انگیزه پمپئو برای تشویق ترامپ به حمله نظامی به ایران

تابناک: چشم‌انداز جایگزینی رکس تیلرسون وزیر خارجه معزول آمریکا با مایک پمپئو، یکی از آخرین موانع دونالد ترامپ برای خروج از برجام به عنوان انجام یکی از وعده‌های انتخاباتی رئیس‌جمهور آمریکا و همچنین از بین بردن یکی دیگر از مواریث باراک اوباما رئیس‌جمهور سابق آمریکا را فراهم کرده است. برخی از تحلیلگران آمریکایی مدعی هستند، تلاش‌های ضدایرانی تیم ترامپ در مرحله از بین بردن برجام متوقف نخواهد شد و آنها برای حمله نظامی به ایران زمینه‌چینی خواهند کرد.

پل پیلار محقق ارشد در مرکز مطالعات امنیتی دانشگاه جرج تاون که سابقه سه دهه فعالیت در سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا را نیز دارد در مطلبی در نشنال اینترست در این باره نوشته است که حتی اگر رویای نومحافظه‌کاران برای حمله نظامی به ایران در دوره ترامپ محقق نشود، ترامپ و پمپئو در کنار یکدیگر در حال سوق دادن اوضاع به سوی درگیری‌های بی‌پایان، افزایش تنش و فروش بیشتر سلاح در منطقه هستند.

تیلرسون قطعا هوادار ایران نبود ولی وی که بدون یک ایدئولوژی مشخص مسئولیت دستگاه سیاست خارجی آمریکا را بر عهده گرفته بود، بر اساس رویکردی منطقی معتقد بود که اجرای سختگیرانه برجام می‌تواند به نفع آمریکا هم باشد زیرا مانع دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای خواهد شد ولی با رفتن تیلرسون، ترامپ اکنون وزیری را در کنار خود دارد که اهل تحلیل‌های غیرهیجانی و عینی نیست.

ترامپ در اقدامات خود علیه برجام به طور کلی و خلاصه تحت تاثیر دو انگیزه است. نخست این که وی تلاش دارد هر چیزی را که از دوره اوباما باقی مانده است از بین ببرد و ثانیا این که بسیاری از تصمیمات ترامپ در دوره ریاست جمهوری وی در راستای منفعت رساندن به جناح راستگرای اسرائیل است. این رویکرد علاوه بر موضوع برجام در موضوع انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس نیز قابل مشاهده است.

پمپئو علاوه بر اشتراک نظر با ترامپ در خصوص مخالفت با سیاست خارجی دولت اوباما که پیشینه آن حتی به زمان وزارت هیلاری کلینتون می‌رسد، سابقه‌ای طولانی نیز در ایران‌هراسی و اسلام‌هراسی دارد. به همین سبب است که وی بارها تلاش کرده همان الگوی مورد استفاده دولت بوش برای توجیه حمله به عراق را تکرار کرده و مدعی همپیمانی ایران و القاعده شود.

تاثیر رفتار آمریکا با برجام بر آینده مذاکرات احتمالی آمریکا و کره شمالی مساله مهم دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. از سویی عدم پایبندی آمریکا به برجام می‌تواند علامتی برای کره شمالی باشد که این کشور را نسبت به پایبندی دولت ترامپ به یک توافق احتمالی هسته‌ای با این کشور بدبین سازد. همچنین خروج آمریکا از برجام می‌تواند سایر طرف‌های این توافق را نسبت به همراهی با آمریکا در اعمال فشار به کره شمالی دلسرد کند.

از سوی دیگر برخی از طرفداران ترامپ مدعی هستند که بر هم زدن برجام می‌تواند به تشدید فشارها به کره شمالی در جریان مذاکره ترامپ با این کشور کمک کند زیرا کره شمالی خواهد فهمید که برای راضی کردن ترامپ باید امتیازات بیشتری دهد و حتی محدودیت‌هایی بیشتر از برجام را بپذیرد. بسیاری از کارشناسان این ادعا را رد می‌کنند از جمله به این دلیل که با توجه به پیشرفت بسیار بیشتر برنامه هسته‌ای کره شمالی، اعمال محدودیت بر برنامه هسته‌ای این کشور دارای تسلیحات هسته‌ای به مراتب سخت‌تر است.

انگیزه‌های نفتی پمپئو در افزایش تنش با ایران

خوان کول استاد تاریخ دانشگاه میشیگان و تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه، جنبه دیگری از نگاه پمپئو به مسائل خاورمیانه را مورد توجه قرار داده است.

به اعتقاد آقای کول، در تحلیل سیاست‌های آتی پمپئو باید به این نکته توجه داشت که این آمریکا اهل کالیفرنیا که چهار دوره نمایندگی ایالت کانزاس در مجلس نمایندگان آمریکا را بر عهده داشته، مدت‌های طولاتی با شرکت برادران کوک همکاری داشته که به عنوان دومین شرکت بزرگ سهامی خاص از حامیان مهم حزب جمهوری‌خواه آمریکا است.

این شرکت که بازیگر اصلی صنعت رو به گسترش استخراج نفت شیل آمریکا است با انتصاب پمپئو به وزارت خارجه آمریکا می‌تواند امیدوار باشد که آمریکا همچنان از پیمان زیست محیطی پاریس بیرون خواهد ماند.

پمپئو اگر چه به لحاظ ذهنی مدیر فوق‌العاده‌ای است ولی سابقه بدی هم در استفاده از استدلال‌های بی‌پایه برای پیش بردن اهدافش دارد. عدم پایبندی وی به معیارهای مشخص اخلاقی، رابطه وی با برادران کوک را خطرناک‌تر هم می‌کند.

نفع برادران کوک در این است که استفاده از نفت به عنوان یک سوخت فسیلی محدود نشود و قیمت نفت در بازارهای جهانی بالا برود تا سود آنها از استخراج نفت شیل بالاتر برود.

ممکن است توضیح مخالفت ترامپ و دوستان وی با جنگ در عراق با توجه به مساله نفت کمی سخت به نظر برسد ولی نکته مهم این است که حمله به عراق برای شرکت‌های کوچک خدمات نفتی مانند شرکت هالیبرتون که دیک چنی معاون جرج بوش در آن نقش داشت، فرصت‌های کاری زیادی به همراه داشت ولی در عین حال، بازگشت نفت عراق به بازار می‌توانست به کاهش قیمت نفت منجر شود که به نوبه خود به کاهش ارزش منابع نفتی در اختیار و یا تحت مالکیت غول‌های نفتی منجر می‌شد.

حصول توافق برجام برای شرکت برادران کوک نامطلوب است به این دلیل که برداشته شدن تحریم‌های نقتی ایران سبب افزایش صادرات نفت ایران و در نتیجه افزایش عرضه نفت به بازارهای جهانی شده است. این در حالی است که شرکت‌های آمریکایی نیز نفعی از رفع تحریم نفتی ایران نمی‌برند.

به همین دلیل است که بر هم زدن برجام به معنای بازگرداندن تحریم‌های نفتی ایران، افزایش قیمت نفت و سود بیشتر شرکت برادران کوک خواهد بود.