ايران و وقوع یک زلزله سياسی در عربستان

نعمت احمدي . حقوقدان در روزنامه شرق نوشت: فقط چند ساعتي زمان لازم بود تا بعد از صدور فرمان ملک سلمان، پادشاه عربستان، مبني بر تشکيل کميته مبارزه با فساد اموال عمومي تحت سرپرستي و مديريت فرزندش محمد بن‌سلمان، وليعهد عربستان، بزرگ‌ترين زلزله سياسي در اين کشور برپا شود و غروب پرخوف شنبه ١٣ آبان را براي عده‌اي رقم بزند.

ظاهرا از مدت‌ها قبل ملک سلمان لابد به اشاره پسرجوان ٣٢ساله خود- فهرستي از شاهزادگان و بزرگان عربستاني تهيه کرده بود که نيازي به تشکيل پرونده در کميته مبارزه با فساد نباشد و با تخليه يکي از هتل‌هاي پنج‌‌ستاره شهر رياض، محلي براي نگهداري و از ميدان به‌درکردن تعدادي از شاهزادگان، وزیران و مسئولان سابق و حال در نظر گرفته شود! عربستان دچار کهن‌سالي فرزندان ملک عبدالعزيز است که يکي بعد از ديگري بر تخت سلطنت جلوس مي‌کنند؛ اما آخرين فرزند ملک عبدالعزيز يعني ملک سلمان از کهن‌سالي و بيماري ديگر فرزندان عبدالعزيز سود برد و به تخت شاهي نشست. اگر بيماري، شاهزاده مقرن را از رقابت رسيدن به تخت سلطنت دور نمي‌کرد، پازل سياسي عربستان به شکل امروز نبود. ملک عبدالله برادر تني خود شاهزاده مقرن را به وليعهدي انتخاب کرد و چون نسل روبه‌زوال فرزندان بلافصل عبدالعزيز به پايان نزديک بود، فرزند ارشد خود يعني شاهزاده «منصور بن‌مقرن» در جايگاه وليعهدي شاهزاده مقرن قرار گرفت. بيماري و سپس اجل، شاهزاده مقرن را از گردونه خارج کرد تا «سلمان» به جانشيني انتخاب شود.

اين آخرين ورق از کتاب پرحجم فرزندان ملک عبدالعزيز است که بعد از مرگ او در دهه ٥٠ ميلادي و براساس وصيت‌نامه‌اش به سلطنت رسيدند. وقتي ملک عبدالله درگذشت و وليعهدش شاهزاده سلمان به سلطنت رسيد، آفتاب رو به غروب فرزندان عبدالعزيز مي‌رفت با انتخاب نسل دوم از وراث ملک عبدالعزيز صحنه تازه‌اي در تاريخ عربستان بگشايد. شاهزاده محمد بن نايف، نوه عبدالعزيز، براي اولين‌بار به وليعهدي انتخاب شد و چون بحران وليعهدي به علت مرگ وليعهدان، گريبان‌گير تاج و تخت عربستان شده بود، ملک سلمان در ابتدا به قصد تقويت جانشيني خود، پست نايب وليعهدي را ابداع کرد. سپس پسر جوان خود محمد را که در دهه سوم عمرش بود به جانشيني وليعهد اول يعني محمد بن نايف تعيين کرد؛ انتخابي که از همان آغاز نظر تحليلگران اوضاع عربستان را به خود جلب کرد. پست وزارت دفاع محمد بن سلمان، موقعيتي استثنائي براي او فراهم کرد تا بر قدرت و نفوذ خود بين نظاميان بيفزايد، اما شاهزاده متعب بن عبدالله، وزير گارد ملي هم از قدرت و نفوذ بالايي بين نظاميان برخوردار بود.

