دلیل نوسانات اخیر قیمت نفت

روزنامه قانون: «آمريكا مي‌خواهد سلطان نفت جهان شود»؛ اين گمانه‌زني‌ها را به صراحت مي‌توان از صحبت‌ها و سياست‌هاي ترامپ فهميد. او در ژوئن سال گذشته گفته بود كه سياست‌هاي آمريكا بايد مسلط بر بازار انرژي جهان باشد و امروز مي‌بينيم كه فشارهاي آمريكا با تحريم‌هاي جديد به نوعي به ايران تحميل شده است و اين‌ها نشانه‌اي از سياست‌هاي سلطه‌طلبانه آمريكا بر بازار انرژي جهان است.

از سوي ديگر اين روزها شاهد نوسانات شديد و كاهش قيمت نفت هستيم و دلايلي براي آن عنوان مي‌شود كه مهم‌ترين دليل كاهش قيمت و ركود آن شايد بهبود ارزش دلار بوده که تقاضا برای نفت را محدود کرده است. عامل دیگری که قیمت‌های نفت را با فشارهای کاهشی مواجه ساخت، رشد تولید نفت آمریکا بود که اکنون با تولید بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز دومین تولیدکننده بزرگ جهان بوده و پس از روسیه و بالاتر از عربستان سعودی قرار دارد.

دوران نفت به پايان رسيده

در اين ميان محمود خاقاني، كارشناس حوزه نفت درخصوص چرايي نوسانات قيمت نفت به «قانون» مي‌گويد: كارشناسان بسياري همچون بنده پيش از تصويب قانون بودجه بارها به دولتمردان هشدار دادند كه منتظر سقوط قيمت نفت باشيد. متاسفانه نمايندگان مجلس و بقيه دست‌اندركاران به حرف‌هاي كارشناسان توجه نمي‌كنند. در حال حاضر در اروپا وآمريكا شرايط خاص اقتصادي وجود دارد كه مصرف را به اندازه‌اي كه انتظار مي‌رفت، افزايش نداده و از سوي ديگر نيز توليد نفت نه تنها كاهش نداشته بلكه با رشد همراه بوده است. اينكه اوپك و غير اوپك بحث‌هايي مطرح مي‌كنند و رقم‌هايي در رسانه‌ها منتشر مي‌شود كه اين‌ها را باور نمي‌كنيم اين‌ها به نوعي دستكاري‌هاي در قيمت‌هاست و عده‌اي تمايل دارند به دلايلي با قيمت‌ها (به صورت مصنوعي) بازي كنند و اين رقم‌ها را در بازار منتشر كنند اما واقعيت چيز ديگري‌است؛ واقعيت اين است كه دوران نفت به پايان رسيده، نه به اين دليل كه نفت در حال تمام شدن است(در حال افزايش است) بلكه به اين دليل كه اكنون بحث تكنولوژي‌ها به ميان آمده و تكنولوژي انرژي‌هاي جايگزين به‌قدري پيشرفت كرده و اقتصادي شده كه در اروپا و آلمان و بسياري از كشورهاي ديگر طرح‌هاي انرژي هسته‌اي خود را به بايگاني سپرده‌اند و جهان به دلايل زيست محيطي به انرژي‌هاي جايگزين و تجديدپذير روي آورده است. حتي به همين دليل تنها كالايي كه براي فروش آن به ايران توجه زيادي مي‌شود، ‌خودرو است و تمام دنيا براي فروش خودروهايي از دور خارج شده‌ (تا سال ۲۰۲۰) خود، روي بازار ايران حساب باز مي‌كنند.

بلاي وابستگي به نفت

او در ادامه تصريح مي‌كند: اكنون قيمت نفت در شرايطي است كه نمي‌توان بر ثبات آن حساب باز كرد. حتي پيش‌بيني مي‌كنيم كه قيمت نفت به زير ۵۰ دلار نيز كاهش پيدا كند.

به اين ترتيب بايد اين واقعيت را بپذيريم كه دوران وابستگي به درآمدهاي نفتي يعني اقتصاد دلاري به پايان رسيده است اما متاسفانه در ايران هنوز نمايندگان مجلس (برخي به دلايل بي‌تجربگي و برخي به دلايل اينكه از منابع قشر خاصي حمايت مي‌كنند) اين موضوع را قبول ندارند. در بودجه ۹۷ تصميمي را گرفتند و اشتباهي را تكرار كردند كه مجلس هفتم نيز آن را انجام داده بود، يعني نگذاشتندكه قيمت بنزين افزايش داشته باشد اگر اين اجازه را مي‌دادند، صرفه‌جويي صورت مي‌گرفت و ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور به شكل دقيق اجرايي مي‌شد؛ بنابراين مي‌‎توانستيم شفافيت را به اقتصاد ايران نويد بدهيم و از فساد و اختلاس نجات پيدا كنيم. با اين حال، تا زماني كه اقتصاد ايران به درآمدهاي نفتي وابسته است، به نظر نمي‌رسد بتوانيم آن شفافيت لازم كه مبارزه با فساد و اختلاس است را تجربه كنيم.

