بارندگی‌های بی معجزه
تخریب سفره های زیرزمینی آب و مدیریت ناکارآمد روان آب ها بارش های جوی را هدر می دهد.
به گزارش شهروند، بارش‌ها ذخایر آبی ایران را نجات نمی‌دهد؛ این جمله را بارها و بارها و بعد از هر بارندگی شنیده‌ایم، اما ماجرا چیست؟ واقعیت این است که بخش قابل توجهی از سفره‌های آب زیرزمینی به دلیل خشکسالی تخریب شده‌اند و آب ناشی از بارندگی‌ها محلی برای ذخیره‌شدن در زیر زمین ندارند، بنابراین بسیاری از بارش‌ها در سطح زمین جاری و تبخیر می‌شوند یا آن‌که به دلیل نبود ابزار و امکانات مناسب و مدیریت ناکارآمد روان‌آب‌ها برای مهار این بارش‌ها، به صورت جریان‌های سطحی از مرزهای کشور خارج می‌شوند.
در ٤٨ ساعت، ٥,٢میلیارد مترمکعب بارش صورت گرفت. درحالی تصور بسیاری از مردم این است که ایران از بحران آبی نجات پیدا کرده که مسئولان وزارت نیرو می‌گویند بارش‌های اخیر تنها ٤درصد ذخایر آبی ایران را بهبود بخشیده است. آن‌گونه که آمارها نشان می‌دهد، هنوز بارش‌ها نسبت به مدت مشابه سال گذشته ٥٨درصد منفی است.
هدایت فهمی، کارشناس منابع آبی وزارت نیرو به «شهروند» می‌گوید: این حجم از بارش‌ها ٣.٢ میلی‌متر به مجموع بارش‌های کشور اضافه کرد و مجموع بارش‌های ایران را در سال آبی جاری (ابتدای مهرماه ٩٦ تا هشتم بهمن‌ماه سال جاری) به ٤٥.٢ میلی‌متر رساند. هرچند که بارندگی‌های اخیر وضعیت ذخایر آبی ٣ استان گلستان، مازندران و اردبیل را به حالت نرمال رساند، اما شرایط در استان‌هایی همچون خراسان رضوی، جنوبی، یزد، کرمان، سیستان‌وبلوچستان و تهران هنوز بحرانی است.
بحرانی که مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران بر آن صحه می‌گذارد. هرچند که بارندگی‌های اخیر به اذعان بختیاری، ذخایر برفی تهران را از صفر به ٣٢درصد رسانده اما حجم بارندگی‌های استان تهران در سال گذشته ١٢٩ میلی‌متر بوده، درحالی‌که درحال حاضر (بعد از بارندگی هفتم و هشتم بهمن) میزان بارندگی‌ها به ٥٢ میلی‌متر رسیده است. آن‌گونه که این مقام مسئول به «شهروند» توضیح می‌دهد، حجم ذخایر سدهای پنجگانه تهران درحال حاضر ٥٦٨میلیون مترمکعب است. این عدد نسبت به سال آبی گذشته ۲۲درصد و نسبت به درازمدت ۴۳درصد کاهش داشته است.
٣٠درصد بارندگی‌ها به سفره‌های زیرزمینی اضافه می‌شود
حالا برخی نبود مدیریت مناسب را دلیل تأثیر کم بارندگی‌های اخیر در ذخایر آبی کشور می‌دانند. اما فهمی با اشاره به حجم بالای تبخیر آب در ایران می‌گوید: به دلیل اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران ٧٠درصد بارندگی‌هایی که صورت می‌گیرد، تبخیر می‌شود درحالی‌که این رقم در کشورهای اروپایی ٥٠درصد و حتی کمتر است، بنابراین تنها ٣٠درصد بارندگی‌ها باقی می‌ماند. از این ٣٠درصد بخشی با جریان یافتن در کوهپایه‌ها و دشت‌ها به آب‌های سطحی تبدیل شده و بخشی نیز با نفوذ در زمین به سفره‌های زیرزمینی می‌پیوندد.
بخشی که به‌صورت طبیعی در مسیر جریان یافتن خود به زمین نفوذ می‌کند، کمک‌کننده احیای سفره‌های زیرزمینی است. بخشی که روی زمین جریان می‌یابد اغلب به رودخانه‌های جاری کشور که در سالیان دراز تبدیل به مسیرهای طبیعی عبور آب‌های جاری هر منطقه شده‌اند، می‌ریزد. با وجود این، اقدامی برای مدیریت بیشتر منابع آب و جلوگیری از تبخیر بالای آب در سدهای کشور نشده است. درحالی‌که کشورهایی همچون آمریکا که شرایط بهتری از ایران دارند، سعی می‌کنند با قراردادن توپ‌های شناور روی سدهای خود و ترکیبات حلقه‌ای میزان تبخیر ذخایر آب سدهای خود را به حداقل ممکن کاهش دهند.
