شش راه پوتین برای تغییر جهان

دنیای اقتصاد: سی‌ان‌ان در گزارشی تفصیلی به بهانه انتخابات ریاست‌جمهوری در روسیه از ۶راه پوتین برای تغییر جهان رونمایی کرد. پروپاگاندا، قدرت نظامی، فروش سلاح، مقابله با نفوذ آمریکا، تامین انرژی و دیپلماسی خاورمیانه از شیوه‌هایی است که رئیس کرملین برای مقاومت در برابر غرب و تسخیر جهان استفاده می‌کند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد چنین تقابلی با غرب موجب افزایش محبوبیت او در روسیه شده است. به همین دلیل نیز پوتین طبق پیش‌بینی‌ها در انتخابات امروز روسیه در قدرت باقی خواهد ماند.

در چهار سال اخیر روسیه منطقه کریمه در اوکراین را به تصرف خود درآورده، در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا مداخله کرده و در سوریه هم کوشیده است روند جنگ را به سود نیروهای حامی بشار اسد تغییر دهد. هم‌اکنون نیز درگیر مناقشه‌ای دیپلماتیک با انگلستان شده است. انگلستان مسموم شدن یک جاسوس اسبق و یک نیروی پلیس را به دولت روسیه نسبت می‌دهد. یک مقام ارشد دفاعی انگلستان گفت: «روسیه قوانین بین‌المللی را بی‌اعتبار می‌کند.» این اتهامات برای ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه خوشایند است، چراکه نظرسنجی‌ها نشان داده‌اند تقابل با غرب موجب افزایش محبوبیت او در روسیه خواهد شد. پوتین طبق پیش‌بینی‌ها در انتخابات امروز روسیه در قدرت باقی خواهد ماند، اما اشتیاق خود را برای کسب قدرت در فراسوی مرزهای روسیه نیز نشان داده است. امروز روسیه درمناطقی حضور دارد که سابقا تحت نفوذ آمریکا قرار داشتند. سی‌ان‌ان برخی از مهم‌ترین مداخلات روسیه را در اینجا برشمرده است.

پروپاگاندا

جان برنان رئیس سابق سازمان سیا در برابر کمیته اطلاعاتی نمایندگان آمریکا شهادت داد که اطلاعاتی مشاهده کرده است که نشان‌دهنده ارتباط و تعامل مقامات روسی و کمپین تبلیغاتی ترامپ بود. اتهام مداخله روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۶ در آمریکا علنی شده و تحقیقات رسمی متعددی در این زمینه در حال انجام است. سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا، روسیه را مسوول هک کردن سرورهای کامپیوتری حزب دموکرات و افشای ایمیل‌های رئیس کمپین تبلیغاتی هیلاری می‌دانند. مقامات آمریکایی این اقدامات را در راستای تاثیرگذاری بر نتیجه انتخابات می‌دانند. به گفته متخصصان امنیت فضای مجازی، اروپایی‌ها نیز مدتی است با حملات سایبری روسیه دست به گریبان هستند. تاکنون انگلستان، آلمان و فرانسه، روسیه را به تلاش برای اثرگذاری در انتخابات داخلی خود متهم کرده‌اند.

ترزا می، نخست‌وزیر انگلستان، در نوامبر سال گذشته میلادی طی هشداری رسمی به روسیه، این کشور را متهم کرد که اطلاعات را به‌عنوان سلاحی برای اخلال در نظم جهان به کار می‌گیرد. ارتش اینترنتی روسیه که در جریان انتخابات آمریکا نقش‌آفرین بودند، در روز همه‌پرسی جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا موسوم به «برگزیت» نیز پیام‌هایی در حمایت از این جدایی به سراسر انگلستان ارسال کردند. این ارتش اوباش اینترنتی ارتباطات مستحکمی با دولت روسیه دارند. آلمان نیز روسیه را به انتشار اخبار جعلی برای برانگیختن عواطف عمومی و تهییج گرایشات راست افراطی در این کشور متهم می‌کند. در ماه ژوئن سال گذشته میلادی دولت آلمان قانونی برای مقابله با اخبار جعلی وضع کرد. به موجب این قانون تمامی پلت‌فرم‌های اینترنتی موظف هستند گزارش‌های جعلی را ظرف مدت ۲۴ ساعت از صفحه خود حذف کنند، در غیر این صورت با جریمه‌های هنگفتی مواجه خواهند شد.

