کاغذی که با آن دیگر دغدغه محیط زیست ندارید

خبرآنلاین: شش تن از اهالی بازار نشر و مدیران کتابفروشی‌ها از ویژگی‌های مثبت کاغذهای بالکی (سبک بال) گفتند و درباره کیفیت، هزینه و استقبال مخاطبان از کتاب‌هایی که با این کاغذ منتشر می‌شوند توضیح دادند.

اگر اهل مطالعه و کتابخوانی باشید حتما نامش را بارها و بارها شنیده اید یا حداقل برای یک بار هم که شده آن را از نزدیک لمس کرده اید حتی اگر اطلاع دقیقی از خصوصیات آن نداشته باشید.

اولین بار که نامش به میان آمد خیلی ها در مقابلش جبهه گرفتند و آن را پس زدند اما گذشت زمان همه چیز را تغییر داد، مشخص شد که دلیل مخالفت ها تنها نبود شناخت نسبت به آن بود.

دیگر کسی در مقابل ویژگی‌های منحصر به فردش حجتی برای مخالفت نداشت. زیرا که سبک بود به مثابه پر و نگرانی حمل و نقل را رفع می کرد، طبیعی بود همانند درخت و خوش رنگ بود همانند طبیعت که دیگر دغدغه آسیب بینایی را حل می کرد، مگر می شود لذت خواندن چیزی با چنین ویژگی‌هایی را نادیده گرفت.

آری، کاغذ بالکی قابل گذشت نیست نامش را در ایران سبک بال گذاشتند زیرا که وزن کمش در مقایسه با نمونه های سنتی اش بیشتر از همه به چشم می آمد.

کاغذی که دیگر برای تولیدش نیازی به آسیب رساندن به محیط زیست نیست و نباید نگران قطع درختان باشیم زیرا که با قطع هر درخت برای تولید این کاغذ درختی دیگر ریشه در خاک می دواند.

نام بالکی را به این سبب رویش گذاشتند که ضخامت کمتری نسبت به دیگر کاغذها دارد و عامل سبکی اش هم همین قضیه است.

این کاغذ امروز بازار نشر ایران را به نحوی به دست گرفته که اگر ناشری خواهان رقابت در جذب مخاطب بیشتر است نمی تواند آن را نادیده بگیرد و الا باید فاتحه انتشاراتش را بخواند. هر چند که به دلیل وارداتی بودن کاغذ سبک بال مشکل کمیابی و گرانی همیشه آن را تهدید می کند و در حال حاضر هم بازار در چنین وضعیتی به سر می برد.

اما کاغذ سبک بال یا بالکی در بازار نشر ایران چه وضعیتی دارد؟ این سوالی است که برای پاسخش با چند تن از اهالی بازار کتاب و نشر که از نزدیک با آن سروکار دارند گفت و گو کرده ایم.

ویژگی منحصر به فرد کاغذهای بالکی (سبک بال)

اولین نکته ای که در مورد کاغذهای سبک بال به مخاطب منتقل می شود زمانی است که برای اولین بار کتاب را در دست خود می گیرد و آنوقت است که از وزن کم آن به شوق می آید. بسیاری از کتاب دوستان این مسئله را مهمترین مزیت کاغذ بالکی می دانند زیرا که حمل و نقل را برایشان بسیار ساده تر کرده است، حال نظر مدیران کتابفروشی و نشر در این باره چیست؟

رامین شعبانپور، مدیر کتابفروشی افق درباره ویژگی کاغذهای بالکی (سبکبال) گفت: «ناشران زیادی امروزه از این کاغذها در انتشار کتاب هایشان استفاده می کنند و دلیل آن هم سهولت در مطالعه و کیفیتی است که دارد. ممکن است برخی از بگویند که این کاغذها نمی توانند ماندگار باشند ولی این به نوع آن ها بستگی دارد. کاغذهای بالکی به حمل و نقل و همچنین راحتی چشم در هنگام مطالعه خیلی کمک می کنند.»

حمزه کنی، مدیر کتابفروشی انتشارات روزبهان که یکی از ناشران فعال و آغازگر در زمینه استفاده از کاغذهای بالکی است در باره ویژگی آن توضیح داد: «بالک به معنی حجم کاغذ است و عددی است که در این باره تعریف می شود. سبکی این کاغذ حمل و نقل را بسیار آسانتر می کند، همچنین شفافیت این کاغذها کمتر شده تا در هنگام مطالعه چشم کمتر خسته شود.»