آب‌هایی که بدون استفاده از مرزهای ایران خارج می‌شود
این کارشناس منابع آبی وزارت نیرو که معتقد است مدیریت آب در سطح روان‌آب‌های ایران باید با جدیت بیشتری دنبال شود، توضیح می‌دهد: ما تنها می‌توانیم روی بخشی از بارش‌ها که در جریان طبیعی خود به رودخانه‌های کشور می‌رسند، برنامه‌ریزی داشته باشیم. او ادامه می‌دهد: مدیریت و برنامه‌ریزی روی بارش‌هایی که به منابع آب‌های سطحی کشور اضافه می‌شود، از طریق سازه‌های آب‌بند که به اسم سد آنها را می‌شناسیم، صورت می‌گیرد.
سدهای کشور امروز مهمترین محل اتکای تأمین آب شرب هستند، اما مشکل از آن‌جا آغاز می‌شود که تمامی رودخانه‌های ایران به مخازن سدها ختم نمی‌شود و شاهد این هستیم که آب شیرینی که از آسمان نازل شده و بر پیکره رودخانه‌ها جریان می‌یابد، بعضا بدون هیچ‌گونه استفاده‌ای از مرزهای خاکی و آبی کشور عبور می‌کند و سالانه میلیاردها مترمکعب آب بدون استفاده از مرزهای کشور خارج می‌شود.
از این‌رو، تنها بخشی از بارش‌هایی که در رودخانه‌ها جریان یافته در مخازن سدهای کشور برای تأمین مدیریت‌شده نیاز آبی در طول سال مهار می‌شود. این مشکل در شمال ایران که عمدتا رودخانه‌ها طول کوتاهی دارند و به دریاچه خزر ختم می‌شوند، بیشتر نمود پیدا می‌کند. کارشناس منابع آبی وزارت نیرو بر این باور است که می‌توان آب رودخانه را با احداث کانال‌های سراسری یا ساختن مخازن مدیریت کرد.
بحران آب همچنان در تهران باقی است
براساس آخرین آمار، میزان بارش‌های استان تهران ۵۲.۱ میلی‌متر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۶۰درصد کاهش داشته است. آن‌گونه که محمدرضا بختیاری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران می‌گوید، در سال گذشته شاهد ۱۲۹ میلی‌متر بارندگی در سطح استان بوده‌ایم، اما از اول مهرماه تا نهم بهمن‌ماه سال جاری در استان تهران در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۶۰درصد و در مقایسه با متوسط بلندمدت ۵۵درصد کاهش باران داشته‌ایم.
او ذخیره برفی استان تهران را ۲۲ سانتی‌متر عنوان و اظهار کرد: تنها حسن بارش برف در تهران این بود که میزان ذخیره برف از عدد صفر خارج شد. البته باید گفت که باز هم این عدد نسبت به سال قبل که میزان ذخیره برف ۱۰۰ سانتی‌متر بوده با کاهش روبه‌رو است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران با تأکید بر این مسأله که بارش‌های برفی تأثیر چندانی در ذخایر آبی ندارد، گفت: به دلیل این‌که وضع بارندگی‌ها در پاییز امسال اصلا مناسب نبود، این میزان بارش نمی‌تواند جبران‌کننده شرایط باشد. لذا امیدواریم که میزان بارندگی‌ها استمرار داشته باشد تا بتوانیم از تنش آبی عبور کنیم.
آب شرب یک سال کشور از آسمان بارید، اما کجا رفت؟
در همه ایام سال شاهد بارش‌های ۵میلیارد مترمکعبی در ۴۸ ساعت نیستیم، این رخداد نیز در سال آبی ٩٧-٩٦ تا امروز فقط یک‌بار در فاصله ششم تا هشتم بهمن‌ماه رخ داده است. از این‌رو بهتر است روی کنترل بهینه و مهار هرچه بیشتر این حجم از آب برنامه‌ریزی کنیم. میزان مصرف آب شرب در کشور سالانه چیزی در حدود ٥ تا ٦میلیارد مترمکعب است. این نیاز که تقریبا ٦٠درصد از آن از ذخایر سدهای کشور و به عبارتی منابع سطحی تأمین و حدود ٤٠درصد از آن از منابع زیرزمینی استحصال می‌شود، گاهی در فصول گرم سال با تنش در بخش تأمین مواجه است.