انتخابات آمريکا و پيروزي دونالد ترامپ فرصت مغتنمي بود که نايب وليعهد عربستان پشتوانه قدرتمندي براي خود دست‌و‌پا کند. شاهزاده محمد بن نايف که وليعهدي او از سوی نايب وليعهد تصاحب شده بود، کم‌کم در پهنه سياسي عربستان رنگ باخت و ناگهان به حکم ملک سلمان کنار گذاشته شد. سپس نايب وليعهد، يعني محمد بن سلمان، به‌عنوان وليعهد از شاهزادگان و بزرگان عربستاني بيعت گرفت. رفت‌و‌آمد مقام‌هاي آمريکائي به عربستان به‌ویژه اولين سفر خارجي رئيس‌جمهور جديد آمريکا به ميزباني محمد بن سلمان و حضور خانواده دونالد ترامپ در عربستان، باعث زدوبندهاي پشت پرده‌اي شد که آثار آن را اکنون شاهديم؛ تشکيل کميته مبارزه با فساد! در عربستاني که همه فعاليت‌هاي اقتصادي حول محور فرزندان و نوادگان عبدالعزيز می‌چرخد و کمتر طرحي ديده مي‌شود که يکي از صدها شاهزاده عربستاني شريک آن نباشد، اين کميته به طنزي تلخ مي‌ماند که زير لواي مبارزه با فساد، فهرستی از شاهزادگان، وزیران و مسئولان عربستاني از صحنه حذف شوند. ١-وليدبن طلال: شاهزاد پرحاشيه‌اي با ثروت افسانه‌اي که از سال‌ها قبل با دونالد ترامپ در محاکم آمريکا دعاوي مالي داشته و دارد. حذف او از سيماي اقتصادي عربستان کمکي است به امپراطوري مالي دونالد ترامپ! ٢- شاهزاده متعب بن عبدالله: قدرتمندترين فرد از خاندان عبدالعزيز بعد از پادشاه که با مديريت خاص خود توانست از مجموعه گارد ملي عربستان نيرويي پرقدرت بسازد. وي فرزند ارشد شاه سابق ملک عبدالله است. حذف او از عرصه قدرت، محمد بن سلمان را از يک مخالف بالقوه که نفوذ بالايي در ارتش داشت راحت کرده است. جاي وي را يکي از نزديکان محمد بن سلمان يعني خالد بن عياف گرفته است. کارشناسان، حذف متعب بن عبدالله را که آخرين خاکريز واقعي جبهه جنگ عليه محمد بن سلمان بود، علت اصلي تشکيل کميته مبارزه با مفاسد اموال عمومي مي‌دانند. ٣-سرلشکر عبدالله سلطان: فرمانده کل نيروي دريایي عربستان که به جايش فهد الفصيلي منصوب شد تا آخرين اميد شاهزاده متعب بن عبدالله هم که دوستي نزديکي با سرلشکر عبدالله سلطان داشت بر باد برود. غير از اين افراد کليدي، نام‌هاي آشناي ديگری مانند خالد تويجري، رئيس دادگاه سلطنتي عربستان و نيز عادل فقيه، وزير بهداشت عربستان و شهردار سابق جده به چشم مي‌خورد. رونق جده مديون مديريت عادل فقيه است. از ميان رؤساي رسانه‌اي عربستان هم نام وليد ابراهيم، رئيس مرکز رسانه‌اي خاورميانه «mbc»، به چشم مي‌خورد. هم‌زمان با صدور دستور بازداشت گسترده شاهزادگان و مسئولان عربستاني از سوی کميته مبارزه با فساد اموال عمومي، دستوري مبني بر تعطيلي فرودگاه اختصاصي شاهزادگان هم صادر شد. اکثر شاهزادگان عربستاني جت‌هاي اختصاصي دارند و چون امکان فرار آنان مي‌رفت، اين فرودگاه اختصاصي هم بسته شد. سقوط هليکوپتر شاهزاده منصور بن مقرن همراه عده‌اي از شاهزادگان و مسئولان که تا نوشتن اين مطلب نامي از همراهان منصور برده نشده، اين ظن را قوي کرده است که عده‌اي از مظنونان از هليکوپتر براي فرار از عربستان استفاده خواهند کرد و سقوط يا ساقط‌شدن هليکوپتر شاهزاده منصور بن مقرن نمي‌تواند حادثه‌اي عادي باشد.

نگارنده معتقد است تهيه فهرست حذف شاهزادگان و مسئولان عربستاني با اطلاع دونالد ترامپ انجام شده يا حداقل موافقت او را گرفته شده است. نشانه قوي آن سکوت مقامات آمريکايي نسبت به حوادث عربستان و مهم‌تر از همه حضور داماد دونالد ترامپ در رياض و پرواز او چندساعتي قبل از فرمان بازداشت‌هاي گسترده است. حال پرسش اين است؛ ملک سلمان طراح چه پروژه‌اي است؟ يا بهتر بگوييم محمدبن سلمان چه طرحي را دنبال مي‌کند؟ بايد چشم‌انتظار بود که ملک سلمان تاج‌وتخت را به فرزندش واگذارد و از نفوذ خود بر باقي‌مانده خاندان سعودي براي تقويت پايه‌هاي سلطنت پسرش استفاده کند. آسمان خاورميانه؛ از لبنان تا يمن، از سوريه تا عراق و قطر آبستن حوادثي است که بايد آگاهانه به رصد آن پرداخت تا امواج توفان به‌پاشده، آسمان ايران را مه‌آلود نکند.