تعویض هرخودرو‌ی فرسوده چقدر خرج دارد؟

در شرایطی که کلانشهرهایی مانند تهران با پدیده آلودگی هوا ناشی از وارونگی دما مواجه شده‌اند و مدت‌هاست مردم دود و آلاینده‌ها را با هوای هر روزشان تنفس می‌کنند، به نظر می‌رسد به گفته بسیاری از کارشناسان و مسئولان نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی به‌ویژه اتوبوس‌ها، مینی‌بوس‌ها و کامیون‌ها که روز و شب در تهران تردد می‌کنند، اولویت اصلی است که البته با هزینه‌های گزافی چندین برابر درآمد نفتی کشور همراه است.

روزنامه وقایع اتفاقیه نوشت: در شرایطی که کلانشهرهایی مانند تهران با پدیده آلودگی هوا ناشی از وارونگی دما مواجه شده‌اند و مدت‌هاست مردم دود و آلاینده‌ها را با هوای هر روزشان تنفس می‌کنند، به نظر می‌رسد به گفته بسیاری از کارشناسان و مسئولان نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی به‌ویژه اتوبوس‌ها، مینی‌بوس‌ها و کامیون‌ها که روز و شب در تهران تردد می‌کنند، اولویت اصلی است که البته با هزینه‌های گزافی چندین برابر درآمد نفتی کشور همراه است.

زیرا بر‌اساس آمار پلیس راهنمایی و رانندگی و ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل سوخت بیش از ۲۱هزار اتوبوس درون شهری، بیش از ۱۳‌هزار اتوبوس برون شهری، ۱۹هزار کامیونت، ۵۷‌هزار مینی‌بوس و ون و ۲۴۰هزار کامیون و کشنده فرسوده در کشور وجود دارد که مسلما نوسازی این ناوگان فرسوده بزرگ کار راحتی نیست. البته پیش‌ازاین عیسی کلانتری، معاون رییس‌‌جمهور و رییس‌ سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره این مسئله به روزنامه وقایع‌اتفاقیه این‌گونه توضیح داد که «درشرایطی‌که مثل امروز با پدیده وارونگی دما یا همان اینورژن به‌ویژه در سطوح شیبداری مانند تهران مواجه هستیم باید تدبیری برای حل این معضل اندیشیده شود و همه دستگاه‌های متولی باید بین سلامت مردم و انجام امور جاری کشور یکی را انتخاب کنند».

او افزود: «بر‌اساس بررسی‌های صورت‌گرفته، در هوای سرد و بازه زمانی که در آن قرار داریم، خودروهایی که در تهران هستند فقط سه درصد در آلودگی هوا نقش دارند و موتورسیکلت‌ها سهم ۱۰‌درصدی دارند؛ البته بیشترین سهم در‌این‌زمینه با ۶۷درصد به کامیون‌ها و اتوبوس‌های گازوییلی اختصاص دارد که فرسوده هستند. سه هزار و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس فرسوده شرکت‌واحد در روز و حدود ۴۰هزار کامیون فرسوده شب‌ها در تهران تردد می‌کنند که باید همه اینها از رده خارج شوند».

کلانتری با اشاره به اینکه مردم در این شرایط می‌خواهند حمل‌و‌نقل خود را داشته باشند، ساخت‌وسازشان را داشته باشند و آلودگی هم نباشد که نمی‌شود، تصریح کرد: «باید بین هوای پاک و سلامتی یا ساخت‌وساز و استفاده از ناوگان فرسوده حمل‌و نقل یکی را انتخاب کنیم، اعلام کرد: یک شبه این ناوگان فرسوده را نمی‌توان نوسازی کرد زیرا اگر دولت بخواهد این کامیون‌ها و اتوبوس‌ها را یک‌شبه نوسازی کند و با فرض اینکه در بازار جهانی هم وجود داشته باشد، ۵۰هزار دستگاه اتوبوس و کامیون نیاز داریم که هرکدام حداقل ۱۵۰‌هزار دلار قیمت دارد و جمعا ۷.۵‌میلیارد دلار اعتبار می‌خواهد درحالی‌که کل فروش نفت ایران ۳۰ تا ۳۵‌میلیارد دلار است».

