ارزهای دیجیتالی و ضرورت تدوین قوانین جامع

پول نقد اینترنتی یا بیت ‌کوین، شبکه ای توافقی به شمار می رود که در آن یک سیستم پرداخت جدید و نوعی پول دیجیتال را به وجود آورد. این نخستین شبکه پرداخت نقطه به نقطه تمرکززدایی محسوب می شود که به وسیله کاربران خود بدون هیچگونه اختیار مرکزی و واسطه ای نیرومند شده است.

بیت‌ کوین پیاده سازی یک مفهوم به نام «ارز سری» به حساب می آید و نخستین بار در ۱۹۹۸ میلادی به وسیله «وی دای» در فهرست ایمیل سایفرپانک ها توصیف شد که برای کنترل تولید و تراکنش‌های روی آن به جای یک مرجع مرکزی از رمزنگاری استفاده می شود. مشخصات بیت ‌کوین و اثبات مفهوم آن که در ۲۰۰۹ میلادی به وسیله «ساتوشی ناکاموتو» در یک فهرست ایمیلی رمزنگاری شده بود، انتشار پیدا کرد.

ارزها یا پول ‌های رمزپایه مانند بیت کوین تنها پس از هشت سال از چنان رشدی برخوردار شد‌ که بانک ‌های مرکزی را نیز به واکنش مجبور کرد. این پول‌های رمزگذاری شده همچنین در ماه‌های اخیر با رشد تصاعدی چشمگیری همراه شده، به نوعی که اکنون نیز در بازار ایران متقاضیانی پیدا کرده و به روش های مختلف خرید و فروش می‌شوند.

البته در این میان نهادهای متولی هنوز درباره وجود این ارزها و قانونی بودن آنها به جمع بندی مشخصی نرسیده اند و مقرر شده است بانک مرکزی به‌ عنوان نهاد ناظر بازار پول تا پایان نیمه نخست سال آینده موضع رسمی خود را مشخص کند تا در آن معلوم شود که آیا بیت کوین را به‌ عنوان ارز می پذیرند و مانند برخی از کشورها در قالب یک کالا به‌ منظور سرمایه ‌گذاری استفاده خواهد شد یا اینکه بانک مرکزی تصمیم ‌گیری درباره بیت کوین را در حوزه مسوولیت‌ ها و وظایف خود معرفی نکند.

اما برخی از افراد پیش از این مهم با وجود هشدارها در این زمینه به کسب درآمد از محل خرید و فروش ارزهای دیجیتالی پرداخته اند. موضوعی که «ولی الله سیف» رییس بانک مرکزی درباره آن می گوید: «بانک مرکزی نسبت به خرید و فروش این ارزها هشدارهای لازم را به مردم می دهد و در کنار آن نیز در تلاش است تا امنیت های نسبی در این ارتباط ایجاد شود. سازمان بورس و اوراق بهادار در حال بررسی وضعیت بیت ‌کوین برای ورود به اقتصاد کشور بوده و هنوز در این مورد به نتیجه نرسیده است؛ بنابراین اگر کارگزاری‌ها اقدام به خرید و فروش محصولات کنند، تخلف کرده‌اند.»

گرچه مسوولان بانک مرکزی بیت ‌کوین را به رسمیت نمی‌شناسند اما قرار است به زودی قانونی را برای آن تدوین و اجرایی کنند. در این ارتباط «سعید مهدیون» معاون تنظیم مقررات شورای ملی فضای مجازی درباره تدوین قانون برای پول ‌های مجازی در کشور گفت: مقررات‌ گذاری برای بیت‌ کوین و پول ‌های الکترونیکی به تصویب در شورای عالی فضای مجازی نیاز دارد زیرا کمیسیون‌های عالی مرکز ملی فضای مجازی در چارچوب مصوبات شورای عالی فضای مجازی به تصویب دستورالعمل‌ها اقدام می ‌کنند و از آنجا که در این زمینه تاکنون مقرراتی وجود نداشته است، وضع مقررات اولیه باید به وسیله شورا انجام شود. با توجه به افت و خیزهای یک سال اخیر که با ورود پول‌های دیگر به جمع پول‌ های الکترونیکی همراه بود، سناریوی ابتدایی تغییراتی کرد و تکامل یافت.

اظهارنظر‌های مسوولان سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی حکایت از آن دارد که علاقه‌ مندان به استفاده از بیت‌ کوین باید مدت ها منتظر بمانند همچنان که از گفته‌ های معاون تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی اینگونه برمی آید، تصویب قانون مدون برای خرید و فروش با بیت کوین حداقل یک سال زمان می برد و کاربران ارزهای دیجیتال باید به انتظار بنشینند.

برخی از اپلیکیشن‌های مجازی در این میان با این ادعا که به سامانه بیت کوین متصل هستند، کوپن‌ هایی به فروش می‌ رسانند. مقوله ای که «ناصر حکیمی» معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی درباره آن هشدار می ‌دهد و می گوید: تا زمانی که موضع‌ گیری رسمی این بانک درباره بیت کوین و دیگر ارزهای رمزینه اعلام نشده است، افراد با احتیاط بسیار زیاد به خرید و فروش آن اقدام کنند. ارزهای رمزپایه به‌ دلیل نوسانات بسیار بالا ریسک خیلی زیادی هم دارند و ممکن است خریداران در دام کلاهبرداران بیفتند.

