محسن حسینی در روزنامه آسمان آبی نوشت: پس از توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی، سفر مقام‌های ارشد کشورهای اروپایی به ایران اتفاقی نادر و خلاف عادتی عنوان نمی‌شود. وزرای خارجه فرانسه و آلمان در سال‌های اخیر بارها به تهران آمده و با مقام‌ها و مسئولان ایرانی دیدار و گفت‌وگو کرده‌اند، اما سفر بوریس جانسون، وزیر امور خارجه بریتانیا از آن جهت مهم است که روابط دو کشور در دهه اخیر با فرازوفرود فراوانی روبه‌رو بوده است.
هرچند وزرای قبلی بریتانیا یعنی جک استراو و فلیپ هاموند چند باری به ایران سفر کردند، اما سفرهای استراو درواقع سفرهایی در چارچوب برنامه‌ریزی برای مذاکرات هسته‌ای بود و هاموند نیز به‌عنوان رایزن ارشد به تهران می‌آمد تا زمینه‌های گشایش سفارت کشورش در ایران را ایجاد کند. از این‌رو جانسون اولین وزیری است که در دهه‌های اخیر به ایران آمده تا درباره روابط دوجانبه با مقام‌های ایرانی گفت‌وگو کند.
پیش درآمد سفر تهران در مسقط
پیش از آن‌که هواپیمای وزیر امور خارجه بریتانیا در فرودگاه مهرآباد تهران به زمین بنشیند، دیپلمات ارشد بریتانیا به مسقط رفت و با سلطان قابوس، پادشاه عمان دیدار و گفت‌وگو کرد. این سفر از آن جهت مهم ارزیابی می‌شود که عمان در سال‌های گذشته به‌عنوان میانجی سنتی ایران و غرب، به‌ویژه آمریکا شناخته می‌شود. سلطان قابوس در مذاکرات مستقیم ایران و ایالات متحده آمریکا درمورد پرونده هسته‌ای نقش مهمی را برعهده داشت. از این‌رو سفر جانسون به مسقط نیز گمانه‌زنی‌هایی را در ارتباط با پررنگ شدن نقش میانجی قدیمی در مناسبات تهران و لندن مطرح کرد.
جانسون که پیش از سفر به ایران قرار بود علاوه بر وزیر امور خارجه ایران با دبیر شورای عالی امنیت ملی و رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار و گفت‌وگو کند طی خبری غافلگیرانه از برنامه دیدار با رئیس جمهوری کشورمان سخن گفت؛ دیداری که به نظر می‌رسد بی‌ارتباط با سفر جانسون به عمان نباشد.
اقتصاد، در صدر اهداف سفر جانسون
وزیر امور خارجه بریتانیا در صدر هیئتی اقتصادی به ایران سفر کرده است. هیئت اقتصادی که جانسون را در این سفر همراهی می‌کنند برای مذاکراتی پیرامون فعالیت‌های بانکی دوجانبه به ایران آمده‌اند. بانک‌ها و موسسات مالی در انگلیس به‌صورت خصوصی اداره می‌شوند. این بانک‌ها و موسسات بعد از برجام همواره با ترس و هراس از جریمه‌های ایالات متحده با ملاحظات زیادی اقدام به همکاری بانکی با ایران می‌کردند. جانسون در سفر به ایران قصد دارد تضمین‌های لازم میان دو کشور را ایجاد کند تا همکاری‌های بانکی و اقتصادی بدون این ملاحظات دنبال شوند. آمریکا به‌ویژه بعد از انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس جمهوری به‌دلیل رویکرد جمهوری‌خواهانه ترامپ از برجام ناراضی است و تلاش می‌کند از هر فرصتی برای اعمال تحریم‌های تازه استفاده کند. از این‌رو بانک‌ها و نهادهای اقتصادی کشورهای اروپایی برای همکاری با ایران ملاحظات زیادی را در نظر می‌گیرند. اخیرا نیز بانک مرکزی بریتانیا دغدغه‌هایی را در ارتباط با همکاری‌های اقتصادی با ایران مطرح کرده بود که انتظار می‌رود در سفر جانسون به ایران این مشکلات برطرف شوند.
