، در سطحی پایین‌تر از کوچه قرار دارد و با پاگردی قبل از ورودی و پله،‌ به هشتی کوچکی وارد می‌شود که سنگ نوشته‌ای به دیوار مقابل در ورودی نصب شده است. صفه‌های رواق جنوب غربی حدود ۵۰ سانتی متر از کف رواق بالاتر قرار دارد و در وسط هر ۳ رواق، حوض آب کم عمقی با دیواره و فواره سنگی ایجاد شده است.

حوض میانی به صورت کثیرالاضلاع هشت ضلعی و دو حوض دیگر به صورت شش ضلعی است و سقف همه قسمت‌های حمام از نوع طاق ضربی گنبد دار بوده که بلندتر از سطح کوچه قرار گرفته است.

در سه جبهه رخت‌کن شمال شرقی آن سه شاه نشین یا صفه به ارتفاع ۵ سانتی متر از کف رواق قرار دارد که صفه شمال شرقی به صورت محرابی ۵ ضلعی است. این حمام دارای خزینه، اتاقک تنظیف و دیگر نقاطی است که باعث شده تبدیل به یک حمام کامل و بزرگ شود.

شربتخانه افوشته یادگار دوره تیموری

شربت‌خانه افوشته تک بنایی است کم‌نظیر که به صورت ساختمانی با فضای مرکزی چهارگوش با دو گوشوار هشت بر و دو گوشواره شش بر در چهار گوش آن و چهار ایوان در چهار جبهه آن به چشم می‌خورد که بی‌تردید با ارزش‌ترین اثر تاریخی نطنز از نظر هنری است که مربوط به دوره تیموری است.

بنای اولیه دو طبقه بوده و بر فراز طبقه دوم گنبدی وجود داشته است و فضای داخلی اتاق مرکزی را تزئینات گچ‌بری و نقاشی‌های برجسته تا ارتفاع ۱.۲متر از دیوار پوشانده که در نوع خود بی‌نظیر است.

مقبره سید حسن واقف

آرامگاه سید حسن الحسینی مشهور به سید واقف دارای برجی مرتفع و ۸ ضلعی با گنبد دو پوش و فیروزه رنگ و زیبا است که بر روی تپه‌ای مشرف بر محله افوشته قرار گرفته است.گنبد این مقبره به صورت برجی هشت ضلعی آجری و فاقد تزئینات کاشی‌کاری و گچ‌بری بوده و طول هر یک از اضلاع خارجی آن در حدود ۳.۵۷ متر و هر ضلع دارای طاق‌نمای جناقی تزئینی است که عرض طاق‌نما به ترتیب ۲.۲۵ متر است. گنبد که رو به شمال شرقی دارد دارای ایوانی است به ابعاد ۲.۵ در ۳ متر با طاق رومی نسبتا مرتفع که بلندی آن تا در حدود ۷ متر است.

دیوارهای ایوان نیز در طرفین هر یک دارای دو طاق‌نمای تزئینی در دو مرتبه بوده که طاق‌نمای پایینی به عرض ۸۳ سانتی‌متر و طاق‌نمای بالایی که در حدود یک متر بالاتر قرار گرفته و دارای عرض دهنه‌ای در حدود یک متر است.پیرامون زندگی نامه سید حسن الحسینی یا همان سید حسن واقف، باید این چنین گفت که در سال ۷۸۶ هجری قمری، خداوند فرزندی به میر شرف‌الدین حسین فرزند ابومحمد افوشته‌ای عطا کرد که نامش را سید حسن نهادند و سپس به تاج‌الدین هم ملقب شد.

چون دوران خردسالی را پشت سر نهاد پدر، او را به مکتب عالم ربانی وپیر روشن ضمیر بابا شیخ علی عارف بزرگوار نطنز رهنمون کرد تا به کسب علوم متداول زمان بپردازد و به عالم بی‌پایان عرفان نیز آشنایی حاصل کند.

