شیشه، از آنچه می‌بینید به شما نزدیک‌تر است

روزنامه قانون: اینجا خیرآباد ورامین است؛ همان شهر حاشیه ای که ستایش، دختر ۶ ساله در آن کشته شد. امیرحسین ۱۶ ساله، پسری که در دوره نوجوانی انواع و اقسام مواد مخدر صنعتی و سنتی را تجربه کرده بود، در ساعت هایی که سوءمصرف مواد عقل و شعورش را تحت تاثیر قرار داده بود دست به کشتن ستایش زد و جسدش را با اسید سوزاند.

او در جلسات بازجویی در دادسرا، بارها این موضوع را تاکید کرد و گفت که حتی آن لحظات را به خاطر نمی آورد چون حال معمولی نداشته است اما به هر حال او با اختیار خودش اقدام به مصرف مواد کرده و ستایش راکشته بود. روزی که امیرحسین اعدام شد در همه خیرآباد خبرش پیچید. خیلی از جوان های محل، علت این اتفاق را سوءمصرف مواد امیرحسین در هنگام قتل اعلام کردند.

اما همان ها که این ماجرا را خیلی خوب می دانستند خودشان از قربانیان مصرف شیشه بودند. چند ساعت بعد از اعدام امیرحسین و خاکسپاری اش در گورستان خیرآباد وقتی از جوانان و نوجوانان شهر می پرسی برای خرید شیشه یا تریاک چقدر زمان نیاز است، می خندند و می گویند:«‌عمده می خواهی یا جزيی»، بعد هم فاصله آدرس مغازه ای همان نزدیک را می دهند یا ساقی ای که در خیابان‌ها می چرخد و دنبال مشتری می گردد. اصلا اینجا یکی از راه های درآمدزایی خرید و فروش شیشه است اما شیشه قیمت دارد و کیفیت‌هایش هم به نسبت قیمتش متفاوت است.

شیشه هایی که قیمت پایین تری دارند، زودتر مصرف کننده را به جنون و دیوانگی می کشاند. جوانی که یک بوتیک لباس مردانه در تنها خیابان خیرآباد دارد ،می‌گوید:« اگر امیرحسین را در میدان اصلی خیرآباد هم دار می زدند، باز هم چند ساعت بعد بساط مصرف و خرید و فروش شیشه کم نمی شد؛ چون جوان ها اینجا به هیچ چیز دیگری فکر نمی کنند. بیکارند و از صبح تا شب با مصرف شیشه زندگی شان را می گذرانند».

آمار 23 درصدی افزایش مصرف شیشه در کشور

این وضعیت یک شهر حاشیه ای در تهران بوده که بستر جرم و جنایت در آن بیشتر فراهم است اما در تهران و یا شهرهای دیگر هم اوضاع همین است و در سال‌های گذشته مصرف شیشه در کشور بیشتر شده است. این را تنها آمارهای ستاد مبارزه با مواد مخدر نمی گوید، کافی است هر زمان که می‌خواهید، یک پرس‌وجوی ساده در محله‌ای که در آن زندگی می‌کنید، داشته باشید تا متوجه شوید چقدر راحت می توانید آن را تهیه کنید. دور روز پیش یحیی کمالی‌پور، عضو هیات رییسه کمیسیون قضایی مجلس خبر داد که مصرف شیشه در کشور ازسه درصد به 26 درصد افزايش يافته است.

او در ادامه از ضعف ستاد مبارزه با مواد مخدر صحبت کرد و گفت: حتی مجازات های سنگین هم نمی تواند مانع ورود این موادمخدر صنعتی به کشور شود. او در ادامه صحبت‌هايش از ناکارآمدی و عملکرد ضعیف مسئولان مبارزه با مواد مخدر انتقاد کرد و گفت: « مسئولان حوزه مواد مخدر به جای چنین اظهاراتی باید به دنبال واکاوی علل و عوامل شیوع مصرف مواد مخدر در کشور باشند و رویه خود را تغییر داده و رویکردی جدیدی در پیش بگیرند».