یکی دیگر از محورهای سفر جانسون به ایران به گفته روزنامه انگلیسی «گاردین» پرداخت غرامت ۴۰۰ میلیون پوندی در ازای خرید تانک‌های چیف‌تن در دهه ۱۹۷۰ میلادی است. ایران پس از خرید تانک‌های چیف‌تن برخی قطعات و چند فروند تانک را از بریتانیا دریافت کرد، اما باقی خریدهای تسلیحاتی با پیروزی انقلاب اسلامی به ایران ارسال نشد. درنهایت با شکایت ایران دادگاه به نفع کشورمان رأی داد و بریتانیا موظف شد مبلغ ۴۰۰ میلیون پوند را به ایران بپردازد. هرچند درمورد پرونده غرامت بریتانیا به ایران، برخی کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند که با رأی دادگاه به سود ایران این پرونده مختومه اعلام شده و دولت بریتانیا موظف است مبلغ غرامت را که معادل ۴۰۰ میلیون پوند است به ایران پرداخت کند.
مرتضی مکی: بریتانیا به‌دنبال نزدیک‌شدن به ایران
همزمان با سفر بوریس جانسون به ایران، آیا نشانه‌های اراده دوجانبه برای روابط نزدیک میان تهران و لندن مشاهده می‌شود؟
موضوع برجام در مناسبات ایران و اروپا تحولاتی جدی ایجاد کرد. با وجود انتقاداتی که اروپا درباره توان موشکی ایران مطرح می‌کند، متغیرهای روابط ایران و اروپا قبل از برجام تحول چشمگیری یافته است. از سوی دیگر، میان آمریکا و اروپا شکاف عمیقی، درباره برجام، ایجاد شده است. اکنون می‌توان به چشم‌انداز روابط ایران و اروپا، و به صورت خاص‌تر ایران و انگلیس، خوشبینانه‌تر نگاه کرد و به نظر می‌رسد دو طرف با توجه به انتظارات و خواسته‌هایی که از یکدیگر دارند و سفرهایی که انجام می‌شود چنین اراده‌ای دارند. اما نباید انتظار داشت این گفت‌وگوها در کوتاه‌مدت نتیجه‌بخش باشد. مجموع مذاکرات می‌تواند جایگاه ایران را در سیاست خارجی اروپا و انگلیس نشان دهد و این‌که انگلیس چقدر می‌تواند در معادلات منطقه‌ای و تحقق صلح و امنیت نقش‌آفرین باشد.
یکی از محورهای اصلی این سفر موضوعات اقتصادی است و رهبران بریتانیا به ایران تضمین دادند تحت تأثیر تحریم‌ها و جریمه‌های آمریکا قرار نگیرند. چقدر این سفر در مراودات تجاری و اقتصادی تأثیر می‌گذارد؟
لندن دومین مرکز مالی جهان است و می‌تواند در مراودات تجاری جمهوری اسلامی ایران و کل جهان نقش زیادی داشته باشد و وارد بازار اقتصاد جهانی شود. وضعیت برای ایران تسهیل می‌شود تا سرمایه‌های خارجی به سمت کشور جذب شده و راه برای تأمین نیازهای کشور، در موارد مختلف مانند خرید هواپیما، باز شود. نقش دولت انگلیس برای همکاری بانک‌های این کشور با ایران بسیار پررنگ است. بانک‌های انگلیس درباره همکاری مالی با ایران نگران هستند. اگر دولت انگلیس در ارتباط با همکاری‌های بانکی مانند برجام با ایران همکاری کند، این روند می‌تواند در گسترش روابط تجاری و اقتصادی تأثیرگذار باشد. سفر جانسون، به همراه هیئت اقتصادی، می‌تواند پیش‌نیازهای شروع خوبی برای همکاری بانک‌های انگلیس با بانک‌های ایران باشد.
