تجربه بازديد از زندان اوين از زبان یک نماینده

روزنامه اعتماد نوشت: اين روزها مجلس شوراي اسلامي اقداماتي در جهت آزادي دانشجويان بازداشتي تجمعات اخير انجام داده است. مجمع نمايندگان استان تهران و فراكسيون حقوق شهروندي درخواست بازديد از اوين را مطرح كرده‌اند. در همين راستا با حسين انصاري راد كه رياست كميسيون اصل نود در مجلس ششم را به عهده داشت، در خصوص تجربه بازديدش از زندان اوين و روند انجام گرفتن اين بازديدها توسط مجلس پرسيديم كه در زير مي‌خوانيد:

اين روزها نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در پي بازداشت عده‌اي از دانشجويان درخواست بازديد از زندان را مطرح كرده‌اند. در مجلس ششم نيز درخواست نمايندگان براي بازديد از زندان اوين مطرح بود. آن زمان به چه شكلي اين موضوع طرح و اجرا شد؟

يكي از وظايف اساسي مجلس نظارت بر اجراي قانون و تحقيق و تفحص در مورد تمام مسائل كشور است. كل نمايندگان مجلس حق دارند در جميع مسائل كشور به تحقيق پرداخته و اظهارنظر كنند. به طور خاص كميسيون اصل ٩٠ براي رسيدگي به شكايت‌ها از قوه قضاييه و مجريه و حتي مقننه مسوول است. قانون حقوق و اختيارات خاصي براي كميسيون اصل ٩٠ قائل شده است. از جمله حق بازرسي در تمام بخش‌هاي كشور كه مورد شكايت قرار گرفته، وجود دارد. هيچ كس نمي‌تواند اين حق را منع كرده يا جلوي آن را بگيرد. مجلس نه‌تنها حق بازرسي دارد بلكه حق احضار مسوولان را نيز دارد كه مسوولان قوه قضاييه و قوه مجريه را شامل مي‌شود. آنها نيز طبق قانون مجبور هستند كه به مجلس بيايند و اگر سر باز بزنند، مجرم تلقي مي‌شوند و مجازات‌شان در قانون اختيارات كميسيون اصل ٩٠ مشخص است. از كميسيون اصل نود در مجلس ششم مكرر به زندان مراجعه شد و بنده نيز يك بار براي ديدار با زندانيان آن زمان از جمله آقايان عمادالدين باقي، اكبر گنجي، شمس‌الواعظين و صفري ملاقات كردم. حتي در حالي به ديدن آقاي گنجي در زندان رفتم كه در حال بازپرسي بود. همان طور كه وارد بازپرسي مي‌شدم آقاي گنجي مشغول جواب دادن بود. به هر صورت به آقاي گنجي اجازه داده شد كه به مسجد زندان بيايد و به تفصيل با او صحبت كردم.

يك بار هم با احمد زيدآبادي در زندان، در حالي كه در اعتصاب غذا بود، ملاقات كردم. آن زمان به او اصرار كردم كه اعتصاب غذايش را بشكند اما او نپذيرفت.

بازديد با اين چهار فردي كه اشاره كرديد با چه روندي انجام مي‌شد؟

آن زمان سروكارمان با آقاي بختياري، فرزند يكي از علماي خراسان بود. او مسووليتي در زندان داشت. از طريق اين فرد اجازه مي‌گرفتيم و ايشان همراهي و سعي مي‌كرد شرايط ملاقات را براي ما فراهم كند.