وی از دل‌بستگی‌های دنیوی چشم پوشی نمود و تمام دارایی خود را به سال ۸۵۷هجری قمری وقف کرد و مردم زمان نیز کارهای خیر و خداپسندانه‌اش را معرف او قرار داده و به سید واقفش خواندند و به این نام مشهور شد.

سید واقف با یازده واسطه به امام سجاد(ع) نسب می‌رساند و سید حسن حسینی یا تاج‌الدین حسن به‌طور آشکار به تبلیغ مذهب تشیع پرداخت و برای این کار نه تنها از وجود سخنرانان بهره گرفت، بلکه تبلیغ تشیع را با صرف هزینه زیاد، با پذیرایی از مردم توام ساخت.

آرامگاه میر سید واقف

آرامگاه میر سید واقف بر فراز تپه‌ای کم ارتفاع حد فاصل بین محله میر سید و محله دیزآب قرار دارد که آرامگاهی بزرگ با طرحی جالب و زیبا مشهور به گنبد میرسید است. بنا که رو به جنوب شرقی دارد هشت ضلعی و طول هر یک از اضلاع خارجی آن ۴.۹ متر و محیط آن بالغ بر ۲۰ متر است.این ساختمان دو طبقه دارای هشت صفه در هر طبقه بوده که صفه‌های فوقانی از طریق غلام گردش‌ها به هم ارتباط دارند.

گنبد فیروزه فام که دارای پوشش کاشی با اشکال هندسی است، ساقه آن دارای کتیبه‌ای به عرض ۲.۳ متر و حاوی ۱۲ سوسن شامل نام ۱۲ امام به خط کوفی درشت است که در متن کاشی‌های معرق طرح ریزی شده است.گنبد میر سید متعلق به قرن نهم هجری قمری بوده و در تاریخ ۸ مهرماه ۱۳۵۲ به شماره ۹۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آب انبار افوشته

سردر آب انبار با تاق رومی به بلندی ۸.۴ متر و عرض دهانه ۵ متر است که در دو طرف آن دو سکو به ابعاد ۲.۷۵ متر در ۶۷ سانتی‌متر و بلندی ۹۵ سانتی‌متر از جنس سنگ مرمر قرار دارد که حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد.بالای کاشی‌کاری‌های سه جبهه به فاصله تقریبی ۱۰ سانتی‌متر یک کتیبه کاشی کمربندی به عرض ۱۸ سانتی‌متر آغاز می‌شود که سه جبهه را دور می‌زند، ولی بخش غربی آن فرو ریخته است و متن کتیبه به خط ثلث سفید در زمینه آبی است و حدیثی از پیامبر اسلام (ص) درباره اکرام و یاری سادات نقل می‌کند.

در متن کاشی‌کاری‌های این بنا نام بانی و تاریخ ساخت مشخص نیست ولی گفته شده که این آب انبار همراه با ۶ آب انبار دیگر در روستاهای طامه، ابیازن، خفر، چیمه، کمجان و برز را حاج ابوالقاسم طامه‌ای در زمان محمد شاه قاجار ساخته است.

آب انبار از کف کوچه تا محوطه شیر آب جمعا دارای ۳۳ پله سنگی است به بلندی هرکدام حدوداً ۳۵ سانتی‌متر یا بیشتر است و سطح خارجی مخزن آب انبار دارای گنبدی بدون ساقه است به محیط ۲۴ متر که دو بادگیر نیمه خراب در دو طرف آن است.

حسینیه افوشته

حسینیه افوشته نطنز از موقعیت مکانی ممتازی برخورداراست و مانند نگین انگشتری، مجموعه‌ای از آثار تاریخی افوشته، مانند سر در خانقاه سید واقف، مسجد جامع افوشته، خرابه‌های شبستان بزرگ آن و باقی‌مانده ساختمان‌های قدیم سورگاه را به گرد خود آورده است.

