زیباکلام: نمازخوان‎‌ها کم شدند

خبرآنلاین: صادق زیباکلام و ابراهیم فیاض درباره وضعیت حاکم بر نهاد نمازجمعه دیدگاه‎های خود را بیان کردند. آنها معتقد بودند: کارکرد نمازجمعه در بعد اطلاع رسانی با وضعیت فعلی منسوخ شده و جذابیتی برای جامعه ندارد.

به زعم برخی نهاد نمازجمعه امروز به یک تحول بنیادین نیاز دارد تا بار دیگر یاد و خاطره نمازجمعه های با شکوه اوایل انقلاب برای مردم زنده شود. ریاست شورای سیاستگذاری ائمه جمعه بعد از سالیان سال تغییر کرد، اما نتیجه این تغییر چه خواهد بود؟ آیا می تواند روح جدیدی در کالبد نهاد نماز جمعه بدمد و آن را از روزمرگی دور کند؟ درباره این موضوع نگاه صاحب نظران، متنوع است. برخی کاربرد رسانه‌ای نمازجمعه را با وجود فراوانی شبکه های ارتباط جمعی منسوخ شده می دانند و در مقابل دیدگاهی دیگر معتقد است: نهاد نمازجمعه از اصالت کاربردی خود دور شده و برای احیای جایگاهش در جامعه باید نقش ترویج گر معنویت را ایفا کند، نه آنکه خطبا حرفی‌ بزنند که مردم پشیمان از نمازجمعه برگردند!

خبرگزاری خبرآنلاین چندی پیش میزبان صادق زیباکلام و ابراهیم فیاض بود؛ آنها نیز به کاهش حضور عمومی در نماز جمعه اشاره کردند. زیباکلام راهکار بازگشت نمازجمعه به تأثیرگذاری در جامعه را انتصاب خطبایی محبوب و مردمی می داند، اما فیاض می گوید باید ساختار نمازجمعه تغییر کند وگرنه حضور خطبای محبوب نیز شاید در ابتدا عامل جذب مردم شود اما بعد از مدتی به حالت گذشته بر می گردد.

مشروح مباحث صادق زیباکلام و ابراهیم فیاض را در ادامه به خوانید.

خبرآنلاین: نمازجمعه یک رسانه‌ فقهی است، اما آیا آن استدلال هایی که برای وجه اطلاع رسانی برای نمازجمعه در بدو اسلام مطرح می شد، هنوز تداوم دارد ؟

زیباکلام: من معتقدم از این بعد منسوخ است، برای اینکه با وجود صداوسیما، تلگرام و سایر راه های ارتباط جمعی دیگر می خواهند چه چیزی را روز جمعه بگویند که ما متوجه شویم.

فیاض: متأسفانه نمازجمعه از جهاتی، منسوخ شده است. نمازجمعه در اسلام برای تقوا و دین بوده و خیلی قصه ها داشته است که اهل سنت آن را رعایت می کنند. خطبه نمازجمعه اهل سنت ربع ساعت است و کلش به مسائل اخلاقی می پردازد. یعنی نمازجمعه حال معنوی در آدم ها ایجاد می کند، اما اینکه خطیب از اول تا آخر اخبار، تاریخ و تقویم روز بگوید ...

زیباکلام: مرگ بر آمریکا بگوید!

فیاض: ... اینها فایده ندارد. یک بار دیدم که در نماز جمعه تهران مردم شعار می دادند «ما اهل کوفه نیستیم، علی تنها بماند»، امام جمعه نیز گفت «من طلبه هم می خواهم شعار بدهم»! این آقا اگر چهار حدیث می خواند و درباره موضوعات مربوط به جامعه بحث می کرد وضع متفاوت می شد. نماز جمعه فراساختار بود که ساختارهای جامعه را درست می کرد. مثلا از حضور در این نماز جمعه ها، ازدواج هایی رخ می داد ولی الان هزار مسئله حاشیه ای دارد که نمی توانم بگویم! به نظرم یک وقت هایی خانواده ها به نمازجمعه نروند، بهتر است!

نمازجمعه قبلا ساختارهای جامعه را درست می کرد، اما حالا دعوا درست می کند. آن نمازجمعه جامعه را جمع می کرد، این نمازجمعه جامعه را پراکنده می کند. مثل آن نمازجمعه ای که هاشمی رفسنجانی خواند و این طرفی ها با او درگیر شدند و حالا خطیب این طرفی نماز می خواند و آن طرفی ها با او درگیر می شوند. یک شب در مسجد حضرت ابوالفضل شهرک غرب نشسته بودم، کسی بحثی کرد که فردا نمازجمعه برویم، یک دفعه یک آقایی گفت «اگر راست می گویید سیدحسن خمینی را بیاورید، ببنید چقدر مردم نمازجمعه می روند». البته این به نظر من ساده اندیشی است، بله اولش ممکن است مردم بروند ولی بعد عادی می شود. روزی در کلاس گفتم «مارکس با دین مخالف نیست با دین ایدئولوژیک مخالف است». یکی از دانشجوها که مارکسیست بود گفت «خیر با دین مخالف است». گفتم «نمره ات صفر است مگر اینکه بیایی و از حرفت دفاع کنی». خلاصه بعد از دو ماه کنفرانس داد. مطالب مارکس را خواند و گفت «بله مارکس خیلی شدید دین را قبول دارد ولی می گوید دین مسکّن است و آرامش می دهد». بعد از آن روز هم در کلاس منفعل شد.

