فصل درو كردن رقبای سياسی در عربستان!

شهاب شهسواري در روزنامه اعتماد نوشت: مي‌گويند تنها مقام بلندپايه جهان مدرن كه مي‌تواند همزمان در عرض دوازده ساعت كابينه دو دولت در جهان را تغيير دهد، محمد بن سلمان، وليعهد قدرتمند سعودي است. روز شنبه، شاهزاده جوان سعودي نه تنها نخست‌وزير لبنان را وادار به استعفا كرد، بلكه سه تن از وزراي دولت خودش از جمله متعب بن عبدالله، وزير گارد ملي را از كار بركنار و به نوشته رسانه‌ها بازداشت كرد.

اقدامات محمد بن سلمان درست ساعاتي بعد از تشكيل شورايي اعلام شد كه به نوشته خبرگزاري رسمي سعودي براي مبارزه با فساد تشكيل شده است. به نوشته رسانه‌ها در ميان بازداشت‌شدگان ١١ شاهزاده قدرتمند، ٣٠ وزير پيشين و ٤ وزير كنوني دولت قرار دارند. شنبه شب ساعاتي بعد از تشكيل نخستين جلسه كميته ضدفساد به رياست وليعهد پادشاهي عربستان سعودي، خبر بسته شدن فرودگاه جده به روي هواپيماهاي شخصي و دستگيري چندين شاهزاده و ثروتمند سعودي منتشر شد.

متعب بن‌عبدالله بن‌عبدالعزيز، پسر پادشاه پيشين عربستان و يكي از اصلي‌ترين رقباي سياسي محمد بن سلمان كه فرماندهي نيروي ١٢٠ هزار نفري «گارد ملي» را بر عهده داشت، مهم‌ترين چهره سياسي و وليد بن طلال، ثروتمندترين فرد در جهان عرب، مهم‌ترين چهره اقتصادي بازداشت شده بودند. عادل التويجري، رييس پيشين دربار پادشاهي، كه بعد از درگذشت ملك عبدالله از كار خود بركنار شده و توانسته‌ بود بلندپايه‌ترين مقام براي يك شهروند خارج از خانواده سلطنتي را كسب كند نيز از جمله بازداشت‌شدگان است.

رسانه‌هاي خبري گزارش مي‌دهند كه بازداشت‌شدگان در هتل‌هاي ٥‌ستاره در شهر رياض نگهداري مي‌شوند. تركي بن ناصر، رييس پيشين سازمان هواشناسي و محيط زيست، عادل فقيه وزير اقتصاد پيشين، بكر بن‌لادن مدير گروه اقتصادي خانواده بن‌لادن، خالد الملحم، رييس پيشين خطوط هوايي عربستان سعودي و فهد بن عبدالله بن محمد، معاون وزير دفاع پيشين از جمله افراد دستگير شده در عمليات شنبه‌شب هستند.

اين نخستين بار نيست كه پادشاهي عربستان سعودي براي دستگيري مخالفان اقدام مي‌كند، به گزارش ديلي صباح طي ماه‌هاي گذشته چندين شاهزاده و فعال مخالف اقدامات محمد بن سلمان و چندين روحاني بلندپايه عربستان دستگير شده‌اند. اما دستگيري‌هاي شنبه شب شايد پر‌سر‌و‌صداترين و جنجالي‌ترين دستگيري‌ها از زمان روي كار آمدن پادشاه جديد عربستان، سلمان بن عبدالعزيز بود. در ميان دستگير‌شدگان ٣ ميلياردر مشهور سعودي حضور دارند كه بزرگ‌ترين موسسات خصوصي تلويزيون را در عربستان سعودي در اختيار خود دارند. وليد بن طلال، ثروتمندترين مرد جهان عرب، مالك مجموعه شبكه‌هاي تلويزيوني و راديويي روتانا، وليد بن ابراهيم الابراهيم، مالك مجموعه شبكه‌هاي تلويزيوني MBC و يكي از سرمايه‌گذاران شبكه دولتي العربيه و صالح عبدالله كامل مالك مجموعه رسانه‌اي ART از جمله دستگير‌شدگان هستند.