در دوران پــســاداعـش، کشورهای اروپایی تلاش می‌کنند جایگاهی برای خودشان در نظر بگیرند. این سفر در دوران پس از داعش چه اهمیتی دارد؟
تحولاتی که طی چند سال گذشته در منطقه صورت گرفت بسیار تحت تأثیر سیاست‌های اروپایی بود؛ یعنی بحرانی که در افغانستان، سوریه و عراق است. شاید یکی از بانیان اصلی این بحران‌ها کشورهایی مانند انگلیس، در کنار آمریکا، بودند. عملا تحولات سال‌های اخیر نشان می‌دهد سیاست‌های سایر کشورها در منطقه شکست خورده و آن‌ها نمی‌توانند نقش گذشته‌شان را ایفا کنند. رهبران بریتانیا به‌خوبی می‌دانند بدون پذیرش نقش ایران نمی‌توانند بازی مورد انتظارشان را در منطقه انجام دهند. موضوعات منطقه‌ای در مذاکرات دوجانبه ایران با دولت‌های اروپایی نقش برجسته‌ای دارد و این ناشی از همان پذیرش نقش ایران به‌عنوان بازیگری قدرتمند در منطقه است.
سیدجلال ساداتیان: اراده دوجانبه برای روابط تهران- لندن
بوریس جانسون پیش از سفر به ایران به مسقط، پایتخت عمان، سفر کرد. اهمیت این سفر در چیست و چرا وزیر امور خارجه بریتانیا پیش از رفتن به تهران به عمان سفر کرده است؟
سفر بوریس جانسون وزیر امور خارجه بریتانیا به ایران با هدف مذاکره درباره روابط دوجانبه و مسائل منطقه‌ای انجام شد، اما سفر او به عمان را باید از منظری مستقل و در چارچوبی دیگر بررسی کرد. این دو سفر ابعاد متفاوتی دارند. در موضوع برجام، بریتانیا یکی از سه کشور اروپایی بود که توانش را برای حفظ آن خرج کرده و به دنبال موضع‌گیری فدریکا موگرینی اعلامیه حمایتی از برجام را منتشر کرد. بریتانیا، بر خلاف آمریکا، در این رابطه موضع دقیق و جدیدی اتخاذ کرد. بریتانیا همواره در موضع‌گیری‌های فراآتلانتیکی‌اش با ایالات متحده در جایگاه هم‌پیمان ظاهر می‌شد، ولی در مورد برجام در کنار اروپایی‌ها و مقابل آمریکا قرار گرفت؛ بنابراین یکی از ابعاد مهم این سفر را می‌توان در رابطه با برجام در نظر گرفت.
جایگاه مسائل اقتصادی در سفر جانسون به ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بریتانیا در پی ایجاد روابط دوجانبه اقتصادی و تجاری با ایران است و از آن رو که قصد دارد در این چارچوب از سایر اروپایی‌ها عقب نماند، تلاش‌هایی کرده است. البته بریتانیا در این موضوع، در مقایسه با سایر اروپایی‌ها، با احتیاط بیشتری اقدام می‌کند. وزیر امور خارجه بریتانیا به ایران آمده تا وعده‌هایی بدهد که مسائل نقل و انتقالات مالی را تسهیل خواهد کرد. جانسون قصد دارد رابطه معمول کشورش را با ایران حفظ کند و دریچه ارتباطاتی‌شان کور و بسته نشود.
