استیضاح سه وزیر؛ پشت پرده چه خبر است؟

فرارو: سه استیضاح در هفته پایانی سال، سه وزیر اصلاح طلب اما پر حرف و حدیث به بهارستان می‌روند تا تکلیف ادامه همکاریشان با دولت روشن شود. علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی و محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی در روز‌های سه شنبه و چهار شنبه استضاح می‌شوند. استیضاح‌هایی که مخالفانش معتقدند ابعادی در پشت پرده دارد.

قرار است ابتدا جلسه استیضاح علی ربیعی صبح روز سه شنبه برگزار شود، اولویت دادن به این استیضاح نشان دهنده اهمیت آن است.

محور‌های استیضاح ربیعی عبارتند از: سوء مدیریت در مجموعه‌های اقتصادی، عدم واگذاری مجموعه‌های خصولتی به بخش خصوصی، افزایش بدهکاری مجموعه‌های سرمایه گذاری مثل سازمان تأمین اجتماعی و سازمان بازنشستگی.

علی ربیعی در اولین واکنش به طرح استیضاح خود، سوال و استیضاح را حق نمایندگان مجلس دانست و گفت که آمادگی دارد همین هفته و حتی فردا برای پاسخ به استیضاح به صحن مجلس شورای اسلامی برود و انتظار دارد استیضاح کنندگان مطابق سوگندی که یاد کرده اند، استیضاح را به همان دلیلی انجام دهند که می‌گویند.

این اظهار نظر ربیعی، بحثی تازه را در رسانه‌ها و افکار عمومی ایجاد کرده است که مگر قرار است استیضاح کنندگان به خاطر مسائلی دیگر غیر از مواردی که اعلام کرده اند وزیر را استیضاح کنند؟

اینجاست که مسئله پشت پرده استیضاح وزیر کار پیش کشیده شده است. علی ربیعی در دولت یازدهم یکی از وزاری بحث برانگیزدولت بود. پیشینه امنیتی او، روابط پیچیده اش با نهاد‌های قدرت و از طرف دیگر شایعات پیرامون زدوبند‌های سیاسی او فراوان به گوش می‌رسید.

بر مبنای همین حرف و حدیث‌ها بسیاری معتقد بودند که روحانی باید او را از دولت دوازدهم کنار بگذارد. اما این اتفاق رخ نداد و روحانی باز هم ربیعی را به عنوان گزینه پیشنهادی وزارت کار معرفی کرد. با این حال در زمان رای اعتماد مجلس به کابینه، ربیعی تلاش فراوانی برای کسب رای اعتماد کرد. او در این راستا دست به دامن شرکت‌ها و موسسات زیر مجموعه وزارت کار شد و از آن‌ها خواست برای رای آوری اش تلاش کنند.

شایعاتی هم وجود داشت نسبت به این که او وعده‌های به نمایندگان داده است.

ربیعی با وجود این که موافقت همه اصلاح طلبان را با خود نداشت، اما به هر ضرب و زور، موفق شد با ۱۹۱ موافق رای اعتماد مجلس را کسب کند.

ربیعی به وزارت رسید، با این حال شایعات پشت سر او زیاد بود. همچنان او متهم به زدوبند‌های سیاسی در ساختار وزارت کار بود. ماجرای انتصاب فرزندان محمد علی وکیلی در هیات مدیره شرکت های شستا از جمله اتهاماتی بود که به او وارد شد. منتقدان معتقد بودند این انتصاب‌ها در راستای رای آوری ربیعی بوده است. موضوعی که بار‌ها از سوی وکیلی تکذیب شد. وکیلی حالا از طراحان استیضاح ربیعی است.

از طرف دیگر یکی از نمایندگانی که به شدت به دنبال استیضاح وزیر کار است، غلامرضا تاجگردون رییسس کمیسیون برنامه بودجه است. این در حالی است که تاجگردون مرداد ماه در جلسه رای اعتماد به ربیعی تمام قد از او دفاع کرد. او ربیعی را وزیری "استراتژیست" دانست.

