شایعه «توفان مغناطیسی امشب» را باور نکنید

خبرآنلاین: شایعه‌ای با این مضمون در حال پخش است: «اخبار ۲۰:۳۰ اعلام کرد ساعت ۱۲ شب، طوفان مغناطیسی در پیش است. موبایل همراه خود را در دست خود نگه ندارید؛ در این ساعت امکان مرگ وجود دارد.» این شایعه دروغ است. آن را باور نکنید.

ذوالفقار دانشی: چند ساعت پیش، توفان خورشیدی بزرگی در جهتی متفاوت با زمین فوران کرد؛ اما شایعاتی بی‌سروته درمورد تأثیر مخرب آن روی گوشی‌های موبایل پخش شده است.

پیام زیر چندساعتی است که در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود:

«اخبار ۳۰-۲۰ اعلام کرد ساعت ۱۲ شب، طوفان مغناطیسی در پیش است. موبایل همراه خود را در دست خود نگه ندارید؛ در این ساعت امکان مرگ وجود دارد. امشب از ساعت ۱۲:۳۰ تا ساعت ۳:۳۰ صبح، امواج الکترومغناطیسی خطرناکی حاصل از طوفان خورشیدی از کنار زمین رد می‌شود. پس گوشی‌های همراه خودتان را خاموش کنید، حتی گوشی خود را نزدیک بدن خود نگذارید که ممکن است به شما صدمه بزند. این خبر در گوگل، ناسا و بی‌بی‌سی‌نیوز هم گفته شده. لطفا این پیام را به کسانی که سلامتی‌شان برای شما اهمیت داره، بفرستید.»

حقیقت ماجرا چیست؟ آیا توفان امشب واقعیت دارد؟

خوشبختانه، چندین تلسکوپ و رصدخانه فضایی مانند سوهو و SDO، خورشید را پیوسته زیر نظر دارند و می‌توانند از چند روز قبل، شدت و جهت توفان‌های مغناطیسی خورشیدی را تشخیص دهند. مرکز هشدار شفق‌های قطبی ناسا (سازمان ملی هوانوردی و فضانوردی ایالات‌متحده) هم پیوسته این موضوع را اطلاع‌رسانی می‌کند.

ساعاتی پیش، رصدخانه دینامیک خورشیدی ناسا، SDO، حفره‌ای را در ناحیه قطبی تاج خورشید آشکار کرد. این حفره که بر فراز قطب شمال خورشید پدید آمده، سبب شده است میزان بیشتری از بادهای خورشیدی به فضا پراکنده شود.

هرچند جهت این حفره رو به زمین نیست، اما پیش‌بینی می‌شود که بخشی از بادهای خورشیدی از مسیر مستقیم خود منحرف شوند و روزهای ۴ فوریه و ۵ فوریه (۱۵ و ۱۶ بهمن)، میدان مغناطیسی زمین را خراش دهند. بر اثر این برخورد، احتمال دارد توفان‌های ژئومغناطیسی ضعیفی همراه با شفق‌های قطبی در مناطق قطبی زمین اتفاق بیفتد.

روی زمین، تنها ساکنان نواحی قطبی شمالی و جنوبی زمین هستند که ممکن است اثرات این توفان مغناطیسی را به شکل شفق‌های قطبی در آسمان شبانگاهی خود ببینند. این پدیده بر فراز عرض‌های جغرافیایی میانی (از جمله کشور ما) دیده نمی‌شود و تأثیری هم روی وضعیت شبکه انتقال برق و شبکه‌های مخابراتی زمینی و ارتباطات غیرماهواره‌ای نخواهد گذاشت.

در مدار زمین هم مهندسان صنایع فضایی تدابیری را برای امن ماندن ماهواره‌ها و فضانوردان ایستگاه فضایی بین‌المللی به کار می‌بندند تا کمترین آسیبی به تجهیزات الکترونیکی آن‌ها وارد نشود.

چگونه چنین چیزی ممکن است؟

وقتی ذرات باردار پرانرژی از خورشید به زمین می‌رسند، تحت تأثیر میدان مغناطیسی قدرتمند زمین منحرف می‌شوند و بخشی از آن‌ها درون خطوط میدان مغناطیسی به سمت قطب‌های مغناطیسی زمین (که در نزدیکی قطب‌های جغرافیایی مخالف واقع شده‌اند) منحرف می‌شوند. معمولا بر فراز مناطق قطبی (عرض جغرافیایی بالاتر از ۶۶ درجه)، این ذرات باردار آن‌قدر به زمین نزدیک می‌شوند که به مولکول‌های جو می‌خورند؛ انرژی خود را به آن‌ها منتقل می‌کنند و آن‌ها را به نورافشانی وامی‌دارند. این نورافشانی را تحت عنوان «شفق قطبی» می‌شناسیم.

توفان‌های مغناطیسی خورشیدی اگر قدرت زیادی داشته باشند، می‌توانند شبکه‌های توزیع برق، شبکه‌های مخابراتی و ارتباطات ماهواره‌ای را مختل کنند و مدارهای الکترونیکی ماهواره‌ها را بسوزانند. قدرتمندترین توفان قدرتمندی که به زمین برخورد کرده، قرن نوزدهم اتفاق افتاد و سبب شد خطوط تلگراف در سراسر زمین تا چند ساعت قطع شوند و شفق قطبی تا عرض‌های جغرافیایی حدود ۵۰ درجه دیده شود.