سالانه ۱۸ درصد از ارزش پول ملی کاسته می‎شود

رویداد۲۴: هادی حق‌شناس، فعال و کارشناس مسائل اقتصادی بر این عقیده است که نوسانات بازار سکه و ارز به دلیل ناکارآمدی مسئولان مربوطه است. زیرا مشکلات اقتصادی کشور و راه‌حل‌های آن، موضوعی است که حتی یک دانشجوی سال اولی اقتصاد هم آن را متوجه می‎شود، به همین دلیل مشکل اقتصادی کشور همه و همه ناشی از ناکارآمدی است.

وی به لزوم بررسی و حل مشکلات اقتصادی به‌صورت کارشناسانه و کاملاً فنی تأکید می‌کند و معتقد است باج دادن و یا همان یارانه دادن به بازار ارز کاملاً موقتی برای تسکین بازار ارز و سکه است.

بحث بازار ارز و نوسانات آن، یکی از مهم‌ترین موضوعات سال 96، خصوصاً چند ماه اخیر بود. این نوسانات نه‌تنها بانک مرکزی و دولت، بلکه مردم و به‌طورکلی بازار را هم متأثر کرده بود. قرار بود ثبات به بازار ارز برگردد، اما عملاً شاهد چنین موضوعی نبودیم، مهم‌ترین عامل و یا عوامل این نوسانات را شما چه می‌دانید؟

شاید در برخی از مواقع که بخواهیم در خصوص بعضی از موارد صحبت کنیم، با یک مثال ساده و غیرقابل تصور، بتوانیم یک مفهوم را منتقل کنیم. من در مورد ارز می‌خواهم این مثال را بزنم، آیا هیچ ایرانی امروز انتظار دارد که قیمت ارز به سال ۵۶ برگردد و هر دلار به ۸ ریال تبدیل شود؟ آیا واقعاً کسی چنین انتظاری دارد؟ هیچ فردی چنین انتظاری را ندارد، چرا؟ زیرا امروزه هر کالایی که در اطراف ما قرار دارد را بخواهیم بخریم، قیمت آن به قیمت سال ۵۶ نیست. یعنی امروز من اگر بخواهم یک ماشین بخرم، نمی‌توانم به قیمت سال ۵۶ یک ماشین ۲۰ هزارتومانی خریداری کنم. اگر من بخواهم امروزه حقوق و دستمزد دریافت کنم، دیگر دستمزد من معادل ۴ هزار تومان سال ۵۶ نیست. امروزه دستمزد یک کارگر با همه مشتقات آن معادل ۱ میلیون و ۲۰۰ یا ۳۰۰ هزار تومان است. اینکه کسی دیگر انتظار برگشت به آن دوران را ندارد، یک دلیل ساده دارد و آن هم انباشت تورم چهل سال گذشته در پول ما است.

به بحث تورم اشاره کردید، میانگین تورم ما در سال‌های گذشته چند درصد بوده است؟

تورم ۴۰ سال گذشته ما، میانگین ۱۸ درصد بوده است. یعنی پول ملی هر سال ۱۸ درصد تضعیف شده است، این پول هر سال مدام تضعیف شده و اگر ما بخواهیم قدرت خرید آن ۵ هزار تومان سال ۵۶ را همچنان نگه داریم باید این پول را ۴۰۰ برابر کنیم، یعنی ۲ میلیون تومان. خب زمانی که دستمزد من در طول ۴۰ سال گذشته ۳۰۰ یا ۴۰۰ برابر شده، چرا قیمت ارز نسبت به چند دهه گذشته نباید ۳۰۰ یا ۴۰۰ برابر شود؟

امروزه بسیاری از کارشناسان بازار ارز بر این عقیده هستند که قیمت واقعی ارز این رقم نیست. چرا واقعی نیست؟

زیرا در دلش تورم وجود دارد. نمی‌شود من یک موز را به قیمت یک دلار خریداری کنم اما این یک دلار یکبار بشود ۷ تومان و یکبار ۴ یا ۵ تومان. باید یک مبنای مشخص و دقیق در این خصوص وجود داشته باشد. این مبنا، نرخ تورم تجمیع شده‌ی سنوات گذشته‌ است. مجموع تورم سال‌های ۹۲ تا ۹۶، بالای ۶۰ درصد بوده، یعنی پول ایران ۶۰ درصد تضعیف شده است. تبلور این تضعیف کجاست؟ در رایج‌ترن ارز دنیا و رایج‌ترین ارز دنیا هم دلار است. لذا این یک قاعده اقتصادی است که نرخ دلار باید مابه‌التفاوت تورم نرخ داخل به تورم خارج، تعدیل شود یا راحت‌تر بگوییم، گران شود.

