تیر‌های برق، عرصه پاسارگاد را شکست

روزنامه قانون نوشت: تیرهای برق در عرصه مجموعه جهانی پاسارگاد و پشت آرامگاه کورش شبانه سر بَرآورد تا بار دیگر قانون های میراث فرهنگی زیر پا گذاشته شود. حریم و عَرصه میراث جهانی پاسارگاد دوباره شکسته شد و ارزشمندترین یادگار تاریخی کشور در خطر حذف از سازمان علمی، فرهنگی، تربیتی و آموزشی یونسکو قرار گرفت.

خبر بسیار کوتاه بود ولی سهمگین و دردناک. تیرهای برق در نزدیکی آرامگاه کورش براَفراشته شدند. باز هم داستان تکراری شکسته شدن حریم و عرصه میراث جهانی پاسارگاد و ناهماهنگی میان دستگاه ها و نهادهای دولتی با سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سرپیچی از قانون های میراث فرهنگی و فراملی (بین المللی) سازمان یونسکو. اگر در سامانه جست‌وجوگر گوگل دشواری و چالش های پیش روی مجموعه جهانی پاسارگاد در سه چهار سال گذشته را دنبال کنید، به عمق فاجعه پی خواهید برد. یک روز کارخانه ترشی سازی و رُب گوجه فرنگی در حریم درجه یک میراث جهانی پاسارگاد ساخته می‌شود و روز دیگر گاوداری در حریم درجه دوی آن سبز. یک‌بار پایه ستون هخامنشی در سازۀ تُل تختِ پاسارگاد به دست سودجویان و افراد فرومایه شکسته شده و بار دیگر نهادی به بهانه پاسداشت شهیدان گرانمایه، قصد خاکسپاری آن ها را در عرصه یا حریم درجه یک دارد و این است داستان پُر درد و رنج مهم ترین و بی همتاترین یادمان تاریخی کشور که نماد ملی، هویتی و کیستی مردمانی با فرهنگ و نژاد به شمار می‌آید.

بی گمان همه این چالش ها و دشواری ها از تخلف آشکار نهادهای دولتی و بخش خصوصی سرچشمه می گیرد و بدتر از همه مدیریت ضعیف و ناکارآمد سازمان میراث فرهنگی در استان و شهرستان پاسارگاد و پایگاه میراث جهانی پاسارگاد که نتوانسته اند با دستگاه ها و نهادهای دولتی تعامل خوبی برقرار کنند، مردم را نسبت به داشته‌های ارزشمند فرهنگی تاریخی و شناسنامه خود آشنا کرده و در آن ها حس ملی و میهن دوستی پدید آورند. همیشه باید منافع و سود افراد بر منافع ملی و جهانی کشور برتری داشته باشد و میراث جهانی پاسارگاد قربانی خودخواهی های افراد و ندانم کاری های نهادها و دستگاه های دولتی قرار گیرد. آیا تا کنون در هیچ کجای جهان مردمانی را دیده اید که نسبت به پیشینه و هویت خود تا این اندازه نا آشنا و بی‌تفاوت بوده و وارونه عمل کنند؟ آیا هرگز مردمانی را سراغ دارید که گذشته بالنده و غرورآمیز خود را به فراموشی سپرده و به آن پشت پا زنند؟ به راستی که داستان آثار تاریخی کشور، داستان غم اَنگیزی است.

در یک ماه گذشته خبرهای ناگواری از میراث جهانی شوش، شوشتر، پارسه و پاسارگاد روی خط خبرگزاری ها قرار گرفته است و یادمان های ملی که دیگر هیچ! به راستی داستان این دست اندازی‌ها و ندانم کاری‌ها تا به کِی باید گریبانگیر یادمان‌های ارزشمند و تکرارناشدنی جهانی و ملی کشور باشد و چه زمان بناست در اَندیشه پاسداری و پاسبانی از میراث گذشتگان خود باشیم. آیا می‌دانیم که یادمان‌های تاریخی میراث گذشتگان است و باید همان گونه که سالم از فراز و نَشیب سده ها و هزاره ها گذر کرده و به دست ما رسیده است، آن ها را به آیندگان که صاحبان اصلی این سرزمین هستند، واگذار کنیم؟ بی گمان اگر در این اَمر کوتاهی کنیم باید پاسخگوی تاریخ و فرزندان‌مان باشیم.