قدرت نظامی

پوتین بارها درباره قدرت نظامی ارتش روسیه داد سخن سر داده است و در سال‌های اخیر سوریه این قدرت نظامی را به چشم دیده است. جنگنده‌های روسی مناطق تحت کنترل نیروهای معارض بشار اسد را بارها بمباران کرده‌اند. مستشاران و مشاوران نظامی روس هم در عملیات زمینی به نیروهای حامی اسد کمک می‌کنند. قدرت نظامی روسیه سبب شد معادلات جنگ در سوریه به نفع بشار اسد تغییر کند. به این ترتیب روسیه در مناقشه چندجانبه سوریه، ورق را برگرداند و به‌عنوان عاملی تاثیرگذار در منطقه مطرح شد. این اقدام زمینه‌ساز حضور پررنگ‌تر روسیه در خاورمیانه هم شد. تصرف شبه‌جزیره کریمه در سال ۲۰۱۴ نیز با اتکا به قدرت نظامی ارتش روسیه ممکن شد. این اقدام برای روسیه محکومیت و اعمال تحریم‌هایی از سوی غرب را در پی داشت، اما از سوی دیگر سبب شد به‌عنوان یک ابرقدرت در جهان شناخته شود. روسیه هنوز هم از تجزیه اوکراین حمایت می‌کند. جز اوکراین، لیبی هم عرصه قدرت‌نمایی نظامی روسیه بوده است. لیبی از سال ۲۰۱۱ در پی مرگ معمر قذافی در بحبوحه جریان بهار عربی درگیر آشوب شده است. روسیه در لیبی از ژنرال خلیفه حفتر حمایت می‌کند. خلیفه حفتر می‌کوشد دولت شکننده ائتلافی را که مورد حمایت سازمان ملل نیز هست در طرابلس ساقط کند. نیروهای نظامی روسیه و مصر تمرین نظامی مشترکی در خاک روسیه انجام داده‌اند و بناست در سال جاری مانور مشترکی در مصر برگزار کنند.

فروش سلاح

رقابت تسلیحاتی برای افزایش ذخایر هسته‌ای میان قدرت‌های نظامی جهان مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته، اما رقابت دیگری در زمینه فروش سلاح‌های سبک میان آمریکا و روسیه در گرفته است. روسیه دومین صادرکننده سلاح پس از آمریکاست و به گزارش موسسه تحقیقاتی صلح بین‌الملل، کشورهای آسیایی و خاورمیانه که به‌طور سنتی خریدار سلاح‌های ساخت آمریکا بودند، امروز به خرید سلاح از روسیه روی آورده‌اند. هند در فاصله سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ بزرگ‌ترین واردکننده عمده سلاح بود و آمار موسسه تحقیقات صلح بین‌الملل نشان می‌دهد روسیه ۶۲ درصد از واردات سلاح هند را در این مدت تامین کرده است. مقامات نظامی آمریکا، اروپا و افغانستان نگرانی خود را از احتمال تامین سلاح و مهمات گروه طالبان از سوی روسیه ابراز کرده‌اند. روسیه به کشورهای جنوب شرق آسیا از جمله میانمار و اندونزی نیز سلاح می‌فروشد. سال گذشته نیز یک محموله سلاح و تجهیزات نظامی به فیلیپین اهدا و قرارداد صادرات سلاح با این کشور منعقد کرد.

مقابله با نفوذ آمریکا

سال گذشته وزارت اقتصاد روسیه به کمک دولت بحران‌زده ونزوئلا شتافت تا ساختار بدهی‌های دولتی را بازسازی کند، به این ترتیب روسیه به تنها حامی خارجی نیکولاس مادورو رئیس‌جمهوری این کشور تبدیل شد. روابط حسنه روسیه با ونزوئلا پایگاهی برای حضور مقتدرانه اقتصادی و دیپلماتیکش در منطقه آمریکای لاتین به‌وجود آورده است. این روند سبب کاهش بیش از پیش روابط ونزوئلا با آمریکا شده است. روابط ونزوئلا با روسیه دو سویه است. سال گذشته دولت ونزوئلا مجوز توسعه میادین گاز خود را به شرکت دولتی نفت روسیه (روس‌نفت) اعطا کرد. روسیه به اتکای ریشه‌های مشترک فرهنگی و تاریخی در منطقه بالکان نیز نفوذ دارد و می‌کوشد از این نفوذ برای مقابله با گسترش ناتو در منطقه استفاده کند. در سال ۲۰۱۷ پس از آنکه مونته‌نگرو رسما به عضویت در ناتو دعوت شد، مقامات مونته‌نگرو سرویس اطلاعاتی روسیه را به تلاش برای سرنگونی حکومت این کشور متهم کردند. روسیه این اتهامات را رد کرد. روسیه تلاش می‌کند روابط خود را با کشورهای اروپای شرقی نظیر بوسنی، هرزگوین، صربستان و مقدونیه که عضو پیمان ناتو نیستند، گسترش دهد.

