مردم برای اعتراض مکان نمی‌خواهند

خبرآنلاین: یک جامعه‌شناس شهری می‌گوید: صورت مسئله این نیست که شهروندان جایی برای اعتراض داشته باشند؛ در واقع مشکل مردم مکان برای اعتراض نیست و شورای شهر به شکل نادرستی با این موضوع مواجه شده است.

تعیین محلی برای تجمعات اعتراضی در پایتخت یکی از طرح‌های شورای شهر به‌عنوان راه‌حلی برای اعتراضات اخیر بود. طرحی که ۱۷ نفر از اعضای شورای شهر با آن موافقت کردند و ارائه آن بنابر اصل ۲۷ قانون اساسی مطرح شد. در شورای شهر مشهد هم چنین طرحی بررسی و در آستانه تصویب است.

اما این طرح تا چه اندازه منطقی است و می‌توان آن را به‌عنوان راه‌حل در نظر گرفت؟ سیامک زندرضوی، جامعه‌شناس شهری و عضو هیئت‌علمی علوم اجتماعی دانشگاه باهنر کرمان می‌گوید: «صورت مسئله این نیست که شهروندان جایی برای اعتراض داشته باشند؛ در واقع مشکل مردم مکان برای اعتراض نیست و شورای شهر به شکل نادرستی با این موضوع مواجه شده است.»

هایدپارک لندن، میدان تقسیم ترکیه، میدان استقلال مصر و ... مکان‌هایی برای اعتراض شهروندان در دیگر کشورها هستند که از قضا سوی شهرداری و پارلمان محلی برای اعتراض انتخاب نشده‌اند و مردم خودشان انتخاب کرده‌اند که کجا اعتراض کنند.

زندرضوی می‌گوید: «بهتر است شورای شهر اعلام کند که فضاهای عمومی در اختیار شهروندان است و بر طبق قانون اساسی اگر مسلح نباشند می‌توانند تجمع کنند و نیاز به هیچ مجوزی هم ندارد و دولت و حاکمیت باید امنیت آن را تضمین کنند. وقتی شورای شهر مکانی مشخص کند و مردم در آنجا اعتراض کنند و فردای آن روز مقامات بالا دستی، آن جا را برای اعتراض ممنوع کنند در قدم اول یک سیلی به شورای شهر است.»

در ادامه گفت‌و‌گو با این جامعه‌شناس شهری را می‌خوانید:

طرح جدید شورای شهر مبنی بر مشخص‌کردن مکانی برای اعتراض مردم به صورت قانونی، تا چه حد منطقی است؟ اصلا مشکل مردم برای اعتراضات نداشتن جا و مکانی برای اعتراض است؟

شورای شهر باید نسبت به درخواست‌های شهروندان واکنشی نشان می‌داد و به‌نظر من این حداقل کاری بود که می‌توانستند انجام دهند اما این یک ریسک بالا هم دارد؛ شهروندان اگر اعتراض کنند و به این مکان‌ها بروند و خط قرمزهایی که مشخص شده را رد کنند، شورای عالی امنیت ملی یا شورای تامین شهر تهران خواهد گفت که دیگر مردم در فلان جا هم اعتراض نکنند. در این صورت این طرح پیش از آن که شروع شود به شکست منجر می‌شود. به‌نظر من اصلا صورت مسئله این نیست که شهروندان جایی برای اعتراض داشته باشند. در همه جای دنیا فضاها و مکان‌های عمومی (میدان‌ها، خیابان‌ها، پارک‌ها و...) متعلق به همه است و نه خصوصی است نه حکومت، اینها فضاهایی است که شهروندان از آن استفاده می‌کنند.

در واقع مشکل مردم مکان برای اعتراض نیست و شورای شهر به شکل نادرستی با این موضوع مواجه شده است. هایدپارک لندن هم به‌عنوان مکانی است که مردم برای تجمع‌هایشان از آن استفاده می‌کنند ولی شهرداری و شورای شهر آن را مشخص نکرده و خود شهروندان انتخاب کرده‌اند که آنجا محل بخشی از اعتراض‌های فردی یا جمعی‌شان باشد. به همین منظور بهتر است شورای شهر اعلام کند که فضاهای عمومی در اختیار شهروندان است و بر طبق قانون اساسی اگر مسلح نباشند می‌توانند تجمع کنند و نیاز به هیچ مجوزی هم ندارد و دولت وحاکمیت باید امنیت آن را تضمین کنند. در واقع بهتر است که شورای شهر تهران به قانون اساسی رجوع کند تا وارد فرآیندی شود که نه از نظر دانش اجتماعی قابل دفاع است و نه عملا برای اعتراض‌کنندگان کاربردی است.