رامین حسینی زادگان، مدیر کتابفروشی ققنوس هم در باره این نوع کاغذها بیان کرد: «ویژگی این کاغذها انعکاس نور بهتر و همچنین سبک تر بودنشان است. ما نظرسنجی درباره کاغذ بالکی و سفید از مشتریان خود داشتیم که اکثریت نزدیک به ۷۰ تا ۸۰ درصد از کاغذ سفید حمایت کردند.»

او اضافه کرد: «سپس ما با معرفی کاغذهای بالکی و فرهنگسازی در زمینه ویژگی های مثبت آن توانستیم مردم را آشنا کنیم و در نظرسنجی بعدی که برگزار کردیم از ۴۰۰ نفر ۳۹۳ نفر معتقد بودند کاغذهای بالکی بهتر است.»

خجسته مدیر کتابفروشی ثالث هم با بیان اینکه استفاده از این کاغذها برای ما بسیار راحت تر است، گفت: «مزیتی که کاغذهای بالکی نسبت به کاغذهای سفید دارند بسیار بیشتر و مفید فایده است، برای انتشار هم کار راحت تری پیش روی ناشر می گذارد.»

شهرام جهانگیری، مدیر نشر چترنگ هم در این باره بیان کرد: «ما جزو یکی دو ناشر اولی بودیم که از این کاغذها استفاده کردیم و امروزه اکثر کتاب های خارجی از این نوع کاغذ بهره می برند که ویژگی اصلی آن منعکس نکردن نور است. همچنین به خاطر رنگی که دارد حس طبیعی تری به آدم می دهد و سبک بودن آن خیلی لذت بیشتر و احساس بهتری دارد.»

آهنگ حقیقت، مدیر کتابفروشی چشمه هم درباره کاغذهای بالکی توضیح داد: «تعداد زیادی از ناشران امروز به این کاغذها روی آورده اند، زیرا که دارای ویژگی مطلوب تری نسبت به کاغذهای سنتی است و می تواند مخاطب را علاقه مند به خواندن کتاب هایی از این نوع بکند.»

کاغذهای بالکی را با کاغذهای کاهی اشتباه نگیرید

یکی از مسایلی که برخی از کتاب‌خوان‌های سنتی ممکن است در اولین مواجه خود با این نوع کتاب ها مطرح کنند، کیفیت پایین است؟ مسئله ای که ممکن است به دلیل اشتباه گرفتن این کاغذها با کاغذهای بی کیفیت ایرانی یا کاهی به دلیل رنگ مشابه شان باشد. اهالی بازار کتاب و نشر به آن پاسخ داده‌اند.

کنی درباره مسئله کیفیت این کاغذها توضیح داد: «کاغذهای سبک از نظر علمی و تخصصی کیفیت بهتری نسبت به کاغذهای سنتی دارند زیرا که آن ها شیمیایی بودند و برای آنکه رنگشان سفید شود یک پروسه ای را طی می کردند اما این کاغذها به رنگ طبیعی شان تولید می شوند. همچنین نسبت به کاغذهای سفید که بهداشتی نیستند کاملا تمیز و پاکیزه هستند. در گذشته کارخانه پارس در ایران کاغذهایی از تفاله نیشکر تولید می کرد که می توانستید آن را بخورید آنقدر که طبیعی بود اما متاسفانه تعطیل شده است.»

حسینی زادگان هم در این باره گفت: «اکثر کاغذهای ما وارداتی هستند و می توان گفت تولید داخل نقش زیاد و موثری در این زمینه ندارد، این کاغذها کیفیت چند برابر بهتری از کاغذهای سفید دارند اما مسئله ای که وجود دارد برخی از مردم این کاغذها را به دلیل شکل و رنگشان با کاغذهای کاهی بی کیفیت ایرانی اشتباه می گیرند و نیاز است که در این باره معرفی صورت بگیرد.»

حقیقت هم با اشاره به اینکه هر کاغذی جنس خوب و بد دارد، بیان کرد: «ما انواع کاغذ داریم، سفید هم جنس خوب و بد دارد، این کاغذها هم از نظر کیفی درجه بندی دارند و اگر کیفیت خوبشان مورد استفاده قرار بگیرد برای مطالعه و همچنین صحافی و نشر بسیار مناسب هستند.»