حکیمی همچنین اولویت استفاده از ارزهای دیجیتال را مبارزه با پولشویی دانست و اظهار داشت: اولویت در استفاده از ارزهای دیجیتال این است که استفاده از این ابزار محملی برای پولشویی و تامین مالی تروریسم نباشد و هماهنگ با مقررات مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم از اولویت های آن باشد تا زمانی که بانک مرکزی موضع خود را اعلام نکند، بانک ‌ها نمی‌توانند به حوزه ارز دیجیتال ورود کنند و در غیر این صورت با آنها برخورد می‌شود.

ورود برخی از صرافی ‌ها نیز امکان خرید و فروش ارزهای دیجیتالی را برای متقاضیان فراهم کرده است و مشتریان می‌توانند در ازای پرداخت وجهی، سکه‌ های مجازی دریافت کنند و صرافی ها نیز توانسته ‌اند از این راه مشتریان قابل ‌توجهی را جذب کنند، در حالی که بانک مرکزی به طور رسمی ارز دیجیتالی را غیرقانونی اعلام کرده است. «سعید مجتهدی» که ریاست کانون صرافان را بر عهده دارد می‌ گوید: «در دستورالعمل صرافی‌ها معامله های غیرفیزیکی که خرید و فروش ‌های مجازی را شامل می ‌شود، غیرقانونی دانسته شده و از آن منظر صرافان نمی‌توانند ارزهای الکترونیکی را معامله کنند. باید برای پدیده‌های نوظهور قانونی تدوین شود تا امکان معامله آن به وجود بیاید زیرا در صورت نبود قانون، امکان سوء استفاده و کلاه‌ برداری وجود خواهد داشت.»

به نظر می‌ رسد یکی از مهم ترین دلایل مسوولان و متولیان امر این است که آینده ارزهای دیجیتالی به شدت مبهم خواهد بود. با توجه به روند صعودی در همین مدت کوتاه و پیش بینی های مثبت در آینده ارزهای دیجیتالی، بسیاری از کارشناسان به آینده این ارزها بدبین هستند. به گونه ای که بسیاری از اقتصاددانان مطرح و سرمایه گذاران بزرگ اعتقاد دارند، رشد قیمت بیت کوین حبابی است.

«سعید مسگری» کارشناس اقتصادی در این زمینه می گوید: این احتمال وجود دارد که در آینده قیمت بیت کوین سقوط کند و افرادی که سرمایه خود را تبدیل به این ارز دیجیتالی کرده اند، به شدت ضرر کنند. موضوعی که چندان هم غیرمعقول و غیرمنطقی نیست. بنابراین مردم بدون دانش و آگاهی کافی نباید وارد بازار بیت ‌کوین شوند و باید به هشدارهای مسوولان توجه کنند. ورود هیجانی به بازار ارزهای دیجیتالی می تواند سرمایه یک عمر تلاش آنها را در معرض خطر قرار دهد و مشکل هایی را نیز برای اقتصاد کشور ایجاد کند.

نوسانات ارزش پول‌های مجازی می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری را به دارندگان این واحد‌های پولی وارد سازد که یکی از دلیل های تصویب نکردن قانون در این زمینه همین عامل است.

«مرتضی تویسرکانی» اقتصاددان و مدرس دانشگاه کهنه بودن سیستم اقتصاد ایران را یکی‌ دیگر از عوامل تصویب نکردن قانون برای پول‌های مجازی می‌داند و معتقد است که به طور کلی مسوولان علاقه‌ای به استفاده از روش‌های نوین ندارند و ترجیح می ‌دهند که تا جای ممکن از همان روش‌های سنتی برای پرداخت‌ها استفاده شود.

به گفته وی استفاده از پول‌های مجازی دیر یا زود فراگیر می‌شود و مردم از آن استفاده خواهند کرد. جهش یک باره ارزها حکایت از رشد حبابی آنها دارد و به احتمال بسیار زیاد مقطعی خواهد بود و این قانون برای همه ارز‌ها از جمله بیت‌ کوین صدق می کند و افرادی که ریسک‌ پذیر نیستند بهتر است به بیت‌کوین به عنوان یک طرح سرمایه‌گذاری نگاه نکنند.

یکی دیگر از نگرانی‌های برای استفاده از پول‌های مجازی همین موضوع به شمار می رود و نه تنها مسوولان کشورمان، بلکه همه دولت‌ ها بیت‌کوین را به دلیل نبود امکان ردیابی، غیر ایمن می دانند.

بیت ‌کوین برای سال ‌ها از توجه کاربران فناوری برخوردار بوده است، امروزه تاجران و سرمایه گذاران اقتصادی نیز بیت ‌کوین را جدی می ‌گیرند و این علاقه مندی به ارزهای دیجیتالی به دلیل رشد ۳۳۰ درصدی قیمت آن در ۲۰۱۷ میلادی در نظر مردم است و آنها فکر می کنند راهی ساده و سریع برای پولدار شدن یافته اند.