در فاصله روزهای ششم تا هشتم بهمن‌ماه سال جاری، گسترش موج بارش‌ها در اقصی نقاط کشور موجب بارش باران و برف شد. طبق گزارش رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران، حجم بارش‌های ٤٨ ساعته به ٥میلیارد و ٢٠٠میلیون مترمکعب رسید؛ یعنی به میزان مصرف یک سال آب شرب کشور از آسمان باران و برف بارید. بخش کمی از بارش‌ها (نسبت به میزان بارش‌ها در مناطق غیرشهری) نیز در شهرها به صورت برف یا باران صورت می‌گیرد که در بارش ٤٨ ساعته اخیر نیز شهرهای مختلفی با بارش برف و باران مواجه بوده‌اند، اما هیچ سیستم مجزایی برای جمع‌آوری آب باران و برف در شهرهای کشور وجود ندارد و تمامی این بارش‌ها به همراه آلایندگی‌هایی که در سطح شهر جذب می‌کنند به سیستم فاضلاب شهری ختم می‌شود و با هزینه قابل توجه تصفیه شده اما بخش کمی از این پساب تصفیه‌شده دوباره به مصرف می‌رسد و بخش زیادی از آن دوباره رهاسازی می‌شود.
حجم بارش‌های کشور ایران کمتر از یک‌سوم متوسط بارش‌های جهان است؛ بارش‌های آن سیکل منظمی نداشته و پراکندگی بارش‌ها بسیار زیاد است. ایران کشوری سیل‌خیز است که در طول سال‌ها (مخصوصا ماه‌های پایانی زمستان و ابتدایی بهار) منابع آبی ناشی از ذوب شدن برف‌ها و بروز باران‌های سیل‌آسا به جاری شدن حجم زیادی از آب در زمانی کوتاه منجر می‌شود که اگر سیستم‌های مهار آب‌های با دبی بالا را در نقاط مختلف کشور تعبیه نکنیم (سدهای بزرگ در برخی نقاط کشور و سیستم‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در برخی نقاط که باید متناسب با ظرفیت‌ها تعیین شود) هم شاهد خسارت‌های ناشی از بروز سیلاب‌ها در مناطق مسکونی خواهیم بود و هم حجم زیادی از آبی که با حجم زیاد در بازه زمانی مثلا ٤٨ ساعته باریده را به‌راحتی از دست می‌دهیم.
در ٤٨ ساعت، ٥,٢میلیارد مترمکعب بارش صورت گرفت. درحالی تصور بسیاری از مردم این است که ایران از بحران آبی نجات پیدا کرده که مسئولان وزارت نیرو می‌گویند بارش‌های اخیر تنها ٤درصد ذخایر آبی ایران را بهبود بخشیده است. آن‌گونه که آمارها نشان می‌دهد، هنوز بارش‌ها نسبت به مدت مشابه سال گذشته ٥٨درصد منفی است.
هدایت فهمی، کارشناس منابع آبی وزارت نیرو به «شهروند» می‌گوید: این حجم از بارش‌ها ٣.٢ میلی‌متر به مجموع بارش‌های کشور اضافه کرد و مجموع بارش‌های ایران را در سال آبی جاری (ابتدای مهرماه ٩٦ تا هشتم بهمن‌ماه سال جاری) به ٤٥.٢ میلی‌متر رساند. هرچند که بارندگی‌های اخیر وضعیت ذخایر آبی ٣ استان گلستان، مازندران و اردبیل را به حالت نرمال رساند، اما شرایط در استان‌هایی همچون خراسان رضوی، جنوبی، یزد، کرمان، سیستان‌وبلوچستان و تهران هنوز بحرانی است.
بحرانی که مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران بر آن صحه می‌گذارد. هرچند که بارندگی‌های اخیر به اذعان بختیاری، ذخایر برفی تهران را از صفر به ٣٢درصد رسانده اما حجم بارندگی‌های استان تهران در سال گذشته ١٢٩ میلی‌متر بوده، درحالی‌که درحال حاضر (بعد از بارندگی هفتم و هشتم بهمن) میزان بارندگی‌ها به ٥٢ میلی‌متر رسیده است. آن‌گونه که این مقام مسئول به «شهروند» توضیح می‌دهد، حجم ذخایر سدهای پنجگانه تهران درحال حاضر ٥٦٨میلیون مترمکعب است. این عدد نسبت به سال آبی گذشته ۲۲درصد و نسبت به درازمدت ۴۳درصد کاهش داشته است.