تامین انرژی

بسیاری از کشورهای عضو شوروی سابق در منطقه اروپای شرقی برای تامین سوخت به نفت و گاز روسیه وابستگی تام دارند. کشورهای لهستان، ‌اسلواکی، بلغارستان، مجارستان و لیتوانی از این جمله‌اند. اغلب این کشورها در تلاشند که منابع تامین انرژی خود را متنوع‌تر سازند و از وابستگی خود به روسیه کم کنند. هنوز هم حدود یک سوم از گاز طبیعی مصرفی اروپا از طریق روسیه تامین می‌شود. این وابستگی سبب شده اتحادیه اروپا در اعمال تحریم‌ علیه روسیه محتاطانه‌تر عمل کند. برخی از کشورهای اروپایی روابط خود را در زمینه تامین انرژی با روسیه گسترده‌تر ساخته‌اند. ویکتور اربان، رهبر مجارستان، با سرمایه‌گذاری روسیه نیروگاه‌های اتمی که یادگار دوران شوروی هستند را گسترش می‌دهد. روسیه بازار انرژی خود را در مناطق دیگر نیز گسترش ‌می‌دهد. شرکت روس‌نفت با امضای قراردادی کنترل خطوط انتقال نفت در منطقه کردستان عراق را به دست گرفته است تا نفوذ روسیه را در عراق افزایش دهد. اقتصاد عربستان نیز به نفت وابسته است و روسیه با عربستان هم‌پیمان شده است تا با کاهش تولید، قیمت جهانی نفت را حفظ کنند.

دیپلماسی خاورمیانه
روسیه روابط دیپلماتیک خود را در منطقه خاورمیانه گسترش داده است. ایران به‌عنوان دشمن قدیمی آمریکا در جبهه سوریه با روسیه همکاری می‌کند. دو کشور به تازگی سطح دیدارهای دیپلماتیک را ارتقا داده‌اند. اما روسیه روابط خود را با رقبای منطقه‌ای ایران هم تقویت کرده است. سال گذشته مراسم استقبال پر زرق و برق و پرهزینه‌ای برای شاه سلمان در کرملین برگزار شد. در سال میلادی جاری هم پوتین میزبان بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بود. روسیه در مورد مناقشه سوریه با اسرائیل مذاکرات متعددی داشته است.

اسرائیل با حفظ بشار اسد در مسند قدرت مخالفت می‌کند، اما در سال ۲۰۱۵ با روسیه به توافق رسید که در عملیات نظامی‌اش در خاک سوریه مداخله نکند تا از خطر حملات هوایی اتفاقی در امان بماند. روسیه روابط خود را با عراق، کویت، قطر و امارات متحده عربی نیز گسترش داده است. بحران سوریه سبب شده است روسیه به ترکیه هم نزدیک‌تر شود. پوتین مذاکرات تلفنی منظمی با رجب طیب اردوغان درخصوص مسائل خاورمیانه دارد. دو کشور توانستند در سال ۲۰۱۵ پس از آنکه ترکیه یک جنگنده روسی را در نزدیکی مرز سوریه سرنگون کرد، روابط خود را به سرعت بهبود بخشند. اما به‌رغم آنکه پوتین و ترامپ مرتباً وعده بهبود روابط را مطرح می‌کنند، روسیه چنین رویکردی در قبال آمریکا ندارد. با افزایش تنش‌ها میان روسیه و سایر کشورهای غربی، ظرف ۶ سال آینده شاهد تاثیرگذاری بیش از پیش روسیه بر جهان خواهیم بود.