با قوه قضاييه هم تعاملي براي بازديد از زندان انجام مي‌شد؟

بله. در آغاز تعامل مناسبي بود. رييس دادگستري تهران به كميسيون اصل ٩٠ آمد و گزارشي داد و مذاكراتي در اين زمينه داشتيم. من به دعوت آقاي عليزاده كه آن زمان رييس دادگستري بود، به دفترش رفتم. البته بعدا آقاي عليزاده انتقاداتي به بنده داشت و آن را در يك نامه سرگشاده يا سربسته نوشت. اين نامه را هنوز دارم. من پاسخ نامه ايشان را به صورت سرگشاده براي رييس مجلس شوراي اسلامي فرستادم. من پافشاري مي‌كردم كه اگر قوه قضاييه با كميسيون اصل نود همكاري مي‌كرد ظرف مدت محدودي مي‌توانست مشكلات قوه قضاييه به كمترين حد آن تنزل پيدا كند و اصلاح شود و همچنين از اعتماد عموم مردم و شاكيان همانند كميسيون اصل نود برخوردار شود.

انتقاد نامه در خصوص بازديد زندانيان بود؟

ايشان اشكالاتي به كميسيون اصل ٩٠ و نوع كار آن داشت و به او پاسخ دادم. در جريان بازداشت تعدادي از جوانان در سال ٧٨ كه آقاي مرتضوي مسوول بودند و آنها را به نام اراذل و اوباش ناميده بودند؛ اين خطاب آقاي مرتضوي به‌شدت مورد اعتراض كميسيون اصل ٩٠ بود. من مي‌گفتم شما هنوز آنها را محاكمه نكرده‌ايد از قبل نمي‌توانيد به آنها اراذل و اوباش بگوييد. اين را كتبا براي او نوشتم. همچنين من در آن جريان با مرتضوي گفت‌وگوهاي طولاني داشتم كه داستان خيلي مفصلي دارد. بعدها مكرر مرتضوي را به كميسيون دعوت كرديم اما او از آمدن به كميسيون سر باز زد و حاضر نشد به مجلس بيايد. در عين حال در مورد شكايتي كه سردار فرهاد نظري در مورد جريان ١٨ تير دانشگاه تهران از آقاي خاتمي به كميسيون اصل ٩٠ داشتند، ما آن شكايت را مورد رسيدگي مفصلي قرار داديم. دو نفر از طرف آقاي رييس‌جمهور به كميسيون آمدند كه يكي از آنها آقاي علي ربيعي و ديگري آقاي محمدعلي ابطحي بود و گفت‌وگوهاي مفصلي در مورد شكايت آقاي نظري انجام گرفت. بعد از جلسه‌اي كه با حضور آقايان نظري، ابطحي، ربيعي و اعضاي كميسيون اصل ٩٠ برگزار شد، من از آقاي نظري دعوت كردم تا براي پايان پرونده در جلسه‌اي ديگر حاضر شود. آن زمان تمام جلسه و صحبت تمامي افراد ضبط مي‌شد و جلسات قبلي نيز به همين روال ضبط شده است اما آقاي نظري براي حضورش در جلسه شرط كرد كه بايد راديو و تلويزيون در كميسيون باشد. گويا ايشان قايل به اين بود كه قبل از قضاوت، حرف‌هايش منتشر شود كه كميسيون اصل ٩٠ اين را درست و به مصلحت نمي‌دانست. چنين وظيفه‌اي هم نداشت و لذا ايشان به دعوت كميسيون نيامد.

كلا روند بازديد از زندان چگونه بوده است؟

با آقاي بختياري به عنوان مسوول بازداشتگاه‌ها هماهنگي مي‌كرديم تا ديدار صورت بگيرد. آقاي بختياري نيز با ملايمت برخورد مي‌كرد.

آيا موردي هم بوده كه قوه قضاييه با بازديد از زندان مخالفت كند؟

در مجلس پنجم مسووليتي در اين زمينه نداشتم. اين ماجراها بيشتر مربوط به مجلس ششم است كه نسبتا مجلسي باز بود كه مطالب مهم كشور در صحن علني مجلس مورد بررسي قرار مي‌گرفت. قوه قضاييه در نهايت تا حدي با كميسيون اصل ٩٠ درگير شد و يك درگيري لفظي بود كه مكاتباتي بين بنده و مسوولان قضايي اتفاق افتاد.