گفته می‌شود جانسون در سفر به تهران مسائل منطقه‌ای را نیز مدنظر قرار می‌دهد. در این باره چه همکاری مشترکی میان دو کشور قابل اجراست؟
مسائل منطقه به گونه‌ای است که اروپایی‌ها مایل‌اند خاورمیانه در آرامش باشد. وقتی داعش قدرت داشت، پس‌لرزه‌های حضور این گروه تروریستی به صورت انفجارهایی در پاریس، بروکسل، لندن و سایر شهرها و پایتخت‌های اروپایی اتفاق افتاد و آن‌ها را نگران کرد؛ بنابراین رهبران اروپا در پی آن هستند که امنیت منطقه کماکان حفظ شود. وقتی خاورمیانه آشفته باشد، پس‌لرزه‌هایش دامن اروپا را نیز می‌گیرد. چراکه از نظر جغرافیایی، خاورمیانه به اروپا نزدیک‌تر است تا آمریکا و عواقب قدرت‌گرفتن تروریست‌ها بیشتر اروپا را تهدید می‌کند.
تلاش بریتانیا برای نزدیک شدن به ایران، به تحولات نظام بین‌الملل مربوط می‌شود. بعد از جنگ جهانی دوم نظام دوقطبی در جهان شکل گرفت و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جهان به سمت نظام چندقطبی حرکت کرد. امروز هم قطب‌های مختلفی در صحنه بین‌الملل عرض اندام می‌کنند. بریتانیا می‌کوشد نقشش را، به‌عنوان ابرقدرت، در جهان بازتعریف کند؛ مخصوصا در زمانی که چین به عنوان دومین قدرت اقتصادی دنیا معرفی شده و اروپایی‌ها هم در مقابل آمریکا موضع مستقل‌تری از خود نشان داده‌اند. در این چارچوب بریتانیا مایل است با بازیگران مختلف منطقه روابط نزدیکی ایجاد کند.
برای ایجاد روابط مستحکم دوجانبه تا چه اندازه اراده دو طرف را جدی می‌بینید؟
جمهوری اسلامی تا کنون نشان داده است زمانی که علاقه‌ای به گسترش روابط با کشوری نداشته باشد، بعید است اجازه دهد مقامات آن کشور، آن هم در سطح وزیر خارجه، بتوانند به ایران پا بگذارند. وقتی روابط دوجانبه به این مرحله رسیده، یعنی دو کشور تمایل دارند و اراده سیاسی‌شان بر این قرار گرفته است که بخش عمده‌ای از چالش‌ها را، که در گذشته به‌ویژه بعد از قطع روابط دیپلماتیک پیش آمد، ترمیم کنند.
چنان‌که اشاره کردید، یکی از محورهای مهم این سفر مسائل اقتصادی است؛ جانسون قرار است در این سفر به‌نوعی به ایران تضمین بدهد برای فعالیت بانک‌های انگلیسی، بدون ترس از تحریم و جریمه آمریکا، با ایران همکاری کند. چقدر امکان وقوع این موضوع وجود دارد؟
بسیاری از مؤسسه‌های مالی مهم بریتانیا در ارتباط با ایران با تردید و احتیاط برخورد می‌کنند. بریتانیا، به‌عنوان یکی از مراکز پولی دنیا، می‌خواهد در این قالب به ایران اطمینان بدهد که با ایران بهتر کار خواهد کرد؛ یعنی در روابط دوجانبه نیازی به دخالت‌دادن آمریکا در میان نباشد و نقل و انتقالات به صورت دلاری انجام نشود. آن‌ها تمایل دارند نقل و انتقالات پوندی یا یورویی باشد تا موسسات مالی تحت فشار قرار نگیرند.
غرامت ۴۰۰ میلیون پوندی نیز در این سفر مطرح خواهد شد. این پرونده در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
موضوع تانک‌های چیف‌تن است که روزهای پیش از پیروزی انقلاب، تعدادی از قطعات این تانک‌ها به ایران آمد و بقیه آن باقی ماند. این پرونده هم مسئله دیگری است که اراده بریتانیا را برای حل‌وفصل مشکلات فی‌مابین نشان می‌دهد.
نظر کاربران
اینجا مگر خونه خاله هست که هر روز بیاد. همین چند روز پیش امد که نازنین دو ملیتی را ببرد . انگاری موفق نشد. رو که نیست حالا دوباره میخواد بیاد