خطر حذف پاسارگاد در سازمان یونسکو

کُنشگران میراث فرهنگی و کارشناسان به شدت نگران میراث جهانی پاسارگاد بوده و خواستار رسیدگی و پاسداشت این یادمان ارزشمند تاریخی از سوی مدیران و سرپرستان سازمان میراث فرهنگی به بهترین روش هستند. همچنین آن‌ها از سازمان میراث فرهنگی می خواهند که در برابر دست اندازی‌های نهادهای دولتی و بخش خصوصی ایستادگی کرده و نگذارند به بزرگ ترین و ارزشمندترین میراث جهانی کشور خدشه‌ای وارد شود و از راه قانون از مجموعه جهانی پاسارگاد با همه توان دفاع کرده و در این زمینه روشنگری و شفاف سازی کنند؛ تا هم بهانه ای به دست بدخواهان و سودجویان میراث فرهنگی کشور نیفتد و هم اینکه مردم و اَفکار همگانی (عمومی) به ویژه کُنشگران و رسانه ها از وضعیت یگانه ترین یادمان جهانی ایران آگاه شده و در صورت نیاز بتوانند به کمک سازمان میراث فرهنگی بیایند. از سویی، کُنشگران میراث فرهنگی با وجود دست اندازی های پِیاپی و چالش‌های بی شمار پیش روی میراث جهانی پاسارگاد، دل نگران خطر حذف پاسارگاد از سازمان یونسکو هستند. از همین روی، از سازمان میراث فرهنگی می‌خواهند که تمام قد از آن دفاع کرده و از هویت ملی و میراث نیاکانی کشور کوتاه نیاید.

جاده زیستگاه خرس قهواه‌ای را آسفالت کردند!

اما یکی از دست اندازی های آسیب رسانی که چندی پیش در شهر پاسارگاد رُخ داد و شگفتی کُنشگران زیست بومی را به دنبال داشت، آسفالت کردن جاده‌ای است که زیستگاه خرس‌های قهوای و پلنگ ایرانی بود. جاده هزاران ساله‌اي با نام «خِرسی» که از ارزش فراوانی برخوردار بوده و جایگاه ویژه ای نزد کارشناسان و کُنشگران زیست بومی داشته است. باید دانست که این بخش، منطقه ای حفاظت شده بوده و زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست اداره می‌شود. با این همه و بدون توجه به زیستگاه خرس های قهوای و پلنگ ایرانی و کمیاب بودن و در خطر بودن این جانوران باز هم دستگاهی دولتی و بدون گرفتن استعلام از سازمان حفاظت محیط زیست، دست به اقدام نسنجیده و ناروا و آسیب رساني زده و زیستگاه ارزشمند منطقه خرسی را آسفالت کرده و برای همیشه نابود کرده است. به راستی پاسخ این کار نابخردانه و نسنجیده را چه کسی باید بدهد؟ چرا در این زمینه سازمان حفاظت محیط زیست سکوت پیشه کرده است؟ آیا متخلفان در این زمینه مجازات خواهند شد تا درس عبرت و پندی برای دیگران باشد؟ کارشناسان زیست بومی خواستار رسیدگی به این موضوع شده‌اند و از سازمان حفاظت محیط زیست درخواست جدی دارند تا در برابر دست‌اندازی‌های روزافزون به طبیعت، زیست بوم و زیستگاه های جانوران ایستادگی کرده و از آن‌ها به بهترین روش و به درستی نگهبانی کند.

تیرهای برق شبانه افراشته شده است!

حمید فدایی، مدیر پایگاه جهانی پاسارگاد به یک خبرگزاری درباره نصب تیرهای برق در نزدیکی آرامگاه کورش گفته است: در عرصه پاسارگاد، زمین‌های کشاورزی وجود دارد. کشاورزان منطقه « مادر سلیمان» پیشتر چاهای آبی داشتند که با موتورهای گازويیلی کار می کردند و به کمک آن ها برق تولید می‌شد. به تازگی به کشاورزان گفته شده که گازويیل به شما نمی دهیم و باید این موتورها برقی شوند. کشاورزان منطقه نیز به ما آگاهی داده بودند که می خواهند برای انتقال برق، تیر برق نصب کنند. پاسخ ما به آن ها این بود که این کار غیرممکن است. زیرا نصب تیر برق ۱۲ متری در عرصه پاسارگاد ممنوع است. از همین رو به آن ها پیشنهاد دادیم برق را به شكل زمینی به آنجا منتقل کنند. یعنی با کَندن آبراهه (کانال) زمینی این کار را انجام دهند. اما خط‌ اجرای زیرزمینی برق، هزینه‌های بالایی را مي‌طلبيد و آن‌ها راضی به هزینه‌ بیشترنبودند. در پایان متوجه شدیم اداره برق استان بدون هماهنگی با پایگاه میراث فرهنگی پاسارگاد، اقدام به اجرای این طرح کرده است. مدیر پایگاه جهانی پاسارگاد با بیان اینکه نصب تیر برق برای به کار انداختن موتور برق شبانه انجام شده است، گفت : بار نخست چون برپایی تیر برق در روز انجام می‌شد ما توانستیم به وسیله یگان حفاظت میراث فرهنگی جلوی این کار را بگیریم ولی این‌بار شبانه و با وجود اینکه ما به آن‌ها گفته بودیم از نصب تیر برق خودداری کنند، بازهم آن را نصب کردند؛ هرچند تامین آب آشامیدنی منطقه مساله مهمی است و ما نمی‌توانیم آب را از آن‌ها دریغ کنیم.

