افزايش آمار بيكاران پاره‌ وقت در ایران

روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت: گر در هفته يك ساعت كار مي‌كنيد، در آمارهاي دولتي شاغل محسوب مي‌شويد و در آمار بيكاري جايي نداريد، حتي اگر خود‌تان شاغل بودن‌تان را قبول نداشته باشيد. در اين اوضاع آمارهاي دولتي بخشي از واقعيت را منعكس مي‌كنند.

بايد با شك به نرخ بيكاري مطلق ٨/١١ درصدي نگاه ‌كنيم و با كمك آمارهاي جانبي وضع موجود را بسنجيم. يكي از مهم‌ترين آمارهاي جانبي كه به كار تصوير وضع موجود مي‌آيد نرخ اشتغال ناقص است. بر اساس آخرين آمار مركز آمار ايران، جمعيت افرادي كه كمتر از ۴۴ ساعت در هفته كار مي‌كنند با رشد حدود ۱۸۵ هزار نفري به ۲ ميليون و ۳۳۵ هزار نفر افزايش يافته است.

جمعيت غالب افراد داراي اشتغال ناقص را گروه مردان تشكيل مي‌دهد به طوري كه بيش از ۲ ميليون و ۱۴۳ هزار نفر از مردان كمتر از ساعت معمول در هفته كار مي‌كنند؛ ضمن اينكه سهم زنان از اشتغال ناقص ۱۹۱ هزار و ۸۹۵ نفر است.

طبق تعاريف رسمي آمار، افراد داراي اشتغال ناقص شامل شاغلاني مي‌شود كه به دلايلي، كمتر از ۴۴ ساعت در هفته كار مي‌كنند و تمايل به انجام كار اضافي تا سقف ميزان معمول يعني ۴۴ ساعت در هفته دارند؛ دلايل بروز اشتغال ناقص مي‌تواند پيدا نكردن كار با ساعت كار بيشتر، قرار داشتن در فصل غير كاري و دلايل اقتصادي نظير ركود كاري باشد.

بررسي اين آمار در گروه‌هاي سني مختلف نيز حاكي از آن است كه دو ميليون و ۳۳۲ هزار و ۴۷۰ نفر از جمعيت داراي اشتغال ناقص در سن ۱۵ سال و بيشتر قرار دارند كه از اين ميزان ۳۹۲ هزار و ۴۶۸ نفر در گروه سني ۱۵ تا ۲۹ سال و يك ميليون و ۶۷۷ هزار و ۵۳۰ نفر نيز در گروه سني ۳۰ ساله به بالا هستند.

آمار گمراه‌كننده

نرخ بيكاري رسمي در مجلس و دولت هم منتقداني دارد. عبدالرضا رحماني‌فضلي، وزير كشور مي‌گويد با وجود اعلام رقم بيكاري ۱۲ درصدي در كل كشور، در بعضي از شهرها بيكاري به ۶۰ درصد رسيده است. يك عضو هيات رييسه مجلس نيز چندي پيش از آماري كه وزير كار و مركز آمار ايران از تعداد بيكاران داده‌اند، انتقاد كرد و با اشاره به يك گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس ايران گفته است كه تعداد بيكاران تا دو برابر آمار رسمي و حدود هفت ميليون نفر است.

انتقادات در مورد نرخ بيكاري متوجه شيوه محاسبه اين آمار است. دولت‌هاي ايران ملاك اشتغال افراد را تعريف سازمان جهاني كار (ILO) قرار داده است. اين سازمان جهاني، يك ساعت كار در هفته را شغل به حساب مي‌آورد. اين شيوه آمارگيري حتي در نخستين نشست مطبوعاتي وزير كار وقت هم مورد انتقاد قرار گرفت. او گفت دولت قبل نرخ بيكاري را طوري اعلام مي‌كرد كه اگر كسي صبح‌ها رخت‌خواب والدينش را جمع كند هم شاغل محسوب مي‌شود. با اين حال استانداردهاي ILO مورد استفاده دولت‌هاي يازدهم و دوازدهم هم قرار گرفت.

مخالفان اين شيوه آمارگيري مي‌گويند دستمزد در ايران معمولا به صورت «روز مزد» پرداخت مي‌شود و بر خلاف بسياري از كشورهاي غربي دستمزد «ساعتي» معني ندارد و آمارهايي كه با اين روش به دست مي‌آيند، گمراه‌كننده است. در مقابل موافقان مي‌گويند تعريف مركز آمار ايران، بر اساس استاندارد سازمان بين‌المللي كار و به معني مشاركت در اقتصاد است.

بيكارترين شهرها

نگاهي به نرخ بيكاري شهرستان‌هاي ايران، نشان مي‌دهد كه بيكاري در شهرستان‌هاي استان كرمانشاه تا حد قابل توجهي از استان‌هاي ديگر بالاتر است. در بين ١٠ شهري كه بيشترين آمار بيكاري را دارند، هفت شهر، در استان كرمانشاه قرار دارند. زلزله‌ اخير هم بر اين آمار افزوده است. ديروز (اول آذرماه سال جاري) روابط عمومي سازمان صنعت، معدن و تجارت استان كرمانشاه اعلام كرد برآورد اوليه خسارت زلزله در شهرستان‌هاي استان كرمانشاه نشان مي‌دهد كه تاكنون ۵۴ ميليارد تومان خسارت به صنايع بزرگ و كوچك اين شهرستان‌ها وارد شده است كه در نتيجه ۲۳۰۰ كارگر بيكار شده‌اند.

استان كرمانشاه، بين استان‌هاي ايران هم بالاترين آمار بيكاري را دارد. كردستان و خوزستان هم ديگر استان‌هاي مرزي هستند كه به طور سنتي در ايران بالاترين آمارهاي بيكاري را دارند. در شرق هم سيستان و بلوچستان با آمار بيكاري ١/١٣ درصدي در صدر است.

در جهان

در تازه‌ترين گزارش «صندوق بين‌المللي پول» درباره مقايسه ميزان بيكاري در كشورهاي جهان در سال گذشته ميلادي، جايگاه ايران از نظر نرخ بيكاري رتبه رده شانزدهم جهان اعلان شده است. حال آنكه رتبه ايران در سال پيش از آن هجدهم بوده است.

آفريقاي جنوبي رتبه نخست بيكاري در جهان را با ٧/٢٦ درصد به خود اختصاص داده است و پس از آن بوسني هرزگوين با ٤/٢٥ درصد و يونان با ٧/٢٣ درصد قرار دارد. در اين گزارش آمار رسمي وقت، يعني ٤٥/١٢ در نظر گرفته شده است.

بر اساس اين رتبه بندي، ميزان بيكاري در برخي از كشورها مانند باهامس، سورينام، تركيه و پاكستان و مراكش كمتر از ايران بوده است.