سوال اصلی این است که در حدود هشت ماه از وزارت ربیعی در دولت یازدهم چه اتفاقی رخ داده است که تاجگردون حالا از منتقدان جدی وزیر است؟ آیا این چرخش موضع تاجگردون به همان اتفاقات پشت پرده باز می‌گردد که ربیعی تلویحا به آن‌ها اشاره کرده است یا عملکرد ربیعی آنقدر ضعیف بوده که یکی از موافقان جدی او را تبدیل به مخالف جدی کرده است؟

نکته جالب توجه این است که نمیاندگان منتقد ربیعی و امضا کنندگان استیضاح چندی پیش از او و آخوندی درخواست کرده بودند، استعفا دهند تا کار به استیضاح نکشد! این درخواست نیز در نوع خود عجیب و قابل بحث است.

موضوع دیگری که ممکن است در استیضاح وزیر کار موثر بوده باشد، اختلافات وزارت کار با وزارت بهداشت بر سر واریز سهم درمان تامین اجتماعی به خزانه دولت است. وزارت کار و بهداشت مدت هاست در این باره درگیر هستند. تامین اجتماعی از پرداخت سهم درمان سرباز می زند، البته این به بحران مالی موجود در این سازمان ازتباط دارد، اما به نظر می رسد وزارت بهداشت در این باره قدرت لابی و اعمال فشار بیشتری دارد. این قدرت چانه زنی باعث شده است که وزارت کار مجبور به پرداخت سهم درمان تامین اجتماعی شود که وضعیت مالی این سازمان را بغرنج تر می کند.

علی ربیعی بارها نشان داده مخالف سیاست های بهداشت و درمانی دولت است، شب گذشته نیز در جلسه تعیین دستمزد ۹۷ نامه ای اعتراضی نسبت به پرداخت حق درمان تامین اجتماعی به خزانه امضا شد که یکی از امضا کنندگان ربیعی بود.

ماجرای ابهام در استیضاح ربیعی، درباره عباس آخوندی وزیر راه نیز وارد است. محور‌های استیضاح آخوندی عبارتند از: "عدم توانایی در رابطه با بحث بحران‌های موجود در سیستم حمل و نقل کشور، عدم نظارت بر سیستم ناوگان حمل و نقل ریلی کشور، عدم اجرای برنامه در خصوص ناوگان حمل و نقل عمومی، بی‌انگیزگی در اداره امور وزارتخانه ذیربط و همچنین عدم پاسخگویی به وکلای ملت. "

اما بسیاری از امضا کنندگان طرح استیضاح وزیر کار، استیضاح وزیر راه را هم امضا کرده اند. طراحان اصلی هر دو استیضاح مشترک اند. غلامرضا تاجگردون، محمد قسیم عثمانی، احمد امیرآبادی از این نمایندگان هستند.

در این بین حتی بحث‌هایی پیرامون معامله بین استیضاح این دو وزیر مطرح بود.

روز شنبه وزیر راه در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: «مسیرِ پرسش و پاسخ بین مجلس و دولت جاده یکطرفه است. قطعا حرکت در خلاف جهت جریمه سنگینی دارد. لیکن، این‌بار می‌خواهم برخلاف رویه معمول، پرسشی را با نمایندگانِ عزیزِ استیضاح‌کننده در میان بگذارم و به‌قول معروف طلب توضیح کنم؛ و آن این است که آیا این استیضاح پایه استواری دارد؟ و آیا مراحلِ عرفِ حقوقی شکل‌گیری خود را طی کرده است؟ و سرانجام، آیا بر اثرِ آن نکته تاریکی روشن خواهد شد؟ بسیار خرسندم که برای سومین بار در صحن مجلس شورای اسلامی برای پاسخ به استیضاح نمایندگان طالب توضیح حضور پیدا خواهم کرد.»