٣٠درصد بارندگی‌ها به سفره‌های زیرزمینی اضافه می‌شود
حالا برخی نبود مدیریت مناسب را دلیل تأثیر کم بارندگی‌های اخیر در ذخایر آبی کشور می‌دانند. اما فهمی با اشاره به حجم بالای تبخیر آب در ایران می‌گوید: به دلیل اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران ٧٠درصد بارندگی‌هایی که صورت می‌گیرد، تبخیر می‌شود درحالی‌که این رقم در کشورهای اروپایی ٥٠درصد و حتی کمتر است، بنابراین تنها ٣٠درصد بارندگی‌ها باقی می‌ماند. از این ٣٠درصد بخشی با جریان یافتن در کوهپایه‌ها و دشت‌ها به آب‌های سطحی تبدیل شده و بخشی نیز با نفوذ در زمین به سفره‌های زیرزمینی می‌پیوندد.
بخشی که به‌صورت طبیعی در مسیر جریان یافتن خود به زمین نفوذ می‌کند، کمک‌کننده احیای سفره‌های زیرزمینی است. بخشی که روی زمین جریان می‌یابد اغلب به رودخانه‌های جاری کشور که در سالیان دراز تبدیل به مسیرهای طبیعی عبور آب‌های جاری هر منطقه شده‌اند، می‌ریزد. با وجود این، اقدامی برای مدیریت بیشتر منابع آب و جلوگیری از تبخیر بالای آب در سدهای کشور نشده است. درحالی‌که کشورهایی همچون آمریکا که شرایط بهتری از ایران دارند، سعی می‌کنند با قراردادن توپ‌های شناور روی سدهای خود و ترکیبات حلقه‌ای میزان تبخیر ذخایر آب سدهای خود را به حداقل ممکن کاهش دهند.
آب‌هایی که بدون استفاده از مرزهای ایران خارج می‌شود
این کارشناس منابع آبی وزارت نیرو که معتقد است مدیریت آب در سطح روان‌آب‌های ایران باید با جدیت بیشتری دنبال شود، توضیح می‌دهد: ما تنها می‌توانیم روی بخشی از بارش‌ها که در جریان طبیعی خود به رودخانه‌های کشور می‌رسند، برنامه‌ریزی داشته باشیم. او ادامه می‌دهد: مدیریت و برنامه‌ریزی روی بارش‌هایی که به منابع آب‌های سطحی کشور اضافه می‌شود، از طریق سازه‌های آب‌بند که به اسم سد آنها را می‌شناسیم، صورت می‌گیرد.
سدهای کشور امروز مهمترین محل اتکای تأمین آب شرب هستند، اما مشکل از آن‌جا آغاز می‌شود که تمامی رودخانه‌های ایران به مخازن سدها ختم نمی‌شود و شاهد این هستیم که آب شیرینی که از آسمان نازل شده و بر پیکره رودخانه‌ها جریان می‌یابد، بعضا بدون هیچ‌گونه استفاده‌ای از مرزهای خاکی و آبی کشور عبور می‌کند و سالانه میلیاردها مترمکعب آب بدون استفاده از مرزهای کشور خارج می‌شود.
از این‌رو، تنها بخشی از بارش‌هایی که در رودخانه‌ها جریان یافته در مخازن سدهای کشور برای تأمین مدیریت‌شده نیاز آبی در طول سال مهار می‌شود. این مشکل در شمال ایران که عمدتا رودخانه‌ها طول کوتاهی دارند و به دریاچه خزر ختم می‌شوند، بیشتر نمود پیدا می‌کند. کارشناس منابع آبی وزارت نیرو بر این باور است که می‌توان آب رودخانه را با احداث کانال‌های سراسری یا ساختن مخازن مدیریت کرد.
بحران آب همچنان در تهران باقی است
براساس آخرین آمار، میزان بارش‌های استان تهران ۵۲.۱ میلی‌متر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۶۰درصد کاهش داشته است. آن‌گونه که محمدرضا بختیاری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران می‌گوید، در سال گذشته شاهد ۱۲۹ میلی‌متر بارندگی در سطح استان بوده‌ایم، اما از اول مهرماه تا نهم بهمن‌ماه سال جاری در استان تهران در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۶۰درصد و در مقایسه با متوسط بلندمدت ۵۵درصد کاهش باران داشته‌ایم.
