روزنامه آسمان آبی: بازار خرید و فروش کالاهای مصرفی، در سال‌های گذشته، تحت تاثیر تداوم و تشدید تحریم‌ها، نوسانات نرخ دلار آزاد و درهم و افزایش موانع وارداتی خارجی و داخلی با مشکلاتی چون کاهش واردات از مبادی رسمی و قانونی، رشد قیمت و البته بی‌نظمی و بی‌ثباتی قیمت مواجه شده است.
این عوامل البته در بازار کالاهای دیجیتال بیشتر از سایر کالاها نمود داشته که دلیل آن هم واضح است. نخست سیر میانگین سنی کشور به سمت رده سنی جوانان و بعد از آن افزایش ضریب نفوذ اینترنت که به خودی خود اقبال مصرف‌کنندگان به کالاهای مصرفی حوزه دیجیتال و لوازم خانگی را افزایش داده است. اما آیا قیمت کالاهای مصرفی در حوزه دیجیتال و لوازم خانگی با آن‌چه در کشورهای غربی و شرق آسیا و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس عرضه می شود، برابر است؟ در گزارش این هفته به عواملی پرداخته‌ایم که باعث گران‌تر شدن کالاهای دیجیتال در ایران شده‌اند؛ عواملی که به نظر می‌رسد بخشی از آن‌ها قابل پیشگیری هستند.
دیوار کوتاه دلار
این یک حقیقت است که تغییرات نرخ دلار آزاد مهم‌ترین عامل مؤثر بر روند قیمت‌ها در بازار کالاهای مختلف و ازجمله کالاهای حوزه آیتی و دیجیتال است؛ چراکه کالاهای وارداتی با پرداخت دلار وارد کشور می‌شوند و همین موضوع برای ایجاد تغییرات بسیار سریع قیمت هنگام بروز نوسانات نرخ دلار کافی است.به گفته کارشناسان، تغییرات نرخ دلار مهم‌ترین عامل تغییرات قیمت کالاهاست. به‌عنوان مثال اکنون که نرخ دلار به رقم بالای 4000 تومان رسیده، قیمت‌ها در مقایسه با سه هفته گذشته که دلار روی رقم تقریبی 3700 ثابت بود، تغییر چشمگیری کرده است. علی رستمی یک واردکننده کالاهای کامپیوتری با تأیید این موضوع می‌گوید: «مهم‌ترین عامل مؤثر بر روند قیمت کالاها در بازار کامپیوتر تغییرات نرخ دلار است.» به گفته او، در شرایط فعلی قیمت کالاها مانند طلا به‌روز و برمبنای نرخ روزانه دلار تعیین می‌شود.
او که معتقد است این قانون کلی درباره تمام کالاها اعمال می‌شود می‌افزاید: «متأسفانه تصور نادرستی از بازار کامپیوتر در ذهن خریداران وجود دارد؛ آن‌ها فکر می‌کنند هدف کسبه بازار فریب خریداران و فروش کالا با قیمت بالاتر به آن‌هاست؛ درحالی‌که فعالان بازار برای فروش کالا گاه ناچارند از خیر سودشان بگذرند.» این در حالی است که به باور بسیاری از خریداران و حتی کارشناسان، تجربه ثابت کرده است که فروشندگان تحت هیچ شرایطی از سود خود نمی‌گذرند.
در این زمینه فرجی یکی دیگر از فروشندگان بازار می‌گوید: «بیشتر فعالان بازار قیمت‌ها را دقیقا با دلار می‌سنجند و آن دسته از افرادی که هنگام کاهش نرخ دلار قیمت‌ها را کاهش نمی‌دهند به ضرر خود عمل می‌کنند؛ چون مشتری آگاه است و قیمت کالا را با چند فروشگاه و حتی مرکز خرید مقایسه می‌کند و بعد برای خرید تصمیم می‌گیرد.»
رئیس اتحادیه صنف فناوران رایانه هم با اشاره به کنترل شدید روند قیمت‌ها در بازار، می‌گوید: «اتحادیه فناوران رایانه، قیمت‌گذاری کالاها را تحت کنترل دارد و قیمت‌ها در بازار یکدست است.»
بازی‌های تعرفه، عامل گرانی و قاچاق کالا
تعرفههای وارداتی دومین عاملی است که کارشناسان و فعالان صنف آیتی آن را در تغییر قیمت کالاها مؤثر می‌دانند.
از نظر آن‌ها هرگاه دولت قصد حمایت از تولیدات داخلی یا محصولی خاص یا... را دارد، از در تعرفه وارد می‌شود و این موضوع به‌شدت روی قیمت کالایی که با تغییر تعرفه مواجه شده است تأثیر می‌گذارد.
