اجلاس ۳ جانبه سران ایران، روسیه و آذربایجان

سفر پوتین به تهران از جهات بسیاری حائز اهمیت است. وی برای سومین بار در ۱۰ سال اخیر به تهران سفر می‌کند. پرقدرت‌ترین مرد جهان به انتخاب مجله آمریکایی «فوربس» در سال ۲۰۱۶ سال‌هاست که در روسیه، همسایه شمالی کشورمان، قدرت را در دست دارد.

روزنامه آرمان: سفر پوتین به تهران از جهات بسیاری حائز اهمیت است. وی برای سومین بار در ۱۰ سال اخیر به تهران سفر می‌کند. پرقدرت‌ترین مرد جهان به انتخاب مجله آمریکایی «فوربس» در سال ۲۰۱۶ سال‌هاست که در روسیه، همسایه شمالی کشورمان، قدرت را در دست دارد.

وی برای شرکت در نشست ۳جانبه میان سران جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری آذربایجان به تهران سفر می‌کند. پوتین در ۵ سال اخیر بیشترین ملاقات خارجی خود را با رئیس‌جمهور ایران داشته است. در حاشیه اجلاس‌های گوناگونی نظیر مجمع عمومی سران در سازمان ملل، پیمان امنیتی شانگهای، کشورهای حاشیه دریای خزر، نشست سران عدم تعهد در کاراکاس، مجمع جهانی صادرکنندگان گاز و نیز در قالب سفرهای دوجانبه پرشمار حسن روحانی به مسکو و سنت پترزبورگ، سران دو کشور با یکدیگر دیدار داشته‌اند.

اهمیت روابط تهران‌-‌مسکو

همکاری‌های ایران با روسیه در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی به حالت راهبردی درآمد و شامل همکاری‌های گسترده نظامی، امنیتی و اقتصادی شد. دامنه ارتباط راهبردی پاستور-کرملین به امضای تفاهمنامه میان دانشگاه‌ها و نیز صداوسیمای ایران با دانشگاه‌ها و رادیو تلویزیون‌های روسی منجر شد. پایگاه شهید نوژه همدان با اجازه ایران، به محلی برای تیک‌آف بمب‌افکن‌های روسی علیه تروریست‌های تکفیری در روسیه بدل شد. بانک‌های روسی نظیر ونش اکونوم بانک، چندین میلیارد دلار در پروژه‌های حوزه ریلی و انرژی در ایران، گشایش اعتبار اسنادی از طریق فاینانس داشته است. شرکت روس‌اتم به زودی کلنگ نیروگاه اتمی جدیدی در بوشهر را خواهد زد. گاز‌پروم روسیه نیز با وزارت نفت تفاهمات و توافقاتی در زمینه‌های اکتشاف، حفاری، استخراج نفت و گاز در ایران، منعقد ساخته است.

سامانه ضدهوایی اس- ۳۰۰ تحویل ایران شده است و مذاکرات برای خرید هواپیماهای توپولوف و جنگده‌های میگ و سوخو با روس‌ها در دست انجام است. به نظر می‌رسد همکاری‌های امنیتی در سوریه نیز باعث ایجاد همگرایی بیشتر در میان این دو کشور همسایه شده است. گفتنی است ایران و روسیه به ترتیب اولین و دومین دارنده ذخایر گاز جهان هستند و همچنین روسیه با صادرات نزدیک به ۱۱میلیون بشکه نفت، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان است و نقش بسزایی در تعیین قیمت نفت در بازارهای جهانی دارد.

نخستین سفر

پوتین در سال ۱۳۸۶ به عنوان نخستین رئیس‌جمهور روسیه پس از ۵۰ سال به ‌ایران سفر کرد. پوتین برای شرکت در اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر در تهران حضور یافته بود. درباره این سفر باید این نکته را در نظر داشت که رئیس‌جمهور روسیه به‌رغم آنچه تبلیغات تلویزیون‌های روس ادعا می‌کردند و هشدارهای شدید امنیتی به پوتین برای جلوگیری از سفر به تهران می‌دادند، به ‌ایران سفر کرد. در حالی که رسانه‌های گوناگون گمانه‌زنی‌هایی مبتنی بر ارائه راهکار برای حل مساله هسته‌ای ایران از جانب پوتین داشتند، محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت کشورمان، در کنفرانس خبری پس از اجلاسئ خیال همه را از این بابت راحت کرد و گفت: «پوتین هیچ راهکاری برای حل مساله هسته‌ای ایران ارائه نداد.»