دولت‌ها می‌توانند ۳ الی ۴ سال با دست این قیمت را فشار دهند تا نرخ ارز ثابت بماند یا از خزانه کشور به بازار ارز یارانه بدهند. اگر قیمت دلار در ۴ الی ۵ سال گذشته تثبیت شد، به دلیل یارانه بانک مرکزی بود. همچنان که در دولت نهم و دهم قیمت دلار از ۸۰۰ تومان به هزار و ۲۰۰ تومان تا سال ۹۱ بیشتر رشد نکرد اما به یکباره در سال ۹۱ قیمت ارز سه برابر شد، به این دلیل بود که در آن مقطع، از دلارهای افسانه‌ای که داشتیم به بازار ارز یارانه تزریق می‌کردیم. هر مقطع تاریخی که در ایران نرخ دلار تثبیت شده، حتماً در آن مقطع دولت‌ها یک ارز‌های بادآورده‌ای داشتند که به بازار وارد کرده‌اند. در غیر این صورت تثبیت نرخ ارز با بخش واقعی اقتصاد نبوده است.

آیا می‌توانیم نرخ ارز را بدون داشتن حباب تثبیت کنیم؟

هر وقت تورم شما برای چند سال کمتر از ۵ الی ۶ درصد شد و رشد اقتصادی بالای ۴ درصد بود، آن‌وقت می‌توانیم انتظار داشته باشیم که نرخ ارز تثبیت شود و افزایش پیدا نکند. اما چون نرخ ارز منفی و تورم ما دو رقمی است و در آن سمت رشد نقدینگی ما تا ۹۲ زیر ۵۰۰ هزار میلیارد تومان بوده و امروز به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌رسد، طبیعی است که نرخ دلار گران شود.

عمده‌ترین تولیدکننده ارز در کشور ما دولت است. دولت همین امروز می‌تواند خزانه را خالی کند و نرخ ارز را به زیر ۴ هزار تومان بیاورد، اما به چه قیمتی؟ به قیمت خالی کردن خزانه ارزی؟ به قیمت بدبخت کردن تولیدکننده؟ تولیدکننده به دلیل تورم، هزینه‌های تولیدش روزبه‌روز گران‌تر می‌شود. زمانی که شاخص نرخ دستمزد، شاخص سود، شاخص تورم، شاخص رشد نقدینگی تغییر می‌کند، شاخص نرخ ارز نباید تغییر کند؟! انتظار نابجایی است زمانی که همه شاخص‌های ما تغییر کرده است، نرخ ارز ما ثابت باشد.

در خلال صحبت‌هایتان به تورم اشاره کردید، آیا رقم تورم ما واقعی است؟

تورم ما واقعی است. تورم یعنی افزایش سطح کالا و خدمات در طی یک سال، که تقریباً ۳۸۰ قلم کالا را در ۱۲ یا ۱۳ گروه اندازه‌گیری می‌کنند، اما تورم برای بنده‌ای که مسکن و خودروی شخصی دارم و به دلیل تمکن مالی هر چند وقت یکبار به دندانپزشکی می‌روم و چکاپ انجام می‌دهم، تورم یک عدد است و برای اقشار پایین جامعه که اجاره‌نشین هستند، و انواع و اقسام مشکلات درمانی و غیره دارند هم یک عدد است. تورم برای افراد دارا و ثروتمند حداقل است. مرکز آمار و بانک مرکزی در بهمن سال جاری تورم را ۹ اعلام کردند، برای دهک‌های پایین جامعه ممکن است به ۲۰ درصد هم برسد اما برای دهک‌های بالای جامعه این عدد ممکن است ۲ یا ۳ درصد باشد. لذا تورم تفسیر دارد و این عدد واقعی است.

آقای دکتر به بحث بازار ارز و نوسانات آن برگردیم، در گفت‌وگویی که در پیش تر با شما داشتیم، صراحتاً اعلام کردید که دلار به قیمت 5 هزار تومان خواهد رسید، طبق گفته شما دلار به 5 هزار تومان رسید و بعد از آن بار دیگر با کاهش قیمت مواجه شد، آیا این کاهش ارز به دلیل تزریق دوباره ارز توسط دولت است؟

هم تزریق ارز است و هم اینکه دولت در این خصوص سه سیاست به خرج داده است. دولت اعلام کرد که هرکس اوراق ۲۰ ریالی را خریداری کند من هم ۲۰ درصد به آن سود می‌دهم. سیاست دوم پیش‌فروش کردن سکه بود و سیاست سوم اوراق ریال ارز پایه را منتشر کرد. یعنی زمانی که سپرده یک‌ساله ۲۰ درصد را برای شما مشخص کرده است و دولت سود بانکی را به ۱۵ درصد کاهش داده است، این نشان‌دهنده یک تناقض آشکار در سیاست پولی کشور ما است. آیا این به معنای یارانه دادن به بازار ارز نیست؟ این سیاست‌ها حتماً و حتماً موقتی و کوتاه مدت است.

با توجه به خرید ارز و طلا در اوایل سال نو و افزایش قیمت آن، آیا ما شاهد کاهش قیمت ارز و طلا بعد از سال نو خواهیم بود یا خیر؟

همیشه در شهریور و اسفند ماه، دوران حج و اربعین، تقاضا برای ارز نسبت به ماه‌های دیگر سال بیشتر است. به همین دلیل قیمت قبل از سال نو به بالاترین حد خود می‌رسد و بعد از عید این قیمت ممکن است نوسانات دو الی سه درصدی را داشته باشد.