میرمهدی، رئیس اتحادیه صنف فناوران، می‌گوید: «امسال تغییرات تعرفه‌ای زیاد نبود، اما سال‌های گذشته شاهد اعمال تغییرات تعرفه‌ای برای نوت‌بوک و برخی از قطعات کامپیوتری، گوشی موبایل و... بودیم که این موضوع بر روند قیمت‌ها در بازار تأثیر گذاشت و موجب گرانی و از سوی دیگر رشد قاچاق در بازار گوشی موبایل و برخی از قطعات کامپیوتری شد.»
در این بخش مشکل زمانی آغاز می‌شود که دولت برای حمایت از یک تولیدکننده که حجم تولیداتش در حد یک‌صدم نیاز بازار هم نیست دست به تغییرات تعرفه‌ای می‌زند و تعرفه کالایی مانند نوت‌بوک را از 4 درصد به 10 و پس از آن 14 درصد می‌رساند که این موضوع با در نظر گرفتن 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده، هزینه‌های استانداردسازی و سایر هزینه‌های وارداتی مانند ثبت سفارش و حمل و نقل و اجاره انبار و... خودبه‌خود باعث دست‌کم 25 تا 30 درصد گرانی نوت‌بوک در بازار است. تعرفه یکی از مهم‌ترین موانع موجود بر سر راه رقابت ما با بازارهای جهانی در بخش قیمت است.
این در حالی است که در بسیاری از کشورهای مطرح اروپایی و یا حتی آمریکا تعرفههای مشابه با فرمول‌های ایرانی اصلا وجود ندارد. توجه کنید این کشورها که خود مهد فناوری و تولید کالاهای های‌تک هستند و مصرف کل دنیا را تحت کنترل دارند، برای بازارهای خود تعرفه‌هایی مانند آن‌چه در ایران هست لحاظ نمیکنند. بااین‌حال ما در ایران برای حمایت از چیزی که صرفا اسمبل نوت‌بوک یا کامپیوتر در یک سوله است و در شرایط ایدئال تنها می‌تواند نیاز یک‌دهم بازار را تأمین کند باید متحمل تعرفههای وارداتی شویم.
در این بین ذکر یک نکته خالی از لطف نیست؛ به دلیل مباحث مربوط به تحریم‌های اقتصادی که البته هنوز و حتی در دوران به‌اصطلاح پسابرجام هم در حوزه آی‌سی‌تی شاهد آن هستیم، امکان حضور مستقیم برندها در ایران وجود ندارد. در نتیجه واردکنندگان ایرانی ناگزیرند برای تأمین نیاز بازار، سفارش‌های خود را نه به‌صورت مستقیم از شرکت مادر بلکه از نماینده دست‌چندم آن‌ها در منطقه خاورمیانه تهیه کنند؛ در چنین شرایطی به‌ر‌غم سفارش انبوه باز هم قیمتی متناسب با آن‌چه به شرکت‌های اروپایی و یا آمریکایی ارائه می‌شود، به واردکننده ایرانی تعلق نمی‌گیرد که این نیز می‌تواند یکی دیگر از دلایل تفاوت قیمت بازار ایران با بازارهای غربی یا شرق آسیا باشد.
رستمی با اشاره به موضوع رشد قاچاق در بخش کالاهای کامپیوتری، می‌گوید: «بدون شک وقتی هزینه‌های وارداتی برای کالاهای محبوبی چون نوت‌بوک و قطعات کامپیوتری افزایش یابد، زمینه قاچاق برای آن‌ها فراهم می‌شود.»
با وجود این، رئیس اتحادیه صنف رایانه آمار مربوط به واردات قاچاق نوت‌بوک را رد کرده و می‌گوید: «با کنترل و نظارتی که ما روی بازار اعمال می‌کنیم، میزان قاچاق نوت‌بوک تا حد چشمگیری کاهش یافته است.»
اما کارشناسان با رد این نظر همچنان معتقدند قاچاق، آن هم درباره کالایی محبوب و البته گران‌قیمت چون نوت‌بوک موضوعی نیست که بتوان آن را کتمان کرد و در بازار نوت‌بوک شاهد رشد عرضه قاچاق هستیم. گواه این ادعا هم انتشار اخبار گاه و بیگاه درباره کشف کانتینرهای قاچاق نوت‌بوک است.
ناهمخوانی تقاضا و عرضه
پس از بازی‌های دلار و تعرفه، سومین عامل تأثیرگذار بر روند قیمت‌ها در بازار آیتی، ناهمخوانی عرضه و تقاضاست.