زیرا که خشکسالی است ولی این موضوع باید به‌ گونه قانونی حل و فصل شود. کار انتقال برق نیز باید به‌ شكل زیرزمینی انجام شود (خبرگزاری کار ایران، ایلنا، ۱۷ بهمن ، کد خبر ۵۹۱۰۷۰). با نگرش به این خبر پرسشي پیش می آید؛ که آیا باید برای آباد کردن خانه ای، خانهدیگری را ویران کرد؟ آيا راه دیگر و مناسب‌تری وجود نداشته است؟ باز هم پای تخلف یک نهاد دولتی در موضوع میراث فرهنگی کشور در کار است! به راستی آیا نهادها و دستگاه های اجرایی کشور با هویت و پیشینه خود بیگانه و نا آشنایند و یا یادمان های تاریخی و ملی برای‌شان اهميتي ندارند؟ بیش از نیمی از دشواری‌های پیش روی سازمان میراث فرهنگی همین تخلف دیگر دستگاه های دولتی است که به چالش بزرگي برای سازمان میراث فرهنگی تبدیل شده است. میراث جهانی پاسارگاد باز هم باید قربانی ناهماهنگی‌های دستگاه های دولتی و ندانم کاری های مدیران ناشایست شود. از سویی به باور کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی در این زمینه ها بسیار ضعیف عمل کرده و کارنامه قابل قبولی در یک دهه گذشته نداشته است.

ضوابط عرصه و حریم درجه یک پاسارگاد

دست اندازی به عرصه میراث جهانی پاسارگاد در حالی روی می دهد که ضوابط میراث فرهنگی روشن و شفاف بوده و پیشتر از سوی استانداری به همه نهادهای دولتی و اجرایی فرستاده شده؛ مدیران و سرپرستان از این ضوابط آگاهی کامل دارند ولی هیچ گاه به قانون اَرج و احترامی گذاشته نشده و گناهکاران نیز به مجازات نرسیده اند. در بند ۲، ۳، ۴ و ۵ ضوابط وابسته به عرصه پاسارگاد آمده است : ۲ - درخت کاری و توسعه سطح زمین‌های زیرکشت کشاورزی ممنوع است. ۳- در زمین های کشاورزی دارای مالکیت خصوصی، کشت سطحی بدون هرگونه هموارسازی بیشینه (حداکثر) تا ۳۰ سانتی متر بدون اشکال است. ۴ - برپایی دکل و پایه های برق و هرگونه تاسیسات صنعتی ممنوع است و ساماندهی حفاظتی - منظری دکل های برق موجود بر پایه طرح مصوب سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ضروری است. ۵ - هرگونه کَندن چاه آب و ساخت تلمبه خانه بدون پروانه (مجوز) سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ممنوع است. همچنین بندهای ۱، ۳، ۴و۵ وابسته به ضوابط حریم درجه یک پاسارگاد به این گونه است : ۱ -برپایی هرگونه ساخت و ساز، هر نوع تاسیسات تازه، تنها با تصویب سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی امکان پذیر است. ۳ - هر نوع فعالیت که موجب تغییر شکل در توپوگرافی تپه های تاریخی یا طبیعی شود، مانند هموارسازی، کوه بُری، کند وکاو، نصب دکل و مانند آن ممنوع است. ۴- توسعه کالبدی روستاهای پیرامون پاسارگاد به درون محدوده حریم درجه یک ممنوع است. ۵- طرح ساخت آبراهه های آب رسانی باید به تصویب سازمان میراث فرهنگی برسد.