البته او در کنار این ماجرا، ضعف فرهنگ سازی برای کاهش مصرف این مواد را هم یکی از معضلات دانسته و ادامه داد:«‌اگر فرهنگ سازی در دستور کار قرار گیرد و مسیر به درستی تبیین شود، به طور قطع شاهد ورود این حجم از مواد مخدر به کشور و مرگ و میر ناشی از مصرف آن نخواهیم بود. با زندان و مجازات هیچ مشکلی از معضل مواد مخدر رفع نمی شود زیرا در حال حاضر نیز خلأ قانونی نداریم و در قانون شرایطی برای مجازات متخلفان نیز در نظر گرفته شده است» .

صحبت ها و آمارهای افزایش مصرف شیشه در کشور در حالی از زبان این نماینده کمیسیون حقوقی مجلس مطرح می شود که دکتر پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر روز سوم تیر امسال در مراسم سالروز جهانی مبارزه با مواد مخدر، درباره تغییر الگوی مصرف مواد مخدر در کشور اعلام کرده بود:« همچنان تریاک ، شیره تریاک و شیشه با شیوع بالا جزو مواد مخدرپر مصرفی هستند که در کشور مصرف می‌شوند.

همچنین حشیش و ترکیبات آن، شامل علف، گل و ماری‌جوانا با ۱۱.۹ درصد و هرویین افشرده با ۱۰.۶ درصد در مقام بعدی مصرف قرار دارند. مصرف شیشه نیز با افت ۸.۱ درصدی در رتبه سوم قرار دارد که خوشبختانه با افت مصرف شیشه در بین معتادان کشور رو به رو هستیم». البته منابع دیگر هم از کاهش مصرف شیشه در کشور خبر داده بودند و از شیوع مصرف گل و ماری‌جوانا در کشور هشدار داده بودند. همچنین افشار آمار دانش آموزان معتاد در کشور را سه هزار و ۶۰۰ دانش‌آموز اعلام کرد و گفت: « جلسات مشاوره برای این دانش آموزان انجام شده است».

دسترسی به آمارهای مصرف مواد در کشور کار آسانی نیست

آنچه معلوم است، اینکه دسترسی به این آمار در کل کشور کار آسانی نیست و به راحتی نمی توان به آن دسترسی پیدا کرد. در این باره آذرخش مکری، معاون آموزشی مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران درباره اعلام چنین آماری از سوی این نماینده مجلس اظهار بی اطلاعی می کند و به «قانون» می گوید:« من از اعلام چنین آماری مطلع نیستم و اصلا نمی دانم از کجا آمده. تا جایی که می دانم آماری در این‌باره از سوی ستاد مبارزه با موادمخدر هم مطرح نشده است.

نمی دانم این آقای نماینده آمار را از کجا آورده است. اصلا نمی شود روی چنین آمارهایی درباره این موضوع قضاوت کرد؛ چون در برخی از خبرها آمده که آمار مصرف شیشه در کشور کم شده است. از طرفی به‌دست آوردن این آمارها به همان راحتی که ما تصور می کنیم، نیست که خیلی آسان بتوانند سرشماری کنند یا شیوع مصرف آن را به طور دقیق بگویند». مکری در ادامه با اشاره به اینکه در این کار روش‌های پیچیده و بسیار متناقضی وجود دارد ،گفت:«‌اصلا ممکن است نهادی شیوع مصرف مواد را بررسی کند، بگوید زیاد شده و نهادی دیگر بررسی کند و بگوید کم شده است.

البته در تمام دنیا هم به همین شکل بوده که این آمارها بسیار گسترده است. گاهی ممکن است سازمان ملل هم آماری را از شیوع مصرف مواد اعلام کند و بگوید که دوتا هشت درصد که این خودش بسیار متفاوت است اما در نهایت این آمارها را باید ستاد مبارزه با موادمخدر ، سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت اعلام کند». او در ادامه با بیان اینکه به نظر من مصرف شیشه در کشور آرام آرام در حال کم شدن است، گفت:« در حال حاضر بازار به سمت حشیش و مشتقات آن که «گل» است، حرکت می کند». او با اشاره به اینکه بخش زیادی از این ماجرا را ذايقه معتادان مشخص می کند، ادامه داد:« معتادان تحت تاثیر عوامل بسیاری به این فکر می‌کنند که مخدر قبلی دل‌شان زده یا دیگر با آن اغنا نمی شوند و دنبال محرک دیگری برای خود می گردند».