در بسیاری از موارد دیده شده است که به دلیل کاهش حجم واردات از مبادی قانونی و یا کاهش تقاضا، موجودی کالایی در بازار کاهش می‌یابد که این موضوع بر قیمت آن تأثیر می‌گذارد؛ نمونه آن هم ممانعت گمرک از ترخیص محموله‌های وارداتی کامپیوتر در سال گذشته بود که علت آن نداشتن نماینده رسمی برای برندهای وارداتی عنوان شد.
این اتفاق‌ها در حوزه کالاهایی چون تبلت، مانیتور و... نیز به دلایلی رخ داد و در پی بروز آن موجودی در بازار کاهش یافت و فعالان بازار با آن‌که می‌دانستند محموله‌های وارداتی به‌زودی ترخیص می‌شوند، قیمت‌ها را به بهانه کاهش موجودی افزایش دادند.
این ناهمخوانی عرضه و تقاضا گاه به دلایلی چون احتکار کالا از سوی برخی فروشندگان رخ می‌دهد. به‌عبارتی برخی از فعالان بازار هنگام کاهش نرخ دلار، کالاهای موجود خود را در انبار نگه می‌دارند و کالاهای قدیمی‌تر را به بازار تزریق می‌کنند. این دسته از افراد به امید گران‌تر شدن کالا در آینده نزدیک از فروش کالا خودداری می‌کنند و اگر خریداری بر خرید کالا مصر باشد، کالا را به بهانه کمیاب بودنش گران‌تر می‌فروشند.
البته نوسان نرخ ارز نیز در این بخش تأثیر مستقیم دارد؛ چراکه افزایش قیمت ارز بی‌تردید باعث کاهش قدرت خرید واردکننده انبوه می‌شود. در نتیجه پس از افزایش نرخ ارز طبیعی است که میزان واردات یک کالای خاص کامپیوتری در بازار کاهش می‌یابد.
به اعتقاد کارشناسان، بهانه‌ها برای گران‌فروشی کالا در بازار بسیار است، اما این فروشنده است که باید آگاه باشد هر اقدامی نتیجه‌ای دارد و نمی‌توان با خریدار آگاه امروز مانند خریدار چند سال پیش برخورد کرد.
اعمال قوانین یک‌شبه و طرح‌های ناگهانی
به‌غیر از تغییرات تعرفه‌ای و برخی از تصمیم‌های ناگهانی درباره جلوگیری از ترخیص کالا از گمرکات کشور که به آن اشاره کردیم، اعمال برخی از قوانین ناگهانی که در سال‌های اخیر با آن مواجه بوده‌ایم هم بر قیمت‌گذاری کالاها تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان نمونه می‌توان به طرح شبنم اشاره کرد که با اجرای آن قرار شد برچسب‌های شبنم در فروشگاه‌ها و بعدتر در مبادی ورودی کالا نصب شود. آن زمان بسیاری از فعالان بازار برای جبران مبلغی که بابت هر برچسب پرداخت می‌کردند، روی قیمت فروش کالا می‌کشیدند. البته بعدها که معایب این طرح برای سوداگران بازار مشخص شد، هریک از این برچسب‌ها به قیمت هزار تا پنج‌هزار تومان در اختیار فروشندگان قرار می‌گرفت.
اجرای طرح جمع‌آوری هارددیسک‌های غیراوریجینال و همچنین کارتریج‌های طرح در جعبه‌های خارجی هم به نوبه خود هزینه‌ای سنگین روی دست خریداران گذاشت که باز هم اتحادیه اعلام کرد این طرح‌ها را با هدف جلوگیری از پایمال شدن حقوق مصرف‌کننده اجرا کرده است و نباید هزینه‌ای به مصرف‌کننده تحمیل شود؛ حال آن‌که در پس اجرای تمام این طرح‌ها این خریداران هستند که مجبور می‌شوند مبالغ بیشتری پرداخت کنند.
برخی از واردکنندگان از تغییر قوانین استانداردسازی کالاهای وارداتی می‌گویند و بر این باورند که افزایش هزینه‌های استانداردسازی و همچنین اجباری شدن استانداردسازی کالاها هزینه دارد و این مصرف‌کننده نهایی است که باید هزینه را بپردازد؛ چون واردکننده از طریق فروش هزینه‌هایش را تأمین می‌کند.