با توجه به اینکه در تهران تا پیش از این چنین مکانی برای اعتراضات مردم نداشته است، به‌نظر شما این طرح تا چه اندازه نیاز آن احساس می‌شود و می‌تواند اولویت پرداختن به مسائل مردم باشد؟

این مسئله اولویت مردم نیست؛ تهران شهر بسیار بزرگی است و مردم در هر محله‌ای می‌توانند و قانونا حق دارند اعتراض کنند. شایسته است شورای شهر به فکر زلزله احتمالی باشد و بر فضاهای محلی متمرکز شود. در واقع باید مکان‌هایی امن را برای شهروندان در زمان‌های وقوع زلزله فراهم کنند تا شهروندان بتوانند گروه‌های کاری داوطلب را از میان خودشان در سه عرصه (نجات و اسکان اضطراری، حمایت از کودکان و اطلاع‌رسانی) آماده و مجهز کنند. اگر به من بگویند اولویت شهر تهران چیست می‌گویم مسئله ما مشخص‌کردن فلان مکان برای اعتراض مردم نیست، اولویت شهر تهران سر و سامان دادن فضاهایی است در هر محله تعاملی (۴۰‌ تا۶۰ خانواری که کودکانشان باهم بازی می‌کنند و بزرگ‌ترها سلام و احوال‌پرسی دارند) که شهروندان بتوانند درباره مسائل و مشکلاتی که وجود دارد با یکدیگر گفت‌وگو کنند و راه حل‌هایشان را عملیاتی کنند.

شرایط در حال حاضر به‌نحوی است که کسی پاسخگوی اعتراضات مردم نیست و واکنش‌ها تنها این است که این شیوه اعتراضات صحیح نیست و مردم را اغتشاشگر خطاب می‌کنند. آیا در این شرایط اختصاص مکانی برای بیان اعتراضات، مردم را راضی می‌کند؟

خیر. شورای شهر به‌عنوان نمایندگان شهروندان باید بگویند که مردم برای اعتراض و تجمع (با توجه به قانون اساسی) نیاز به مجوز ندارند و این مسئله را تاکید کنند. علاوه بر این باید فضاهای عمومی را طوری آماده‌سازی کند که مردم در هر زمانی بتوانند اعتراض کنند. بنابراین اختصاص‌دادن مکان برای اعتراض نه پاسخ به وضعیت اخیر است و نه راه‌حلی است که بتوان از این شرایط عبور کرد. وقتی شورای شهر مکانی مشخص کند و مردم در آنجا اعتراض کنند و فردای آن روز مقامات بالا دستی، آن جا را برای اعتراض ممنوع کنند در قدم اول یک سیلی به شورای شهر است. همانطور که فیلتر‌شدن تلگرام، سیلی است و ما می‌بینیم که شهروندان به هر طریقی از آن استفاده می‌کنند؛ اما رئیس جمهوری نمی‌تواند برخلاف وعده‌اش آزادی دسترسی به یک امکان ارتباطی را که در همه جهان استفاده می‌شود را ضمانت کند.

به نظر شما مهم‌ترین عللی که باید در اعتراضات مردمی به آنها توجه کرد و زمینه آن را در کشورمان فعال کرد چیست؟

در واقع گروه‌های ذی‌نفع بسیار متنوعی در کشور ما زندگی می‌کنند. اصل اول این است که ما بپذیریم صدای تمام این گروه‌های ذی‌نفع باید شنیده شود و این انحصاری که در رسانه‌ها هست و اینکه رسانه ملی تنها یک گروه را پوشش می‌دهد غیرقابل قبول است و دو راه بیشتر ندارد؛ یا اینکه زمان استفاده همه گروه‌های ذینفع بین رسانه ملی توزیع شود و هر گروه را در ساعتی پوشش دهد یا اینکه اجازه بدهند رسانه‌های رسمی گسترش پیدا کنند و شبکه‌های رادیویی و تلوزیونی کاملا بی‌طرفانه و با صداقت گروه‌های مختلف را پوشش دهد.

چه تضمینی وجود دارد که مردم برای اعتراض به این مکان‌ها بروند و اعتماد کنند؟ مردمی که از امر سیاسی عبور کرده‌اند و دیگر به همه‌چیز بی‌اعتمادند چطور می‌شود که به مکانی مشخص‌شده برای اعتراض بروند؟

اساسا به‌نظر من صورت مسئله بد بازنمایی شده است؛ مشکل شهروندان ما مکان و جا برای اعتراض نیست زیرا تمام فضاهای عمومی محلی برای اعتراض است. در واقع شورای شهر بایدخواستار تامین امنیت شهروندان دراین مکان‌ها برای شهروندان باشد و نه بیشتر.