وليد بن‌طلال: مظهر سرمايه‌داري سعودي

شايد شناخته‌ترين شخصيت بازداشت شده توسط پادشاهي عربستان سعودي، وليد بن‌طلال، ميلياردر سعودي باشد كه در كمپاني‌هاي بين‌المللي از اپل و توييتر گرفته تا نيوزكورپ و فاكس قرن بيست و يكم سهام دارد. وليد بن‌طلال با نزديك به ١٨ ميليارد دلار دارايي، ماه گذشته از سوي مجله فوربس به عنوان چهل و پنجمين فرد ثروتمند جهان معرفي شده ‌بود. او با اختلاف بسيار زياد نسبت به محمد العمودي، سرمايه‌دار نفتي عربستان سعودي، ثروتمندترين مرد عربستان سعودي محسوب مي‌شود. ثروت افسانه‌اي وليد بن طلال در خاك عربستان، شامل يك كاخ مرمري ٤٢٠ اتاقي، يك جت بويينگ ٧٤٧ شخصي با تزيينات داخلي طلايي، يك ملك ٥٠ هكتاري در نزديكي رياض شامل پنج ويلاي عظيم، ٥ درياچه مصنوعي و يك مدل كوچك از دره گرند كنيون مي‌شود.

اما سرمايه‌هاي وليد بن طلال، به املاك و جت خصوصي در خاك عربستان محدود نمي‌شود. او در بسياري از مهم‌ترين موسسات خصوصي ارتباط جمعي در ايالات متحده سهام دارد. به نوشته رويترز بخش بزرگي از سهام كمپاني‌هايي مانند توييتر، ليفت و تايم‌وارنر متعلق به وليد بن طلال است. او در عين حال نزديك به يك سوم از كل سهام بانك سعودي- فرانسه را در اختيار دارد و يكي از سرمايه‌گذاران اصلي موسسه اعتباري عظيم سيتي‌گروپ در امريكاست. وليد بن‌طلال در عين حال مالك هلدينگ كينگدام در عربستان است كه در زمينه ساخت و ساز و عمران فعاليت مي‌كند. گروه شبكه‌هاي تلويزيوني و سرگرمي روتانا، متعلق به وليد بن طلال است.

وليد بن طلال از يك سو با خانواده آل‌سعود نسبت دارد و از سوي ديگر نوه رياض الصلح، نخستين نخست‌وزير لبنان است. پدرش در سال‌هاي دهه ١٩٦٠ وزير اقتصاد سعودي محسوب مي‌شد و خودش از سال ١٩٧٩ وارد ساخت و ساز در عربستان شد. در دهه ١٩٩٠ با ورود به بازار بورس نيويورك و خريد سهام موسسه اعتباري سيتي گروپ، گستره سرمايه‌هاي خود را بين‌المللي كرد. طي سال‌هاي گذشته وليد بن طلال رابطه بسيار نزديكي با سنفورد ويل مديرعامل پيشين موسسه سيتي‌گروپ و لويد بلنكفين، مديرعامل موسسه مالي گلدمنسكس، برقرار كرده است.

رويترز به نقل از يك تاجر در كشورهاي خليج فارس مي‌نويسد: «او هر‌چند هرگز نقش كليدي در روند سياستگذاري‌هاي پادشاهي عربستان نداشت، اما يكي از چهره‌هاي عمومي خوش‌رنگ و لعاب پادشاهي در عرصه بين‌المللي محسوب مي‌شد. وليد بن طلال از منتقدان دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا هم محسوب مي‌شد. زماني كه ترامپ سال ٢٠١٥ به عنوان يكي از نامزدهاي حزب جمهوريخواه براي نخستين بار برنامه‌هايش براي منع ورود مسلمانان به خاك امريكا را مطرح كرد، وليد بن طلال در توييتر خود خطاب به او نوشت كه «تو يك آبروريزي نه تنها براي حزب جمهوريخواه، بلكه براي كل امريكا هستي، از رقابت‌ها كناره‌گيري كن، چون هيچگاه نمي‌تواني برنده‌شوي.» ترامپ هم به او واكنش نشان داد كه وليد بن طلال «با پول پدرش مي‌خواهد بر سياستمداران امريكايي نفوذ كند. اگر من انتخاب شوم ديگر چنين كاري نمي‌تواند بكند.» با وجود اين دعواي توييتري نهايتا زماني كه ترامپ به رياست جمهور امريكا انتخاب شد، وليد بن طلال به او تبريك گفت و تاكيد كرد كه او منتخب مردم امريكاست.