امروز به جای آنکه ما از حوزه طلبکار باشیم، حوزه از ما طلبکار است. الان می گوییم از حوزه چه در می آید؟ مثلا این آقایی که نمازجمعه می خواند چه می گوید؟ آیا بحثی می کند؟ فلان سخنرانی که فلان پاپ یا کشیش می کند، آن کجا و این کجا. آقا پسری در نماز عید فطر اشعار تندی خواند، من خیلی عصبانی شدم همانجا که پای تلویزیون نشسته بودم گفتم «ما بعد از یک ماه روزه داری آمدیم کمی حال معنوی پیدا کنیم اما این آقا بلند شد پرخاشگری کرد». معتقدم ساختار نماز عیدفطر آنجا فروپاشید. نماز و دین فراساختار است، تضادهای ساختاری را از بین می برد اما اگر دین خودش وارد ساختار شد و دعوا را شروع کرد، حتما دین حذف می شود.

الان دین در جامعه دارد حذف می شود. بعد از دوره بدعت و فتنه الان دوره ارتداد است. اینکه الان شاهنشاهی ها شعار می دهند به همین وضعیت ارتداد بر می گردد، چون دین مشکل پیدا کرده است. اولین سئوال به سوی قم است، چه کار دارید می کنید؟ روزی مطهری و علامه طباطبایی نماینده قم بودند. الان قم چه کسی را دارد؟ کدام سخنرانی؟

نمازجمعه را از این وضعیت می توان نجات داد؟ عوض شدن آقای تقوی و آمدن آقای حاجی علی اکبری تاثیری در این روند دارد؟

فیاض: خیر.

زیباکلام: بله، اگر چهره های مردمی تر و محبوب تر بیایند چهره هایی که قدری نشان دهنددر خدمت حکومت نیستند، شاید بتوانند کاری کنند.

اگر نماز جمعه صرفا سیاسی بماند، دین را نجات می دهد؟

فیاض: روحانیت همیشه واسطه مردم و حکومت بوده است تا حق مردم را بگیرد. کاری که الان شهرداری ها در غرب می کنند. یعنی حق مردم را از حکومت می گیرند و سپر دفاعی مردم در مقابل حکومت هستند. برای خواندن یک خطبه باید یک هفته مطالعه کرد، آیا ائمه جمعه این کار را می کنند؟

بی دینی دارد بی داد می کند. مردم شهرهای انقلابی دارند دور کوروش می رقصند و سجده می کنند، نماز کوروش می خوانند!

متأسفانه بعضی آقایان دین را یک دین غیرعقلانی کردند. با دین غیرعقلانی نمی توان اقتصاد عقلانی داشت. دین تجاری است که رانت خواری، فساد، فاصله طبقاتی و رباخواری می آورد.

زیباکلام: این را من با چشم خودم دیدم، آقای فیاض هم علی القاعده می تواند شهادت دهد، من سال ۵۵، مربی عضو هیأت علمی دانشکده فنی دانشگاه تهران شدم. آن زمان به علت تعهدی که به ساواک داده بودم می ترسیدم به نماز جماعت بروم. بنابراین در آزمایشگاه نماز می خواندم اما دوست داشتم از جلوی مسجد دانشگاه رد شوم و نگاه کنم. در سال های ۵۵ و ۵۶ صف نماز ظهر و عصر تا بیرون شبستان مسجد دانشگاه تهران می آمد. یعنی جایی که کفش ها را در می آورند و داخل مسجد می روند. سه تا چهار صف هم آنجا تشکیل می شد. اما الان یک روز عادی برویم و نگاه کنیم تعداد نمازگزاران شبستان چقدر است!

فیاض: تازه آن سال ها دانشجوها کم بودند. الان تعداد دانشجوهای دانشگاه تهران ۱۰ برابر شده است، اما تعداد نماز خوان‎ها....

زیباکلام: زمان شاه اصلا در دانشگاه اذان نمی گفتند، الان از ۲۰۰ بلندگو در دانشگاه اذان می گویند! در دانشکده از ۶۰ در کریدورها اذان پخش می کنند. ولی آدم ها یک دهم زمان شاه به نماز جماعت ظهر و عصر می روند. این اتفاقی است که در کل مملکت متأسفانه افتاده است.