خجسته هم با بیان اینکه این کاغذها دارای درجه بندی هستند، گفت: «کاغذهای بالکی درجه یک، دو و سه دارند و اگر از نوع درجه یک آن ها استفاده شود در فرآیند انتشار کیفیت بهتری دارند و همچنین مخاطب با آن ارتباط بهتری برقرار می کند.»

کاغذهایی که با طبیعت مهربان هستند

مسئله حمایت از محیط زیست این روزها که بشر روز به روز به تصرف خود در اکوسیستم جهان ادامه می دهد بسیار اهمیت دارد و کاغذ یکی از ضروریات زندگی انسان است که برای تولید آن نیاز زیادی به قطع درختان وجود دارد. اما اینکه این کاغذهای بالکی هم برای تولید خود به محیط زیست آسیب می زنند یا خیر؟ سوالی است که کارشناسان این حوزه باید به آن پاسخ دهند.

مدیر کتابفروشی روزبهان در پاسخ به این سوال توضیح داد: «روسیه و سوئد از کشورهایی هستند که جنگل‌های انبوهی مخصوص تولید این کاغذها دارند و به محض قطع یک درخت به جای آن درخت دیگری کاشته می شود در نتیجه هیچ آسیبی از نظر محیط زیستی ندارد.»

مدیر انتشارات چترنگ هم درباره این سوال گفت: «این کاغذها طبیعی است و مواد شیمیایی در آن استفاده نشده است و این ویژگی مثبت شان در مقایسه با کاغذهای سفید است که به طبیعت هم کمک می کند و بهتر اینکه به طبیعت بازمی گردد. ولی از نظر صحافی مقداری از این کاغذها گلایه مند هستند زیرا برش خوردن شان نسبت به کاغذهای سفید سخت تر است.»

حقیقت هم در این باره بیان کرد: «نکته مثبت این کاغذها سودمندی شان برای طبیعت است زیرا که برای تهیه شان درختی قطع نمی شود، هم نانو هستند و هم بازیافتی و امکان بازگشت دوباره به چرخه تولید را دارند.»

برخلاف تصور عمومی، گرانتر از رقبای سنتی

مسئله هزینه تولید همیشه یکی از دغدغه‌های ناشران در زمینه انتشار کتاب بوده است و پیدا کردن راهی برای کاهش این هزینه ها همیشه مسئله اول این حوزه است. اما برخلاف تفکر جامعه، آیا کاغذهای بالکی هزینه کمتری نسبت به کاغذ سفید روی دست ناشر می گذارند؟

حسینی زادگان درباره هزینه انتشار کتاب با این کاغذها بیان کرد: «این کاغذها حتی مقداری گران تر هستند و به دلیل آنکه متناسب با نیاز کشور وارد نمی شود به میزان کافی موجود نیست و همین مسئله باعث می شود قیمت بالایی پیدا کنند. اما در حالت استاندارد تفاوت چندانی ندارد و ما برای احترام به مشتریان برای آن درصد کم از کاغذ سفید استفاده می کنیم.»

کنی با اشاره به اینکه قیمت هر بند این کاغذ تفاوتی با کاغذهای دیگر ندارد، توضیح داد: «کاغذهای بالکی یک درصدی گرانتر هستند و به خاطر خاصیت پفکی بودنشان ممکن است در صحافی مشکل ایجاد شود و جلد چروک بخورد.»

جهانگیری هم با اشاره به اشتباهی که در مورد این کاغذها صورت می گیرد، گفت: «معمولا به اشتباه این کاغذها را با کاغذهای بی کیفیت کاهی یکی می دانند و می پندارند که قیمت پایینی دارد در حالیکه این کاغذها از کاغذ سفید گرانتر هستند و چون باید وارد شوند هزینه واردکننده و ۹ درصد ارزش افزوده هم دارند. به دلیل برداشتن ارز مبادلاتی از روی کاغذ این روزها کاغذ بالکی کمیاب شده است.»

یاری مهربان برای آثار رمان، ادبیات کودک، تاریخ و فلسفه

موضوع و محتوای یک کتاب می تواند در نوع کاغذ مورد استفاده در انتشارش موثر باشد، کاغذهای بالکی اما با توجه به شکل و جنسی که دارند می توانند در همه حوزه ها مورد استفاده قرار بگیرند؟

مدیر کتابفروشی افق دراین باره گفت: «استفاده عمده این کاغذها در حوزه ادبیات کودک و نوجوان و داستانی است. اما با استفاده از کیفیت بهتر این کاغذها می توان کتاب های فاخر و آثاری با موضوعات تاریخی و فلسفی را هم با این کاغذها منتشر کرد تا علاقه مندان بیشتری از آن ها استفاده کنند.»