او ذخیره برفی استان تهران را ۲۲ سانتی‌متر عنوان و اظهار کرد: تنها حسن بارش برف در تهران این بود که میزان ذخیره برف از عدد صفر خارج شد. البته باید گفت که باز هم این عدد نسبت به سال قبل که میزان ذخیره برف ۱۰۰ سانتی‌متر بوده با کاهش روبه‌رو است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران با تأکید بر این مسأله که بارش‌های برفی تأثیر چندانی در ذخایر آبی ندارد، گفت: به دلیل این‌که وضع بارندگی‌ها در پاییز امسال اصلا مناسب نبود، این میزان بارش نمی‌تواند جبران‌کننده شرایط باشد. لذا امیدواریم که میزان بارندگی‌ها استمرار داشته باشد تا بتوانیم از تنش آبی عبور کنیم.
آب شرب یک سال کشور از آسمان بارید، اما کجا رفت؟
در همه ایام سال شاهد بارش‌های ۵میلیارد مترمکعبی در ۴۸ ساعت نیستیم، این رخداد نیز در سال آبی ٩٧-٩٦ تا امروز فقط یک‌بار در فاصله ششم تا هشتم بهمن‌ماه رخ داده است. از این‌رو بهتر است روی کنترل بهینه و مهار هرچه بیشتر این حجم از آب برنامه‌ریزی کنیم. میزان مصرف آب شرب در کشور سالانه چیزی در حدود ٥ تا ٦میلیارد مترمکعب است. این نیاز که تقریبا ٦٠درصد از آن از ذخایر سدهای کشور و به عبارتی منابع سطحی تأمین و حدود ٤٠درصد از آن از منابع زیرزمینی استحصال می‌شود، گاهی در فصول گرم سال با تنش در بخش تأمین مواجه است.
در فاصله روزهای ششم تا هشتم بهمن‌ماه سال جاری، گسترش موج بارش‌ها در اقصی نقاط کشور موجب بارش باران و برف شد. طبق گزارش رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران، حجم بارش‌های ٤٨ ساعته به ٥میلیارد و ٢٠٠میلیون مترمکعب رسید؛ یعنی به میزان مصرف یک سال آب شرب کشور از آسمان باران و برف بارید. بخش کمی از بارش‌ها (نسبت به میزان بارش‌ها در مناطق غیرشهری) نیز در شهرها به صورت برف یا باران صورت می‌گیرد که در بارش ٤٨ ساعته اخیر نیز شهرهای مختلفی با بارش برف و باران مواجه بوده‌اند، اما هیچ سیستم مجزایی برای جمع‌آوری آب باران و برف در شهرهای کشور وجود ندارد و تمامی این بارش‌ها به همراه آلایندگی‌هایی که در سطح شهر جذب می‌کنند به سیستم فاضلاب شهری ختم می‌شود و با هزینه قابل توجه تصفیه شده اما بخش کمی از این پساب تصفیه‌شده دوباره به مصرف می‌رسد و بخش زیادی از آن دوباره رهاسازی می‌شود.
حجم بارش‌های کشور ایران کمتر از یک‌سوم متوسط بارش‌های جهان است؛ بارش‌های آن سیکل منظمی نداشته و پراکندگی بارش‌ها بسیار زیاد است. ایران کشوری سیل‌خیز است که در طول سال‌ها (مخصوصا ماه‌های پایانی زمستان و ابتدایی بهار) منابع آبی ناشی از ذوب شدن برف‌ها و بروز باران‌های سیل‌آسا به جاری شدن حجم زیادی از آب در زمانی کوتاه منجر می‌شود که اگر سیستم‌های مهار آب‌های با دبی بالا را در نقاط مختلف کشور تعبیه نکنیم (سدهای بزرگ در برخی نقاط کشور و سیستم‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در برخی نقاط که باید متناسب با ظرفیت‌ها تعیین شود) هم شاهد خسارت‌های ناشی از بروز سیلاب‌ها در مناطق مسکونی خواهیم بود و هم حجم زیادی از آبی که با حجم زیاد در بازه زمانی مثلا ٤٨ ساعته باریده را به‌راحتی از دست می‌دهیم.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
واقعا خیلی جالبه که مسئولین محترم فقط میگم خشکسالی ه ، خوب خشکسالی که بوجود اومد بیشترش ناشی از مدیریت افتضاح شماهاس فقط حرف میزنن همین راهکار ارایه بدید پول مفت بیت المال حروم مسئولین و خانواده هاشون که پدر مملکت و با حرص و طمع بی عرضگی شون دراوردن.