بازی با آتش در بیت‌ المقدس

احمد عظیمی‌ بلوریان؛ پژوهشگر در روزنامه شرق نوشت: سرزمین کنونی فلسطین، به‌ویژه بیت‌المقدس از‌ هزاران سال پیش تا‌کنون جایگاه برخورد نژادهای شرقی و غربی و ادیان مختلف بوده است و کل منطقه خاورمیانه کنونی زادگاه ۱۲۴‌ هزار پيامبري بوده که در روایات اسلامی به آنها اشاره شده است.

منطقه فلسطین کنونی پیش از ظهور امپراتوری هخامنشی جای تمرکز قوم یهود بوده که همواره در کار تجارت منطقه خاورمیانه سرآمد اقوام دیگر بوده‌اند. رومی‌ها برای دسترسی به شرق دور در رقابت با یهودیان که از نژاد سامی‌اند، همواره به ساکنان منطقه گسترده جنوب دریای اژه تا شامات کنونی یورش می‌بردند. رومی‌ها همواره دین و مذهب خود را از منطقه‌ای که اکنون خاورمیانه نامیده می‌شود و زمانی «ایران و انیران» خوانده می‌شد، به عاریت می‌گرفتند. مردم این منطقه همواره با رومیان - و سپس به طور کلی با غرب - در ستیز بوده‌اند. زمانی که رومی‌ها بر فلسطین کنونی مسلط شدند، دین‌شان میترایی بود و میترا یک الهه ایرانی به شمار می‌رفت. یهودیان منطقه پیش‌از‌آن و در دوره اوج قدرت یونان به غرب دجله و عراق کنونی پناهنده می‌شدند.

با ظهور امپراتوری هخامنشی و زوال قدرت آسوریان در دو‌هزار‌و ٥٠٠ سال پیش، کوروش کبیر قوم یهود را مورد حمایت خود قرار داد و یهودیان را به سرزمین خود بر‌گردانید. کوروش در کتب مقدس قوم یهود مقام ارجمندی دارد. قیام حضرت مسیح در بیت‌المقدس با مخالفت قوم یهود روبه‌رو شد. با تحریک یهودیان، رومی‌ها که میترا‌پرست بودند، حضرت مسیح را دستگیر و تهدید به مرگ کردند. داستان به‌صلیب‌کشیدن حضرت مسیح در روایات مختلف متفاوت است. رومیان که در طول سال‌ها از میترا‌پرستی دست برداشتند و به آیین مسیحیت گرویدند، بر این اعتقادند که حضرت مسیح را به تحریک یهودیان به صلیب کشیده و به قتل رسانده‌اند؛ درحالی‌که در منابع اسلامی و قرآنی مسیح اعدام نشده و به آسمان عروج کرده است. جرم حضرت مسیح از دید رومی‌ها و یهودیان گرایش او به اعتدال و تساوی انسان‌ها و ازمیان‌بردن امتیازات طبقاتی بوده است.

ایده‌ای که امروز به ساده‌ترین شکل شباهتی به ترکیبی از سوسیالیسم و دموکراسی همراه با حقوق ‌بشر دارد. با ظهور اسلام در سرزمین صحرایی عربستان کنونی، فشار بر قوم یهود دو‌سویه شد. یهودیان عربستان که عمدتا در مدینه یا یثرب متمرکز بودند، دعوت حضرت محمد(ص) را به پذیرش اسلام نپذیرفتند و تاوان مقاومت خود را با ازدست‌دادن دارایی‌های خود و کوچ از عربستان به فلسطین و بیت‌المقدس پرداختند؛ اما هرگز از مخالفت خود با اسلام دست برنداشتند، اگرچه در تاریخ ۱۴۰۰‌ساله بسیاری از یهودیان به اسلام گرویدند که در ایران با نام «جدیدالاسلام» شناخته می‌شدند.

رومیانی که حضرت مسیح را به پای صلیب کشیدند، خود در طول زمان مسیحی شدند؛ تا‌جایی‌که امروز مسیحیان به لحاظ آماری بالای ٣٣ درصد جمعیت دنیا را تشکیل می‌دهند؛ اما تفاوت مسیحیت با اسلام و یهود در تنوع شمار متون انجیل است. رومی‌ها در فلسطین، مانند بقیه اقوام برده‌داری می‌کردند و هر آدم بی‌پناه را بدون پرداخت دستمزد به کار می‌گرفتند. از‌جمله کسانی که به وسیله رومی‌ها در لبنان امروز به بردگی گرفته شدند، سعدی، شاعر بزرگ ایرانی، بود. او بیش از هفت سال در طرابلس بردگی کرد و خندق حفر کرد تا اینکه یک تاجر ایرانی او را به چند درهم خرید و دختر خود را به او داد.