این حسینیه، مربع شکل و مساحت آن در حدود ۸۳۵ متر مربع است و از بناهای زمان قاجار است و مبین آن است که به سال ۱۲۶۸ هجری قمری برابر با سال چهارم پادشاهی ناصر الدین شاه قاجار این تکیه بنا شده است.

این حسینیه هم‌چنان بعد از چندین سال، پناهگاه عاشقان و دلدادگان حسینی است و در ماه‌های محرم و صفر مردم ولایی این دیار در حسینیه افوشته نطنز، به عزاداری برای امام حسین(ع) می‌پردازند.

در دهه اول محرم‌الحرام، در این حسینیه مراسم تعزیه خوانی با حضور اساتید برجسته تعزیه در ایران به اجرا گذاشته می‌شود.

مسجد جامع افوشته

در کتیبه‌ای که بخش بالای درِ کوچک چوبی آن در متن گل و بوته‌های منبت این جمله کنده کاری شده است" صاحبه و مالکه السید حسن فی رمضان السنه احدی و ثلاثین و ثمانمائه" که سال ۸۳۱ هجری قمری را نشان می‌دهد و چنانچه تاریخ ساخت در را برابر با زمان پایان گرفتن ساختمان مسجد بدانیم، می‌توان گفت که ساختمان مسجد، پس از ساختن گنبد یعنی سال ۸۲۸ به بعد آغاز و به سال ۸۳۱ پایان گرفته است.

مسجد دارای دو در ورودی یکی در سمت قبله و دیگری در سمت حسینیه است و شبستان مسجد متشکل از سه قسمت می‌شود که شامل قسمت میانی و بخش‌های جنبی است. قسمت میانی به ابعاد ۷ در ۳۵ متر و روی هم شامل ۴ طاق رومی برجسته و گود نسبتاً مرتفع بوده که سقف نزدیک محراب دارای مقرنس گچی ساده است .بخش‌های جنبی در زمان گذشته دو طبقه بوده و ورودی آن‌ها یکی در هشتی پشت سر در از طریق پله‌ بام و دیگری در انتهای راهرو یا دالان سمت غرب قرار داشته که هنوز پلکانی چند از آن به‌جای مانده است و هر دو قسمت از طریق دو درگاه که اکنون تیغه شده به چشم می‌خورد.

اگر بخواهیم اطلاعات دقیق‌تری نسبت به درِ مسجد داشته باشیم باید بگوییم با توجه به مشابهت منبت‌کاری این دو در به نظر می‌رسد که هر دو توسط استاد "علی نجار" ساخته شده باشد و با توجه به اینکه در متن کتیبه از مالکیت شخصی درها صحبت شده است، احتمالاً این درها از جای دیگری به این مسجد منتقل شده‌اند.

سر درِ خانقاه افوشته

خانه‌ای را که سید واقف در سال ۸۴۹ هجری قمری برای سکونت خویش احداث کرده بود در زمان وقف دارایی خود، به سال ۸۵۷ هجری قمری آن را نیز در دایره شمول وقف قرار داد و خانقاه حسینی نامید که از آن پس به این نام مشهور شد .قسمت‌های مختلف این بنا شامل سردر یا جلوخان، در خانقاه و حیاط خانقاه است و جلوخان که به سر در خانقاه مشهور است به عرض دهنه ۴.۷ متر با دو سکو به عرض ۶۸ و بلندی ۷۰ سانتیمتر در طرفین راهروی ورودی آن است.

سقف این جلوخان بسیار بلند و از نوع طاق ضربی آجری با تزئینات مقرنس گچی بوده است و سه جبهه داخلی آن از کاشی‌های معرق با نقوش گوناگون پوشیده شده است.

به گزارش ایسنا، مجموعه تاریخی افوشته بخشی از آثار تاریخی متعدد شهرستان نطنز است و آثار فراوان دیگری هم در این شهرستان وجود دارد که باعث شده باغشهر تاریخی نطنز، مکانی مناسب برای گردشگری ایام نوروز باشد.