چرا مسکو به تهران نزدیک شد؟

خبرآنلاین: یک کارشناس ارشد مسائل اوراسیا، حضور روسای جمهور روسیه و جمهوری آذربایجان را در تهران مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.

دومین نشست سه جانبه روسای جمهوری سه کشور قفقازی و خزري روز چهارشنبه دهم آبانماه در تهران برگزار خواهد شد، نخستین دیدار مشابه مرداد ماه سال گذشته در باکو برگزار شده بود. در همین راستا ولادیمیر پوتین و الهام علی اف روسای جمهوری روسیه و جمهوری اذربایجان به همراه هیات همراه اقتصادی و سیاسی به ایران می آیند.

بله، دیدار روسای جمهور این سه کشور در شرایطی برگزار میشود که کنگره آمریکا قانون تحریمهای روسیه، ایران و کره شمالی را تصویب و فرمان اجرایی رئیس جمهور آمریکا نیز صادرشده است. قانون تحریمی جدیدی در ارتباط با تولید موشکهای بالستیک علیه ایران در سناي این کشور به تصویب رسیده و دونالد ترامپ دستوری مبنی بر تحريم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به وزیر خزانه داری خود صادر نموده است.

از سوی دیگر تحریمهای آمریکا و اروپا علیه روسیه به واسطه دخالت نظامی این کشور در اوکراین و ضمیمه نمودن شبه جزیره کریمه به روسیه تمدید شده است. همچنین تحولات میدانی سوریه با تضعيف داعش در سوریه و برتري نسبی روسیه و ایران و ماندگاری بشار اسد و استمرار روند آستانه با مشارکت مسکو، تهران و آنکارا به منظور حل سیاسی بحران سوریه وارد مرحله جدیدی شده است و تحولات داخلی عراق نیز پس از برگزاری رفراندوم استقلال کردستان عراق ضمن تضعیف موقعیت مسعود بارزانی، موقعیت دولت و ارتش عراق را در کرکوک تثبیت نموده و تنشهایی را در اقلیم ایجاد نموده است. ازسوی دیگر آمریکا بر ندای ضرورت خروج ایران از عراق افزوده و با تحریم حزب الله لبنان خواستار به اصطلاح عدم دخالت ایران در کشورهای منطقه است که عربستان و متحدان عربی اش و اسرائیل مدام بر این شیپور می دمند آنهم درحالیکه خود بیشترین دخالتها را در امور کشورهای منطقه میکنند.

هرچند آذربایجان همچون روسیه و ایران تحت تحریمهای آمریکا قرار ندارد اما مناسباتش با آمریکا و اروپا چندسالي است که به دلیل آنچه که این دولتها عدم رعایت حقوق بشر و وجود فساد مالی و اداری در سیستم دولتی این کشور تلقی میکنند، با گونه ای از سردي مواجه شده است.

در همین حال دومین نشست سه جانبه روحانی-پوتین-علي اف در شرایطی در تهران برگزار میشود که روسیه هنوز با بحرانهايي که برای همسایگان خود اوکراین و گرجستان ایجاد نموده، کنار نیامده و با اقدامات سلبي برآمده از موقعیت ژئوپوليتيکي اش موجد مشکلات زیادی برای این کشورها گردیده و نان داغي برای خود نپخته است و آذربایجان نیز به رغم گذشت بیش از ۲۵ سال از اشغال اراضی اش توسط ارمنستان که این نیز با یاری و هدایت روسیه صورت گرفته، موفق به احیای تمامیت ارضی خود نشده است و مسکو کماکان برای حل این بحران از آذربایجان گروکشی میکند تا این کشور وارد سازوکارهای امنیتی و اقتصادی مدنظر روسیه گردد.

آنچه روشن است یکی از عوامل مهمی که این سه کشور را برای برگزاری دومین نشست در سطح سران دولتها دور هم جمع کرده است محدودیتهای ناشی از رویکردهای آمریکا نسبت به آنها و همچنین برخی یا بسیاری از مواضع و نگاههای این کشورها به آمریکا می باشد.

از آنجائیکه روسیه با بحرانهای پیرامونی و مشکلاتی در روابطش با آمریکا مواجه است و از سویی از همکاری با ایران در سوریه بهره مند شده و موقعیت مديترانه ای اش را تقویت کرده است و شاید این مهم را که عدم همکاری با ايران در منطقه سبب تقویت نفوذ کشورهای فرامنطقه ای در پیرامون روسیه و ایران شده است را دریافته، تمایل بیشتری برای همکاری در قفقاز جنوبی با ایران و آذربایجان نشان می دهد. فلذا اگر روسیه، نگاهش را در قبال ایران به رویکردی غیررقابتی و ایجابی و همکاری متقابل چندجانبه در منطقه تبدیل کند، می تواند منافع بیشتری کسب کند.