سعدی از چاله در‌نیامده به چاه افتاد. دختر آن تاجر با بد‌رفتاری‌های خود پوست نازنین سعدی را کند. ایرانی‌ها همواره رابطه تنگاتنگی با یهودیان اورشلیم و بیت‌المقدس داشتند. خسرو‌پرویز در سال ۶۱۱ میلادی با کمک ٢٦ ‌هزار یهودی فلسطینی، اورشلیم را تسخیر کرد؛ اما به دلیل فرسودگی نظام دفاعی ایران، امپراتوری روم شرقی ایران را شکست داد و اورشلیم را پس گرفت. این شکست در قرآن مجید پیش‌بینی شده بود. با ظهور دین اسلام در شبه‌جزیره عربستان که مردم آن هنوز در جهالت مطلق به سر می‌بردند، حضرت محمد(ص)، پیامبر اسلام، بیت‌المقدس را به‌عنوان قبله مسلمین برگزید و مسلمانان حدود ١٢ سال به سوی بیت‌المقدس که قبله یهودیان بود، عبادت کردند؛ اما یهودیان در تمام آن مدت از این حرکت مسلمین ناراضی و نگران بودند و مخالفت خود را به هر وسیله‌ای نشان می‌دادند؛ تا اینکه با معراج پیامبر اسلام با براق به بیت‌المقدس و سپس با رفرف به آسمان، جبرئیل به امر خداوند تبارک و تعالی از او خواست که قبله خود را تغییر دهد و مسلمین به سوی کعبه عبادت کنند.

یهودیان که تا آن زمان از سلطه احتمالی مسلمانان بر بیت‌المقدس نگران بودند، خدا را شکر کردند که پیامبر اسلام و مسلمانان از عبادت به سوی شهر مقدس‌شان صرف‌نظر کرده‌اند. در دوران سلطه روم شرقی بر فلسطین، یهودیان به عذاب آمدند؛ چراکه با آنها مانند برده رفتار می‌شد، به طوری که ‌هزاران نفر یهودی از ترس جان‌شان به مناطق شمال شرقی که امروز اروپای شرقی و روسیه نامیده می‌شود، مهاجرت کردند. روم شرقی با هجوم اقوام مغولی نهایتا از هم پاشید و به امپراتوری عثمانی تبدیل شد. عثمانی‌ها بیشتر سرزمین‌های عرب‌نشین را به امپراتوری خود پیوند دادند. بردگان مغولی که به‌تدریج در خدمت بزرگان منطقه در‌آمده بودند، در شکل‌گیری امپراتوری عثمانی و زوال خلافت اسلامی نقش مهمی ایفا کردند.

این امپراتوری پس از حدود ۶۰۰ سال در جنگ اول جهانی با هجوم چندباره غربی‌ها - این‌بار به رهبری اروپای غربی - از هم پاشید. این فروپاشی هم‌زمان با سقوط سلسله قاجار بود. حاصل دگرگونی‌های منطقه وسیع آسیای جنوب غربی تشکیل ترکیه کنونی و تثبیت مرزهای کنونی ایران بود که گستردگی هر‌کدام از آنها به یک‌پنجم امپراتوری‌های پیشین خود نمی‌رسد. پیش از جنگ جهانی دوم، به دلیل قدرت روزافزون آلمان نازی و تمایل هیتلر به گذاشتن پای خود به جای قدرت‌های غربی دیگر که پیشینه استعماری در خاورمیانه و شرق داشتند، تبلیغات علیه یهودیان در فلسطین و ایران نیز به اوج چندباره خود رسید. اما با شکست آلمان، ضدیت با یهودیان کاهش یافت. تشکیل رژيم اسرائیل - که به مفهوم ازدست‌رفتن اراضی ساکنان محلی بخشی از فلسطین بود - اسرائیل را به صورت دشمن اعراب در آورد و نبرد و مبارزه اعراب و یهودیان اسرائیل تا به امروز ادامه یافته؛ اگرچه فرازهاوفرودهای بی‌شماری داشته است.