درگيري لفظي بر سر چه مساله‌اي بود؟

قوه قضاييه مدعي بود كه كميسيون اصل نود از اختياراتش تجاوز كرده است. اين در حالي بود كه قانون به اين اختيارات تصريح مي‌كرد. قوه قضاييه اختيارات كميسيون اصل ٩٠ را مورد نقد قرار مي‌داد.

آيا قوه قضاييه در مواردي با بازديد نمايندگان مجلس ششم از زندان مخالفت كرده است؟

مخالفت قوه قضاييه با نوع كار كميسيون خيلي مشخص بود. آقاي مرتضوي به‌شدت با اختيارات ما مخالفت مي‌كرد. حتي چندين بار دعوت كميسيون اصل نود را نپذيرفت. او مي‌گفت چنين اختياري وجود ندارد.

چقدر اهميت دارد كه در شرايط كنوني نمايندگان مجلس شوراي اسلامي نظارت بر وضعيت بازداشت‌شدگان داشته باشند و مراقبت كنند تا برخلاف قانون با بازداشتي‌ها برخورد نشود؟

مجلس به گفته بنيانگذار نظام جمهوري اسلامي در راس امور است. تصويب قوانين، نظارت بر اجراي آن، سوال از مسوولان و تحقيق و تفحص و تهيه گزارش در خصوص نقض حقوق شهروندي و نقض قانون از جمله وظايف مجلس است. نقض حقوق زنداني نيز از همين امور است. مجلس گزارشات خود را به دادگاه ارايه مي‌كند تا درباره آن حكم صادر شده و جلوي نقض قانون گرفته شود. وظيفه قوه مقننه است كه نظارت كرده و جلوي نقض قانون را بگيرد. اگر مجلس از آغاز دولت آقاي احمدي‌نژاد به وظيفه قانوني‌اش عمل مي‌كرد و در كار رييس‌جمهور تحقيق و تفحص كرده و نتيجه آن را به دادگاه ارايه مي‌كرد، كشور ما وضعيت فعلي را نداشت و چنين شرايط بحراني‌اي براي كشور پيش نمي‌آمد.

به نظر شما ارتباط مجلس ششم با قوه قضاييه بهتر بود يا مجلس دهم؟

در آن زمان شرايط زمانه طوري بود كه قوه قضاييه دچار نوعي غرور و خودمحوري بود و حاضر نبود به مطالب ما گوش دهد. آقاي مرتضوي، دادستان وقت اصلا برخلاف قانون دعوت كميسيون را اجابت نكرد و با اين عمل مرتكب نقض قانون شده بود اما در عين حال خود را طلبكار مي‌دانست. وضعيت كشور طوري بود كه قوه مقننه پشتوانه كافي براي اجرا را نداشت. امروز به نظر مي‌رسد كه قوه قضاييه و مقننه در نوعي تفاهم هستند و احتياج به درگيري‌هاي گذشته نيست. مي‌توانند در تفاهمي و بر اساس آنچه در جامعه مي‌گذرد و شرايط سختي كه جامعه امروز دارد، تصميم بگيرند و مشكلات را حل كنند. با گفت‌وگوي پيگير و جدي و تحقيق و تفحص مجلس مي‌تواند به نتيجه مطلوبي برسد. نگاه قوه قضاييه امروز تا حدي مثبت است.

فكر مي‌كنيد نمايندگان مجلس دهم در بازديد از زندان بايد به چه مسائلي توجه كنند؟

زنداني حقوقي دارد و قبل از محاكمه هيچ كسي حق ندارد كه او را مجرم بداند. همچنين زندانيان حقوقي دارند و هر گونه سخت‌گيري و محدوديتي كه جنبه سختي داشته باشد و زنداني را مورد آزار قرار دهد شكنجه محسوب شده و خلاف قانون است. بايد نمايندگان از زنداني‌ها تحقيق كرده و به واقعيت پي ببرند. اگر تخلفي از طرف بازداشت‌كنندگان و نگهدارندگان زنداني‌ها پيش بيايد، از آن بايد جلوگيري شود.