آخوندی نیز به "مقاصد پنهان" در استیضاح اشاره کرد، اما توضیح بیشتری در این باره نداد و با بیان اینکه به دنبال "نیت خوانی" نیست، گفت: "من می‌خواهم یک روایت رسمی داشته باشم. استیضاح در پی سانحه سقوط هواپیمای آسمان کلید خورد و یکی از طراحان آن عنوان کرد «باید توجه داشت در حوادث نفتکش سانچی و سقوط هواپیمای تهران به یاسوج وزارتخانه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی و راه و شهرسازی مقصر هستند.» "

آخوندی در ادامه این سوال را مطرح می‌کند: «ایشان چگونه و با چه مدرکی به این نتیجه رسیدند؟ در کجای فرآیندی که منجر به سانحه سانچی شد، وزارت راه قرار می‌گیرد که ایشان حکم به تقصیر صادر فرموده‌اند؟»

در ماه‌های اخیر وقایعی در کشور رخ داده است که موجب شده عباس آخوندی به شدت مورد انتقاد قرار گیرد. بارش سنگین برف در تهران، عملکرد ضعیف ایرلاین‌ها و به تعویق افتادن پروازها، حادثه سانچی و نهایتا سقوط هواپیمای آسمان موجب شده است که افکار عمومی از عملکرد وزیر راه رضایت نداشته باشد.

با این حال برخی ناظران و کارشناسان کمترین تقصیر را در این مورد مربوط به وزارت راه می‌دانند.

استیضاح وزیر کشاورزی با انگیزه‌های محلی

اما سومین استیضاح که قرار است روز چهارشنبه انجام شود مربوط به عملکرد محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی است. حجتی که مرداد ماه با انتقادات شدید از سوی نمایندگان رو‌بهرو شد و به سختی توانست با ۱۶۴ رای موافق و ۹۴ مخالف دوباره بر مسند وزارت بنشیند، حالا با موجی از نارضایتی نمایندگان مجلس به ویژه در شهرستان‌ها روبه‌رو شده است.

استیضاح حجتی برخلاف استیضاح آخوندی و ربیعی احتمالا ارتباطی با پشت پرده‌های سیاسی ندارد، او بیشتر تحت فشار توقعات و خواسته‌های نمایندگان شهر‌های کوچکتر ایران قرار دارد.

نمایندگانی که با اعتراض‌های کشاورزان در حوزه‌های انتخاباتی خود مواجه هستند و احتمالا می‌خواهند با استیضاح وزیر رضایت آن‌ها را جلب کنند. از طرف دیگر ممکن است برخی نمایندگان از طریق استیضاح وزیر به دنبال فشار به دولت برای کسب امتیاز باشند. این موضوع در مورد دو استیضاح دیگر نیز می تواند صادق باشد.
پشت پرده استیضاح سه وزیر

استیضاح وزیر کشاورزی 44 محور داد. کوتاهی در رسیدگی به وضعیت کشاورزان به‌ویژه گندم‌کاران و چغندرکاران، رهاسازی قنوات کشور، قصور در پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی در روستا‌ها و در میان عشایر و بی‌توجهی به اقتصاد دامداران، برخی محور‌های استیضاح وزیر جهاد کشاورزی است.

برخی از طراحان استیضاح مدعی هستند که ۱۴۰ نماینده خواستار استیضاح وزیر کشاورزی اند. حتی اگر این آمار نیز اغراق شده باشد باز هم به نظر می‌رسد، وزیر کشاورزی با توجه به رای شکننده‌ای که در مرداد ماه به دست آورد کار بسیار دشواری برای کسب رای اعتماد از مجلس دارد.

انتقادات از وزیر کشاورزی آنقدر جدی است که حتی محمد ابراهیم رضایی نماینده خمین، وزیر را متهم به "خیانت" می‌کند.