برافراشتن تیر برق در پاسارگاد تخلف آشکار است

یکی از کارشناسان میراث فرهنگی درباره برافراشتن تیرهای برق در نزدیکی آرامگاه کورش با گلایه از وضعیت ناپایدار مجموعه جهانی پاسارگاد و ناتوانی سازمان میراث فرهنگی در برخورد با این گونه اقدام ها به روزنامه قانون گفت : « از چنین برخوردهای دوگانه‌ای بسیار شگفت زده هستم. یادم می‌آید که چندین ماه پیش، یک گاوداری در حریم درجه دو مجموعه تاریخی پاسارگاد که چشم انداز طبیعی این مجموعه باستانی را هم خدشه دار نمی کرد، برپا شده بود و سازمان میراث فرهنگی و پایگاه میراث جهانی پاسارگاد با تشکیل پرونده و شکایت از ساخت آن پیشگیری کردند. هم اینک چگونه است که تیرهای برق در عرصۀ پاسارگاد و نزدیک آرامگاه کورش سر برآورده است؟ به راستی نمی‌دانم که معنا و مفهوم این گونه دست اندازی‌های آشکار چیست. چگونه سازمان میراث فرهنگی اجازه برافراشتن تیرهای برق را به هر عنوانی داده است؟».

این باستان شناس در دنباله سخنانش افزود: «قانون و ضوابط عَرصه و حریم پاسارگاد کامل روشن است و ثبت شده و هیچ گونه دَخل و تصرفی در آن نباید انجام گیرد. درباره چنین دست اَندازی‌هایی مردم نیز می‌توانند به عنوان خواهان (مدعی) شکایت کنند و نیازی نیست که سازمان میراث فرهنگی پا پیش گذارد. یعنی دادگاه ها موظفند به پرونده آن ها رسیدگی کنند. زیرا این اثر یک یادمان ویژه و جهانی است و از آنِ همه مردم جهان است. از همین روی، این موضوع قابل پیگیری است. چون در حرایم و عَرصه پاسارگاد هرگونه ساخت و سازی، پِی کنی و حتي لوله گذاری ممنوع است و باید کشاورزان و اداره برق راه‌های دیگری پیدا کنند. اینکه بگویند ما چاره ای جز این نداشته ایم، هیچ معنایی ندارد و تخلف آشکار است. ما حتي از کاشت درخت در عَرصه و حریم درجه یک یادمان‌های جهانی پیشگیری می کنیم، حال چگونه امکان دارد که در عرصه پاسارگاد کَند وکاو و تیرهای برق راه اندازی شود؟ هرگونه دخل و تصرف بر پایه قانون ممنوع است و قانون باید پاس داشته شود».

دکتر علیرضا جعفری زند، در پاسخ به این پرسش که درباره وضعیت محوطه جهانی پاسارگاد چه می توان گفت و چه کاری می توان انجام داد، اظهار داشت : «به‌راستی چیز تازه ای نمی توان درباره میراث ارزشمند و یگانه پاسارگاد گفت، جز اینکه مجموعه جهانی پاسارگاد وضعیت ناپایداري دارد و نسبت به میراث جهانی پارسه (تخت جمشید) بسيار فرسوده است . باید با احتیاط با آثار تاریخی پاسارگاد برخورد کرد زیرا آسیب پذیرتر از دیگر یادمان‌های ملی پیرامون خود و آثار تاریخی شهرستان مَرودشت هستند. چون محوطه تاریخی پاسارگاد در دشت قرار گرفته و فرسوده است، سنگ های تاریخی آن به ویژه سنگ های سیاه رنگی که در آثار تاریخی کار شده، آسیب دیده است. هر زمان که من از پاسارگاد بازدید می‌کنم، بینندۀ فروپاشی و خُرد شدن سنگ‌های تاریخی این محوطه ارزشمند و بی همتا هستم. میراث جهانی پاسارگاد توجه ویژه‌اي نیاز دارد و مانند بیماری می ماند که باید مداوا شود؛ وگرنه از دست می رود».

پاسارگاد آبرو و پشتوانه فرهنگ ایرانی است

به باور همه کارشناسان و پژوهشگران میراث جهانی، پاسارگاد آبرو و پشتوانه فرهنگی کشور بوده و در سطح جهان از جایگاه ویژه ای برخوردار است كه سالانه گردشگران فرهنگی فراوانی را به سوی خود می‌کشاند. پاسارگاد را باید هویت و شناسنامه ملی تک تک مردم ایران دانست که اگر وجود نداشت، بی گمان این هویت کم رنگ می بود. اکنون باید چشم به راه بود و دید که آیا این بلای نو رسیده که به جانش افتاده است کی دست از سر آن برمی دارد و آیا کام دوستداران میراث فرهنگی همگام با نو شدن سال و طبیعت و نوروز جهانی شیرین می شود یا ... .