مدیر کتابفروشی روزبهان هم درباره این سوال توضیح داد: «کتاب های نفیس معمولا با کاغذ گلاسه و عطری منتشر می شوند و جنبه تزیینی شان بر مطالعه غلبه دارد. اما در همه حوزه ها می توان از کاغذهای بالکی استفاده کرد و به نظرم این مسئله خیلی بهتر است.»

مدیر کتابفروشی ققنوس هم در پاسخ به این سوال گفت: «کتاب های بالای ۵۰۰ صفحه و همچنین آثار نفیس را عموما ما با این کاغذ منتشر نمی کنیم زیرا کسانی که به دنبال کتاب های نفیس هستند از کاغذهای سفید استقبال بیشتری می کنند.»

مدیر کتابفروشی ثالث هم در این باره بیان کرد: «کتاب های رمان و آثاری که حجم بالایی دارند را معمولا با این کاغذها استفاده می کنیم زیرا که سبک تر می شود و مخاطب بیشتر استقبال می کند.»

مدیر نشر چترنگ هم با اشاره به اینکه این کاغذها مناسب تورق زیاد نیستند، توضیح داد: «این کاغذها بیشتر برای کتاب های رمان و داستان مورد استفاده است و برای کتاب مرجع، نفیس و دانشگاهی مناسب نیست، اگر کتاب هایی با این کاغذ زیاد تورق شوند ممکن است کیفیت خود را از دست بدهند و در این زمینه کاغذهای سفید برای استفاده بهتر هستند و ماندگاری بیشتری دارند.»

مدیر کتابفروشی چشمه هم بیان کرد: «برای آثار نفیس نمی توان از این کاغذ استفاده کرد اما کتاب های تاریخی و فلسفی یکی از بهترین گزینه ها برای استفاده از کاغذهای سبک بال هستند.»

کاغذ محبوب دوستداران و خوانندگان کتاب

اما آخرین مسئله ای که در مود کاغذهای سبک بال می تواند مهم باشد بازار است، آیا این حجم از هزینه و تولید برای چاپ یک کتاب با این کاغذ توانسته مخاطبان خود را هم به دست آورد؟ این سوالی است که تمامی مدیران کتابفروشی و نشر به آن پاسخ مثبت دادند و بیان کردند که بیش از ۹۰ درصد مخاطبان و مراجعه کنندگانشان از این کتاب ها راضی هستند و از آن استقبال کرده اند. آن افرادی هم که مخالف این کاغذهای سبک بال بوده اند پس از آشنایی و شناخت‌شان علاقه‌مند به استفاده از آن ها شدند.

جهانگیری در این باره گفت: «استقبال از این کاغذ به حدی زیاد شده که اکثر ناشران را در سال های اخیر مایل به استفاده از آن شده اند. اوایل به دلیل آشنایی کم، مصرف کنندگان خیلی از این کاغذ استقبال نمی کردند اما به محض شناخت، کاغذهای سبک بال برایشان جذاب و شگفت انگیز بوده و علاقه مند به خرید کتاب هایی با این کاغذ شده اند.»

شعبانپور هم با در این باره توضیح داد: «ما دو دسته مراجعه کننده داریم کسانی که به کاغذهای سفید عادت کرده و معتقدند کیفیت آن ها بهتر است و دسته دوم آشنایان با صنعت چاپ هستند که خود از این روند شناخت دارند و تعداد کمتری را تشکیل می دهند. گروه اول وقتی که توضیحات ما درباره کاغذهای سبک بال را می شنوند علاقه مند به استفاده از آن می شوند.»

کنی هم با بیان اینکه همه استقبال می کنند گفت: «مسلم است زیرا که هم برش بهتری دارد، هم از رنگ طبیعتی تری برخوردار است و سبک هم که هست.»

حسینی زادگان هم معتقد است که همچنان هستند تعداد اندکی که بنا به هردلیل علاقه مند به کاغذهای سفید هستند ولی اکثر مراجعه کنندگان خواهان کتاب هایی با کاغذ سبک بال هستند.