البته پس از این اظهارات، بسیاری از مسئولان کشور در‌این‌زمینه اظهارنظر کردند. حسن روحانی دراین‌باره گفت که «در زمینه آلودگی هوا نیازمند اقدامات سریع‌تر هستیم و خودروهای فرسوده باید به‌طور کامل از رده خارج شوند زیرا توسعه حمل‌و‌نقل عمومی و کنترل تردد انواع خودروها عامل مهمی در بهبود محیط‌زیست است». رییس‌‌جمهور با تاکید بر اینکه طرح نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل گام بزرگ دولت برای بهبود محیط‌زیست به شمار می‌رود، تصریح کرد: «رفاه و آلودگی هوا همراه با صنعتی شدن است اما محیط‌زیست و سلامت مردم باید اولویت اصلی باشد». البته علی لاریجانی، رییس‌ مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی روز گذشته مجلس که لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ بررسی می‌شد، به نبود برنامه مشخص برای حل مشکل آلودگی هوای شهرهای بزرگ در لایحه بودجه سال آینده انتقاد کرد اما دولتمردان از اجرای طرح جایگزینی خودروهای فرسوده طی سه سال آینده خبر دادند.

محسن صالحی‌نیا، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت دراین‌باره به ایرنا گفت که «اجرایی شدن ابرپروژه اسقاط و جایگزینی خودروهای سنگین فرسوده مستلزم هماهنگی مثلث دولت، سیستم بانکی و خودروسازان است تا مشتریان انگیزه کافی برای تحقق آن داشته باشند. این طرح بزرگ در ادامه طرح پیشین از رده خارج کردن خودرورهای سنگین فرسوده در کشور و یک کار جمعی است که اجرایی کردن آن نیازمند مساعدت و هماهنگی وزارتخانه‌های راه و شهرسازی، صنعت، معدن و تجارت، نفت و کشور، بانک مرکزی، بانک‌های عامل و شرکت‌های تولیدکننده است». به گفته این مقام مسئول، «با توجه به اینکه بین ۲۰ تا ۳۰درصد قیمت خودروهای سنگین (بسته به نوع خودرو) آورده نقدی متقاضیان بوده و ۲۰ تا ۳۰درصد دیگر آن را تسهیلات ریالی تشکیل می‌دهد، اقساط این خودروها ارقام سنگینی نخواهد بود و متوسط اقساط پرداختی مشتریان در این طرح از ماهانه بیش از ۱۰میلیون ریال برای کامیونت‌ها تا ۶۰ میلیون ریال برای اتوبوس‌ها متفاوت خواهد بود.» محمد نهاوندیان معاون اقتصادی رییس‌‌جمهور نیز در برنامه‌ای تلویزیونی از همین طرح دولت برای نوسازی ناوگان فرسوده حمل‌و‌نقل طی سال خبر داد که به گفته او، «هر متقاضی می‌تواند با اقساط ماهانه ۲,۵ میلیون تومان صاحب کامیون و نیز با پرداخت اقساط ماهانه ۶ میلیون تومان، مالک اتوبوس نو شود.» درباره جزییات تسهیلات اعطایی و چگونگی فرایند تامین منابع برای نوسازی ناوگان فرسوده نیز ولی‌الله سیف، رییس‌ بانک مرکزی این‌گونه توضیح داد که «نیاز ارزی هر دستگاه اتوبوس شهری و برون شهری دود ۹۵ هزار یورو معادل ۹۰۰‌میلیون تومان است که دوره بازپرداختی ۶۰ماهه دارد و سود آن نیز ۱۸‌درصد است.»

وی ادامه داد: «برای هر دستگاه اتوبوس درون شهری حدود ٩٥ هزار یورو نیاز ارزی وجود دارد؛ براین اساس ٥٠ درصد از قیمت تمام شده و پس از کسر مالیات بر ارزش افزوده، در قالب اقساط ارزی توسط وزارت نفت در وجه شرکت فروشنده پرداخت می‌شود. درباره تامین مالی مرتبط با سهم ریالی نیز ۳۰درصد آن از طریق دریافت تسهیلات از نظام بانکی و ۲۰درصد نیز به‌عنوان پیش پرداخت از سوی خریدار انجام می‌شود. همچنین دوره بازپرداخت تسهیلات برای خریدار ۶۰ ماهه با نرخ سود ۱۸ درصد و اقساط ماهانه حدود ۲,۵میلیون تومان است». رییس‌ بانک مرکزی اضافه کرد که « نیاز ارزی برای خرید هر دستگاه اتوبوس برون شهری هم حدودا همان، حدود ۹۵ هزار یورو و با قیمت تمام شده ۹۰٠ میلیون تومان است که دوره بازپرداخت تسهیلات ٦٠ ماهه با نرخ سود ١٨ درصد و اقساط ماهانه ۶.۵ میلیون تومان برای این وسیله نقلیه در نظر گرفته شده است. همچنین نیاز ارزی برای خرید هر دستگاه کامیونت ١٥ هزار و ٥٠٠ یورو و قیمت تمام شده آن ١٢٠‌میلیون تومان است که از این میان ٦٠درصد به صورت ارزی، ٢٥ درصد آن در قالب تسهیلات از سوی نظام بانکی و ١٥درصد نیز به صورت پیش پرداخت از سوی خریدار تامین می‌شود.