افزایش مالیات
بی‌تردید فعالان صنفی باید حقوق دولت یعنی مالیات را پرداخت کنند و البته آن‌ها به این موضوع اعتراضی ندارند، اما معتقدند تعیین مالیات سنگین برای صنفی که سال‌هاست رونق را تجربه نکرده، کم‌لطفی است که دود آن به چشم مصرف‌کننده نهایی می‌رود. به گفته کارشناسان، یکی از دلایل رشد قیمت‌ها در بازار کامپیوتر در سال‌های اخیر، افزایش مالیات صنف آیتی بوده که به آن اعتراض‌های بسیاری شده است و البته تشکل‌های وابسته به این صنف نیز که همگی ادعای مالکیت صنف را دارند تاکنون برای کاهش مالیات‌ها کاری نکرده‌اند.
کارشناسان می‌گویند تمام هزینه‌های اعضای صنف آیتی از طریق فروش تأمین می‌شود و این غیرمنطقی نیست که افزایش مالیات اعضای صنف با رشد قیمت‌ها در بازار توأم باشد؛ زیرا فروشنده و واردکننده ممر درآمدی جز فروش کالا ندارد و باید مالیات را از محل فروش بپردازد.
حواله‌های نقدی و مدت‌دار
فرایند ثبت سفارش و واردات کالا و همچنین شیوه‌های پرداخت مرسوم بین واردکننده ایرانی و فروشنده واسطه، از دیگر عوامل مؤثر بر قیمت‌ها در بازار کامپیوتر است.
به گفته کارشناسان، در حال حاضر شیوه معاملاتی معمول بین واردکننده و فروشنده واسطه در کشور ثالث، ارائه حواله است که همین شیوه عامل مهمی در روند قیمت‌گذاری در بازار است. به گفته واردکنندگان کالاهای کامپیوتری، هم‌اکنون واردکنندگان به شیوه‌های نقدی، دومرحله‌ای و سه‌مرحله‌ای حواله‌های خود را پرداخت می‌کنند و چنانچه پرداخت به‌صورت نقدی صورت گیرد، واردکننده از جایزه تخفیف یک تا ۲درصدی (بسته به حجم خرید) برخوردار می‌شود.
در چنین شرایطی واردکننده‌ای که خرید را نقدی انجام داده است، کالاها را با احتساب ۲درصد تخفیف با قیمت ارزان‌تر از رقبا به بازار عرضه کرده و موجب به هم خوردن تعادل قیمت در بازار می‌شود. البته در برخی موارد نیز واردکننده قید جلب توجه مشتری را می‌زند و ۲درصد تخفیف را به‌عنوان سود خود در نظر می‌گیرد و کالا را با قیمت بالاتر به بازار عرضه می‌کند.
به گفته فعالان بازار، در شرایط فعلی به دلیل کاهش نقدینگی فعالان صنفی، بیشتر خریدها به‌صورت پرداخت‌های دو تا سه‌مرحله‌ای انجام می‌شود؛ زیرا در حال حاضر با مشکل نوسانات نرخ ارز مواجه هستیم و این موضوع موجب می‌شود خریدار برای پرداخت به‌موقع پول به واسطه، روی قیمت کالاها بکشد.
خریدار، تنها متضرر بازار
آن‌چه گفته شد برخی از مؤثرترین عوامل بر روند قیمت‌گذاری کالاها در بازار هستند. به گفته کارشناسان، بازار کامپیوتر امروز ایران، بازاری است با تنوع بالای قیمت که فروشندگان به‌صورت کاملا سلیقه‌ای برای کالاها قیمت تعیین می‌کنند و هیچ عجیب نیست زمانی فرابرسد که هر عاملی، حتی گرانی بنزین و طلا یا پرداخت نشدن یارانه و... بر قیمت نوت‌بوک و موبایل تأثیر بگذارد.
در هر صورت، ارائه خدمات اضافی به مشتری مانند نصب برنامه‌های کاربردی و امنیتی، روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای همسایه و به‌ویژه امارات، بروز بلایای طبیعی در کشورهای تولیدکننده مانند چین و تایوان (مانند وقوع سیل در تایوان و گرانی هارددیسک در بازار ایران) و عواملی از این دست بر روند قیمت‌ها در بازار ایران تأثیر می‌گذارند و دود تمام اتفاقات درنهایت به چشم یک نفر می‌رود؛ خریداری که کالا را به‌عنوان مصرف‌کننده نهایی می‌خرد.
نظر کاربران
اگر قرار بود تغیرات دلار مشکل درست کنه که همه دنیا به هم میریخت کشور هایی که برای پول ملیشان ارزش قایلند هیچ تغیری نمیکنند ما که معلوم نیست مسیولینمان اهل کجا هستند که یک سر سوزن برای پول ملی ارزش قایل نیستند وهمه هست ونیستشان دلار است به هم میریزیم