تعدیل مجازات اعدام، راه مداخله با قاچاقچیان است

اما در هر دوره موادمخدر نامی جدید و عجیب و غریب پیدا می کند، در حالی که شاید ماهیت آن‌ها شبیه به هم باشد. مکری ،طبع مصرف مواد در کشور میان معتادان را چیزی شبیه به مد توصیف می کند و می گوید:« بازار هرگاه مخدر جدیدی عرضه کند، همان هم مد می شود و در حال حاضر مصرف گل و حشیش بیشتر از بقیه مخدرها مد شده است» .البته او تاکید می کند که این مد ممکن است در مناطق مختلف کشور با هم متفاوت باشد.

در بعضی مناطق هنوز شیشه شیوع مصرف دارد یا اینکه گل جایگزین آن شده است اما با توجه به گزارش ماه های گذشته ،هشدار داده اند شیوع مصرف گل در میان جوانان بیشتر از مخدرهای دیگر است. مکری تاثیرات مخرب مواد مخدر را صرفا به نوع ماده مصرفی نمی داند و می گوید:« هر ماده مخدری که مصرف آن از حالت عادی بیشتر شود، تاثیرات مخربش بسیار زیاد است. ممکن است کسی به ترامادول هم وابسته شود، دچار عوارض اعتیاد ویرانگر آن شود.

در واقع نمی شود بر اساس ماده مصرفی تخریب را در نظر گرفت؛ در واقع عمق اعتیادی که در طرف شکل می گیرد، درصد ویرانی را مشخص می‌کند. ممکن است کسی اعتیاد سبک به ماده ای مانند شیشه داشته باشد و آسیب چندانی نبیند اما کسی اعتیاد سنگین به دیازپام داشته باشد و تمام زندگی اش از بین برود». معاون آموزشی مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران کاهش مجازات اعدام برای خرده فروش‌های موادمخدر در کشور را مثبت اعلام کرد و گفت:« وقتی خرده فروش ها مجازات‌شان تعدیل می شود، این به نفع جامعه است؛چون از سوق دادن آن‌ها به سمت رفتارهای پرخطرتر و خشن جلوگیری می‌کند».

او با اشاره به اینکه در کشورهایی که مجازات‌های مواد مخدر در آن بسیار سنگین است، نزاع های خشنی در آن صورت می‌گیرد، گفت:« باندهای مسلح و گروه های خريد و فروش موادمخدر در کشورهایی که این مجازات‌های خشن در آن اجرا می شود ،بیشتر جولان دارند». او تاکید کرد:« وقتی مجازات های خشن تعدیل می شود ،می توان مداخله بیشتری در این گروه ها داشت و آن‌ها را متعادل کرد».

معضلات اجتماعی را کم کنید، اعتیاد کم می شود

در سال های گذشته تعداد زیادی از محکومان مواد مخدر در کشور اعدام شدند اما این هم باعث کم شدن آمارهای مصرف مواد مخدر نشد . شاید بزرگ‌ترین معضل ما در این رابطه، ضعف اطلاع رسانی و فرهنگ‌سازی باشد. این موضوعی است که محسن روشن‌پژوه؛ معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور به آن اشاره می کند و در گفت و گو با «قانون» می‌گوید:« کاهش آمار اعتیاد در کشور ما ابعاد بسیار مختلفی دارد؛چون ابعاد آن بسیار گسترده است. آنچه مهم است اینکه ما باید در پیشگیری و کنترل آن همت کنیم، نه در مبارزه برای ترک یا خرید و فروش آن».

روشن پژوه با اشاره به اینکه تنها تلاش ما این بوده که بیاییم سبک زندگی مثبت و مهارت های زندگی را به مردم آموزش دهیم، گفت:« سال‌هاست که این درس‌ها به مردم آموزش داده می شود و آن طور که باید تاثیرگذار نیست بالاخره باید راهی برای آن در نظر گرفت که موثرتر باشد».او از بین بردن معضلاتی مانند فقر، بی عدالتی، تبعیض و حاشیه نشینی را قدم های اولیه برای حل معضل اعتیاد در کشور ضروری می داند و می گوید:« تا این مسائل ریشه ای را حل نکنیم، معضل اعتیاد در کشور حل نمی شود».