خوابي كه ترامپ براي ايران ديده است

اين كارشناس نفت در خصوص پيش‌بيني وضعيت نفت در آينده خاطرنشان مي‌كند: ترامپ سياستي را در ژوئن سال گذشته تعيين كرد،‌ تا براساس آن آمريكا بايد بر بازار انرژي جهان مسلط باشد و تمام فشارهايي كه اكنون براي برهم زدن برجام شاهد آن هستيم و متاسفانه دوستان نادان در داخل كشور متوجه آن نيستند و به سياست‌هاي آمريكا براي بيرون راندن نفت و گاز ايران از صحنه بين المللي كمك مي‌كنند. ترامپ مي‌خواهد سرمايه‌گذاري و توليد در ايران صورت نگيرد تا آمريكا بتوانند با صادرات نفت و گاز مايع خود و همچنين نفت عربستان و كشورهاي حاشيه خليج فارس يك پشتوانه نفتي براي دلار ايجاد كند. در حال حاضر دلار در حال خطر خروج از اقتصاد جهاني است، به دليل اينكه دولت آمريكا ۲۰ تريليون دلار بدهكار است؛ بنابراين دلار پشتوانه ضعيفي دارد. آمريكا مي‌خواهد با نفت عربستان و خليج فارس پشتوانه نفتي براي دلار ايجاد كند. در حالي كه اگر ايران و مجلس دهم اين نقطه ضعف را از خود نشان نمي‌داد و اجازه مي‌داد تا نرخ حامل‌ انرژي افزايش پيدا كند و سرمايه‌گذاري حداقل بخش پايين دستي صنعت انرژي براي مشاركت در توليد در كشور تشويق مي‌شد، آن زمان ما شاهد اين بوديم كه با ذخاير عظيم گازي ايران به عنوان پشتوانه ريالي مي‌توانستيم، سكه انرژي را وارد عرصه معاملات كنيم.

كاهش بيشتر قيمت نفت

او در پاسخ به اين پرسش كه آينده نفت ايران را چگونه مي‌بينيد،‌ مي‌گويد: پيش‌بيني مي‌كنيم كه به دليل افزايش توليد نفت در بين اوپك و غير اوپك،(به اين دليل كه اوپك به درآمد نفتي محتاجند كه در رأس آن عربستان سعودي است) كه به وسيله آن بتوانند جلوي هر گونه انقلاب و شورش را در كشور بگيرند. غير اوپكي‌ها نيز با تكنولوژي‌هاي روز افزون خود، هزينه توليد را كاهش مي‌دهند‌. يكي از مشكلات در كشور ما اين است كه هزينه توليد نفت و گاز دركشور بسيار بالاست. با اين نوسانات و كاهش قيمت‌هاي اخير نفت شايد نتوانيم به سادگي در بازار رقابت كنيم و به قيمتي دست پيدا كنيم تا بتواند هزينه توليد ما را توجيه كند. از طرفي وضعيت صنعت نفت در كشور مناسب نيست. صنعت نفت اكنون ۲۳۰ و چند هزار پرسنل دارد و هزينه اداره صنعت نفت نيز بالاست(حالا فشار مي‌آوردند كه استخدام صورت بگيرد) در حالي كه راندمان توليد و مديريت در اين صنعت در دولت نهم و دهم به هم ريخت. اين‌ها همه نشان مي‌دهد كه ما بايد در آينده در انتظار قيمت‌هاي پايين رقابتي در بازار باشيم. اي كاش شوراي نگهبان كه حالا قانون بودجه ۹۷ را در دست بررسي دارد و مجمع تشخيص مصلحت نظام كه چشم انداز۲۰ ساله را با برنامه ششم مقايسه كند و به اين نتيجه برسند كه به جاي پايين نگه داشتن قيمت بنزين و گازوييل(كه موجب افزايش قاچاق مي‌شود)،‌ درآمدهاي دولت را در پمپ بنزين تحقق دهند. به دنبال آن عوارض و ماليات‌ها را در برخي محل‌ها كاهش دهند و بودجه‌هاي رفاهي، حمل ونقل عمومي، ناوگان هوايي ، راه آهن و عمراني را از درآمد به‌وجود آمده در اين بخش توسعه دهند اينجاست كه مي‌توانيم بر هر گونه تحريم و فشار اقتصادي جديد آمريكا فايق بياييم.

نفت ايران تمام مي‌شود؟

خاقاني همچنين در پاسخ به اين پرسش كه برخي پيش بيني مي‌كنند كه نفت ايران تا ۲۰۰ سال آينده به پايان مي‌رسد آيا اين موضوع حقيقت دارد يا خير،‌گفت:‌ هر فردي كه پيش‌بيني مي‌كند بايد اين واقعيت را بپذيريم كه ممكن است اين پيش‌بيني‌ها اشتباه از كار درآيد. بستگي دارد كه چقدر برداشت و چقدر توليد داريم؛ اگر همچون امروز بي‌حساب و كتاب نفت بفروشيم و نخود، لوبيا و انگور وارد كنيم؛ ممكن است منابع نفتي زودتر تمام شود. اما اگر صرفه‌جويي كرده، بهينه مصرف كنيم و اقتصادي عمل كنيم، ممكن است منابع نفتي ايران مدت طولاني‌تري باقي بماند و نسل‌هاي بعد نيز از آن استفاده كنند. همان‌طور كه روزي ذغال‌سنگ سوخت اصلي محسوب مي‌شد اما اكنون اين سوخت جايگزين شده در حالي كه هنوز هم اين سوخت وجود دارد اما چرا ذغال‌سنگ ديگر استفاده نشد؟ به اين دليل كه نفت و گاز جايگزين آن شده است. اكنون تكنولوژي و بهينه‌سازي مصرف و انرژي‌هاي جايگزين در حال وارد شدن به صحنه اقتصاد انرژي جهان مي‌شود و ممكن است روزي برسد كه زياد هم دور نيست، منابع عظيم نفت وگاز داشته باشيم اما احتياجي به آن نداشته باشيم.