سفر دوم

رئیس‌جمهور روسیه در سال ۹۴ و به‌منظور شرکت در اجلاس کشورهای صادرکننده گاز برای دومین بار در کمتر از یک دهه وارد تهران شد. هواپیمای ۳۰۰-۹۶ ایلوشین ریاست‌جمهوری روسیه در فرودگاه امام‌خمینی(ره) به زمین نشست و پوتین برخلاف عرف دیپلماتیک، بلافاصله از فرودگاه مهرآباد عازم دیدار با مقام معظم رهبری شد. گفت‌وگوی پوتین با رهبر انقلاب، بیش از دو ساعت به درازا کشید و در پایان یک نسخه خطی از قرآن مجید تقدیم رهبر انقلاب شد. ظاهرا اهمیت این دیدار به قدری بوده که دکتر ولایتی، مشاور بین‌الملل مقام معظم رهبری، این دیدار را مهم‌ترین دیدار سیاسی تاریخ جمهوری اسلامی دانست. پوتین که با یک ساعت تاخیر در اجلاس کشورهای صادرکننده گاز حاضر شده بود، بلافاصله پس از اجلاس و دیدار با مقامات ایران به سرعت راهی مسکو شد.

سفر سوم

چهارشنبه هفته جاری ولادیمیر پوتین با هدف گفت‌وگو درباره مسائل گوناگونی برای سومین بار به تهران سفر خواهد کرد. مساله رژیم حقوقی دریای خزر و نیز مسائلی حول محورهای مرتبط با نفت و گاز، همچون گذشته، پتانسیل طرح در مذاکرات را دارد، اما این بار موضوع آینده سوریه و مبارزه با تروریست‌ها، بحث‌های مرتبط با امنیت منطقه، حل تنش‌های موجود در منطقه قره‌باغ میان آذربایجان و ارمنستان و از همه مهم‌تر بحث حفظ برجام و تلاش برای تحکیم و تعمیق پایبندی کامل اعضای ۱+۵ برای اجرای تعهداتشان، مهم‌ترین محور گفت‌وگو میان روحانی و همتای روسی‌اش خواهد بود. این در حالی است که پیش‌تر گسترش همکاری‌های اقتصادی و افزایش حجم مبادلات تجاری ایران و روسیه از ۵/۲ میلیارد دلار تا سقف ۱۰ میلیارد دلار و همچنین افزایش روابط در زمینه‌های بانکی، انرژی، صنایع غذایی، صنایع فلزی، صنایع نظامی و نیز فروش هواپیماهای مسافربری به ‌ایران، در کمیسیون همکاری‌های مشترک، مطرح و درباره حذف دلار و جایگزینی روبل و ریال در مبادلات دوجانبه رایزنی شد.

میهمان دیگر

الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان میهمان دیگر چهارشنبه سعدآباد خواهد بود. علی‌اف که پس از پدرش به ریاست‌جمهوری رسید، وارث درگیری کهنه با جمهوری ارمنستان در منطقه قره‌باغ بود. رئیس جمهور آذربایجان، برای طرح علاقه‌مندی‌های مشترک و افزایش همکاری‌ها میان تهران-باکو به تهران سفر می‌کند. به‌زودی تعداد بسیار زیادی از شهرهای ایران از طریق خط آهن به جمهوری آذربایجان متصل خواهند شد. آذربایجان که به دریای آزاد دسترسی ندارد، همچون گذشته برای سوآپ نفت نخجوان، چشم به ‌ایران دوخته است. در این میان، نباید از یاد برد که روابط خوب ایران با جمهوری‌های تازه‌استقلال‌یافته ارمنستان و آذربایجان، رئیس‌جمهور آذربایجان را بر آن داشته تا از ایران برای میانجیگری در مناقشه قره‌باغ دعوت کند. به نظر می‌رسد همکاری‌های سه‌جانبه میان تهران، مسکو و باکو، افق جدیدی را در همکاری‌های منطقه‌ای به روی ایران خواهد گشود.