باتوجه به اینکه احتمالا تا اواخر سال جاری میلادی یا اوایل سال آتی، اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر در قزاقستان برگزار خواهد شد، مذاکره سه جانبه سران سه کشور در راستای تحرک بخشی بیشتر به حل رژیم حقوقی دریای خزر که بیش از دو دهه به سرانجام نرسیده نیز میتواند مورد امعان نظر سران بویژه حسن روحانی باشد.

یکی ديگر از موضوعاتی که در نشست دوم سران سه کشور همچون ديدار نخست سال گذشته در باکو مورد توجه خواهد بود مسائل مربوط به کریدور شمال-جنوب است که نزدیک به ۲۰ سال از تأسیس آن توسط ایران، روسیه و هند میگذرد. این کریدور که موسوم به (NOSTRAC) است علاوه بر آذربایجان، چند کشور دیگر نیز از آسیا، اروپا به آن پیوسته اند و مسئله مهم در این رابطه عملیاتی شدن هرچه بیشتر این کریدور ازطریق تکمیل محورهای جاده ای تریلی وناوگان دریایی آن است.

این کریدور از بندر بمبئی هندوستان شروع می شود و با گذر از اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج فارس از طریق بندرعباس، جاده های داخلی ایران و دریای خزر به روسیه در بندرسوچی و دیگر مناطق اروپایی این کشور میرسد و دارای ۷۲۰۰ کیلومتر طول است. یک مسیر حمل ونقل ترکیبی است. در مقایسه با مسیر بالتیک سی روز زودتر از مبدأ به مقصد میرسد و ۲۰ درصد نیز ارزانتر است.این کریدور از طریق آذربایجان، گرجستان به دریای سیاه و اروپا وصل میشود که نیازمند اتصال راه آهن آذربایجان به خط آهن ایران ازطریق راه آهن آستارا -رشت -قزوین و اتصال به شبکه سراسری راه آهن ایران تا بندرعباس می باشد که ادامه مسیر دريايي بوده و ازطریق خلیج فارس،دریای عمان تا اقیانوس هند ادامه می یابد.

اما هنوز خط آهن آستارا- قزوین به صورت کامل احداث نشده و چه بسا اگر زودتر به سرانجام میرسد می توانست پیشتر يا همزمان با افتتاح خط آهن ۸۳۶ کیلومتری باکو- تفلیس- قارص که روز دوشنبه ۸ آبانماه با حضور روسای جمهور ترکیه، آذربایجان و روسای دولتهای چند کشور آسیای مرکزی در باکو افتتاح شد و میتواند پیوند میان بحران کریدورهای تراسیکا ونوستراک را به منصه ظهور برساند. راه اندازی شود.

۵- بررسی راهبردهای افزایش همکاریهای اقتصادی و صنعتی سه کشور با چین وهندوستان و مجموعه کشورهای عضو بريکس

۱۱- بررسی زمینه ها و راهکارهای همکاریهای منطقه ای کشورهای حاشیه دریای خزر و سازمان همکاریهای دریای سیاه ، سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو) ، اتحادیه اقتصادی اورآسيا ، سازمان همکاریهای شانگهای و سازمان کشورهای مشترک المنافع درراستای استراثژي چسبندگي اقتصادی

بديهی است برقراری صلح و ثبات و امنیت توسط کشورهای منطقه و همکاریهای تجاری و حمل و نقلی و انرژي لازم و ملزوم یکدیگرند و میتوانند توسعه کشورها و رفاه ملتهای منطقه را به ارمغان بیاورند و از همین رهگذر است که پیوستگی ژئوپوليتيکي منجر به چسبندگی اکونوميکي کشورهای منطقه میگردد و زمينه ساز کاهش دخالتهای بازیگران فرامنطقه ای میگردد. ازهمین رو استراتژی سیاست خارجی منطقه ای کشورهای منطقه باید مبتنی بر چنین اصولی باشد . در همین راستا، پيوندهاي حمل و نقلی، انرژتيکي (صدور برق و آب و نفت و گاز و اتصال خطوط انتقال کشورها در این سه زمینه و اجزای پروژه های مشترک) ضرورتی مضاعف دارند.