علاوه‌براین بازپرداخت اقساط تسهیلات برای کامیونت ۳۶ ماهه با نرخ سود ١٨ درصد و با اقساط ماهانه یک‌میلیون و ١٠٠ هزار تومان خواهد بود. لازم به ذکر است نیاز ارزی برای خرید مینی‌بوس، ۱۸ هزار یورو و قیمت تمام شده ۱۴۰ میلیون تومان است. البته ۱۵ درصد قیمت تمام شده به صورت پیش‌پرداخت توسط خریدار و ۳۰درصد از قیمت کل از طریق تسهیلات بانکی تامین می‌شود. همچنین دوره بازپرداخت برای تسهیلات بانکی ۳۶ ماه با نرخ سود ۱۸ درصد و قسط ماهانه یک‌میلیون و ۴۰۰هزار تومان خواهد بود».

این اظهارات درحالی مطرح شده که رضا کامی، نایب رییس‌ کمیسیون حمل‌و‌نقل، لجستیک و گمرک، اتاق بازرگانی ایران، دراین‌باره به روزنامه وقایع‌اتفاقیه این‌گونه توضیح داد که «تا به مسئله حمل‌و‌نقل به‌عنوان یک صنعت نگاه نکنیم و آن را تنها به‌عنوان یک وسیله نقل و انتقال نبینیم مشکلی حل نمی‌شود، چگونه است که برای تولید در بخش‌های صنعتی امتیازات خاصی قائل می‌شویم اما وقتی به حمل‌و‌نقل می‌رسد خبری از معافیت‌های گمرکی، مالیاتی و... نیست. چنین امتیازاتی را باید برای شرکت‌های حمل‌و‌نقل بین‌المللی و تجاری قائل شد و در غیر‌این‌صورت با این وضعیت حمل‌و‌نقل، یک راننده سرمایه‌گذاری بسیاری برای یک کامیون انجام دهد و در نهایت منتظر باشد تا با وضعیت بد اقتصادی که وجود دارد، بتواند کسب درآمدی کرده و قسط‌هایش را پرداخت کند.» او افزود: «بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، اگر دولت و دولتمردان همه عزم و اراده خود را بر نوسازی ناوگان فرسوده حمل‌و‌نقل به کار گیرند، طی دو تا سه سال نه‌تنها هزینه‌هایی که برای این نوسازی درنظر گرفته‌اند، بر می‌گردد بلکه می‌توانند بر بسیاری از مشکلات که هزینه‌های بسیاری برای دولت در بر داشته، فائق‌آید و این خود جبران هزینه و صرفه‌جویی در‌این‌زمینه است که می‌توان به محیط‌زیست، تصادفات و تلفات جانی و ملی و... اشاره کرد».

کامی تاکید کرد: «اگر نگرش و نگاه مسئولان به صنعت حمل‌و‌نقل اصلاح نشود، مسئله نوسازی که سال‌هاست مطرح شده همچنان در حد شعار باقی می‌ماند و آن‌طور که باید عملی نخواهد شد؛ بنابراین دولتمردان و متولیان امر باید جایگزین مناسبی برای خودروهای فرسوده از نظر همه شرایط فراهم کنند تا صاحبان این ناوگان بزرگ و فرسوده نسبت به نوسازی خودروهای خود تشویق شوند».مسیر نوسازی خودروهای فرسوده همچنان ناتمام مانده است. زیرا در حوزه ترانزیت و ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی شهری و جاده‌ای تاکنون اقدام‌های اساسی برای نوسازی صنعت حمل‌و‌نقل کشور صورت نگرفته و در شرایط کنونی، دولت دوازدهم امیدوار است تا با اجرای چند طرح، نوسازی ناوگان فرسوده حمل‌و‌نقل عمومی را عملیاتی کند که در کنار صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش آلایندگی هوا، زمینه‌ساز تولید و اشتغال بیشتر در کشور باشد.