به لحاظ فرهنگی، مردم خاورمیانه و ایران با یهودیان دشمنی ندارند. اگر دشمنی هست مربوط به رژیم اسرائیل است که در میان اعراب و مسلمانان به‌عنوان رژیمی تجاوزکار شناخته شده است. اما اسرائیل چنین وانمود می‌کند هرکه با آن مخالف است با یهودیان دشمن است. نکات جالب توجه در بازی سیاسی خاورمیانه را می‌توان به صورت فشرده زیر توضیح داد:

۱- غربی‌ها جنگ استعماری در منطقه را به صورت جنگ مذهبی جلوه می‌دهند؛ آن هم میان سه دین عمده ابراهیمی اسلام، یهودیت و مسیحیت. در حالی که اگر دخالت غربی‌ها در منطقه نباشد، پیروان این ادیان‌ هزاران سال است که با هم زندگی کرده و خواهند کرد. حتی در ایران کنونی که مورد محاصره غرب است، حقوق مدنی پیروان این ادیان از جمله مسیحیان، یهودیان و زرتشتیان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده است. غربی‌ها از همان گذشته‌های دور هم هجوم به خاورمیانه، به‌ویژه فلسطین، را با نام جنگ‌های صلیبی - زیر پرچم صلیب - جلوه می‌دادند؛ درحالی‌که هدف آنها تسلط بر منابع منطقه و شبکه‌های تجاری غرب و شرق بود.

۲- اگرچه برده‌داری در خاورمیانه از ‌هزاران سال پیش مانند دیگر نقاط دنیا متداول بوده است، اما کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا، انگلیس و فرانسه از بزرگ‌ترین برده‌داران جهان در ٣٠٠ تا ٤٠٠ سال پیش بوده‌اند و تجارت برده به صورت صنعتی در سرزمین‌های تحت نفوذشان جریان داشت. دلیل اینکه آبراهام لینکلن برده‌داری را در آمریکا بر انداخت این نبود که دلش به حال بردگان می‌سوخت، بلکه به خاطر این بود که مهاجران فقیر ایرلندی در آمریکا کاری را نمی‌یافتند که از راه پرداخت دستمزد صورت گیرد. همه‌جا بردگان آفریقایی‌تبار به صورت رایگان کار می‌کردند - کاری که ٧٠٠ سال پیش سعدی شیرازی خودمان در خندق طرابلس در لبنان امروزی می‌کرد. امروز اسرائیل از شگرد زیرکانه دیگری برای برده‌داری استفاده می‌کند: قبایل فقیر و بیچاره‌ای را در آفریقا پیدا و به آنها تلقین می‌کند که از اقوام «گمشده» یهودیان اخراجی از مصر در زمان حضرت موسی(ع) هستند. آنها را شبانه و به صورت قاچاق به اسرائیل می‌برند تا با دستمزد ناچیزتری جایگزین کارگران جوان مسلمان فلسطینی شوند.

هم‌اکنون اسرائیل دامنه کشف «قبایل گمشده» خود را به سرزمین‌های افغانستان و پاکستان و میان پشتون‌های فقیر نیز گسترده است اما به ایران تهمت می‌زند که دارد «هلال شیعه» در خاورمیانه می‌سازد.

۳- بیشتر افراد اسرائیل کنونی مهاجران یا فرزندان مهاجرانی هستند که به دلیل دشمنی دولت‌هایشان با یهودیان، از اروپای شرقی و آلمان هیتلری و جمهوری‌های شوروی سابق به اسرائیل کنونی مهاجرت کرده‌اند. اما غربی‌ها با تبلیغات و سروصدا به دشمنی میان مسلمانان و یهودیان دامن می‌زنند.

۴- به گفته نوآم چامسکی، آمریکا و غرب نمی‌خواهند رابطه اسرائیل با کشورهای منطقه از حالت تشنج خارج شود. وجود اغتشاش و دشمنی محلی از بار کشورهای غربی در تلاش برای یافتن سلطه بر منابع خاورمیانه می‌کاهد. روحیه مسئولان کنونی اسرائیل بسیار تهاجمی است و دست‌کمی از رهبران راست‌گرای غربی ندارد. رابطه مسئولان کنونی اسرائیل با برخی از رهبران کشورهای عربی که رؤیای سلطه بر منطقه را دارند، بسیار حسنه است. نتانیاهو در دوره هشت‌ساله زمامداری اوباما بخش عمده‌ای از توان تهاجمی خود را از دست داده بود، اما امروز آرزو می‌کند خدای‌نخواسته ترامپ را استیضاح و از کار برکنار نکنند.