متعب: رقيب تاج و تخت

متعب بن عبدالله، فرزند پادشاه فقيد سعودي، عبدالله بن عبدالعزيز، آخرين شاهزاده از طايفه الشمر بود كه هنوز در دولت سعودي مقام داشت. در آغاز سلطنت سلمان بن عبدالعزيز در عربستان، از متعب به عنوان يكي از اصلي‌ترين گزينه‌ها براي وليعهدي او نام برده‌مي‌شد و همواره تحليلگران او را رقيبي جدي براي پادشاهي احتمالي محمد بن سلمان مي‌ناميدند. برادران متعب، مشعل و تركي بن عبدالله كه پيش از اين به ترتيب فرمانداران مكه و رياض بودند، همزمان با به قدرت رسيدن ملك سلمان پادشاه جديد سعودي از كار خود بركنار شده‌بودند. گفته مي‌شود در كنار متعب بن عبدالله، برادرش تركي بن عبدالله، فرماندار پيشين رياض هم از جمله دستگيرشدگان شنبه‌شب است. متعب اما با توجه به قدرت و نفوذي كه در ميان نيروهاي گارد ملي داشت، همچنان در كابينه سعودي به عنوان وزير باقي‌مانده‌بود. از دو دهه پيش و زماني كه شاهزاده عبدالله عملا به حاكم بالفعل عربستان تبديل شده‌بود، پسرش متعب فرماندهي نيروهاي گارد ملي را بر عهده داشت، با اين حال حكم فرماندهي رسمي او سال ٢٠١٠ صادر شد. سه سال بعد، گارد ملي به يك وزارتخانه تبديل شد و عنوان مقام متعب بن عبدالله به وزير گارد ملي تغيير كرد.

به نوشته رويترز، گارد ملي را پدر متعب به اين منظور ايجاد كرده‌بود كه در برابر احتمال كودتاي ارتش سعودي، سدي محكم در اختيار داشته‌باشد، در نتيجه گارد ملي ارتباطات بسيار قدرتمندي با سران قبايل عربستان دارد. طي سال‌هاي گذشته فرماندهي اين نيروي بزرگ نظامي از دو پايه نيروهاي مسلح پادشاهي يعني وزارت دفاع و وزارت كشور، جدا مانده ‌بود. اما فعاليت‌هاي گارد ملي به امور نظامي منحصر نمي‌شود. گارد ملي سعودي چندين دانشگاه نظامي، پروژه‌هاي مسكوني و درماني در سراسر عربستان در اختيار دارد. آموزش نيروهاي گارد ملي عربستان يكي از منابع پرارزش سود براي پيمانكاران نظامي امريكايي است كه در عربستان فعاليت مي‌كنند. كمپاني وينل كه اكنون زيرمجموعه نورتروپ، يكي از غول‌هاي نظامي امريكا محسوب مي‌شود، قراردادهاي بزرگ نوسازي، مدرنيزاسيون و آموزش با گارد ملي عربستان دارد. تعداد نيروهاي گارد ملي ١٠٠ هزار نيروي استخدامي و ٢٧ هزار داوطلب تخمين زده مي‌شود. جوزف كشيشيان، پژوهشگر مسائل عربستان مي‌گويد: «متعب ارتباط‌هاي بسيار قدرتمندي با سران قبايل عربستان دارد.

به‌خصوص كه بسياري از اين سران قبايل از قدرت و ثروت او، منفعت مي‌بردند.» اين پژوهشگر مي‌گويد: «در طول ٥٠ سال گذشته گارد ملي بخشي از جمعيت عربستان را از جنگجويان قبيله‌اي به يك نيروي مسلح منظم، با تسليحات مدرن و آموزش‌هاي نظامي تبديل كرده است.» متعب در عين حال سرپرستي جشن ملي جنادريه عربستان را نيز از پدرش عبدالله بن عبدالعزيز به ارث برده است. به نوشته رويترز، جشن جنادريه براي بخش بزرگي از جمعيت عربستان، جشني ملي محسوب مي‌شود كه نمايانگر ميراث فرهنگي عربستان است. شاهزاده متعب به لحاظ اقتصادي هم ثروتمند محسوب مي‌شود. هتل كريون در مركز پاريس از اموال متعب بن عبدالله است كه به نوشته روزنامه لوفيگارو در سال ٢٠١٠ با قيمتي معادل ٣٤٥ ميليون دلار خريداري شده است.

با اين وجود جوزف كشيشيان در كتابش «قدرت و جانشيني در سلطنت عربستان» مي‌نويسد عبدالله بن عبدالعزيز، پادشاه پيشين عربستان از پسرش خواسته است تا از مسائل تجاري فاصله بگيرد. همسر متعب، يكي از دختران خانواده فستق، از ثروتمندترين تاجران سني لبنان است. او همانند پدرش كه از طريق ازدواج با آيدا فستق، با اين خانواده لبناني وصلت كرده‌بود، دختري از اين خانواده را به همسري برگزيده است. چند شركت وابسته به خانواده فستق از جمله عرب بيلدرز فور تريدينگ (ABT) و موسسه سعودي تجهيزات ايمني (SESE)، با گارد ملي عربستان قراردادهاي كلان دارند.