توقف طرح وزارت نیرو به دليل نبود بودجه

ليلا مرگن در روزنامه شرق نوشت: در حالي كه وزارت نيرو پايلوت طرح جايگزيني لوازم خانگي فرسوده را اجرا كرده است، اين طرح به دليل نبود بودجه متوقف شد. سال گذشته اين پايلوت با مشاركت سه شركت سازنده لوازم خانگي به منظور كاهش مصرف برق در دست اجرا بود، بانك مركزي نيز طرح كارت كالاي ايراني را با هدف دستيابي به اهداف اقتصاد مقاومتي به اجرا گذاشت؛ اما به گفته فعالان صنعت لوازم خانگي، اين طرح نيز در فاز اول با شكست مواجه شد.

اگر وزارت نيرو، صنعت، معدن و تجارت به همراه بانك مركزي كه طرح‌هايي مشابه با اهداف متفاوت را دنبال مي‌كنند، در سال گذشته دور يك ميز جمع شده و به يك تصميم مشترك دست مي‌يافتند، با كنارهم‌گذاشتن منابع مالي اين مجموعه‌ها، شايد نتايج بهتري عايد كشور مي‌شد. مشترکان ایرانی سه‌ برابر میانگین جهانی انرژی الکتریکی مصرف می‌کنند و سرانه مصرف بخش خانگي در يك دهه گذشته، به گواه آمارهاي موجود، تقريبا دو برابر شده است.

وقتي بدانيم برق مصرف‌شده در بخش خانگي كه منجر به توليد نمي‌شود، صرفا خرج روي دست كشور مي‌گذارد - زيرا دولت بايد نيروگاه‌هاي بيشتري براي تأمين نيازهاي زمان اوج مصرف (تابستان) بسازد-، به اهميت مسئله اجراي طرح‌هاي كاهش مصرف برق در بخش خانگي پي مي‌بريم. بخش خانگي ايران به طور ميانگين ٣٢ درصد از كل برق توليدي در نيروگاه‌هاي كشور را به خود اختصاص مي‌دهد. سالانه به تعداد مشتركان برق با راه‌اندازي شهرك‌هاي جديد و رشد جمعيت افزوده شده و ميزان مصرف بخش خانگي، به‌طور تصاعدي افزايش مي‌يابد.

در يك دهه گذشته، سرانه مصرف برق خانوار ايراني تقريبا دو برابر شده است و از آنجا كه به گواه آمارها، مشتركان ايراني سه برابر ميانگين جهاني برق مصرف مي‌كنند، در اسراف اين انرژي كوتاهي نكرده‌ايم. يكي از دلايل اتلاف برق در منازل ايرانيان، استفاده از لوازم برقي فرسوده بدون توجه به عمر مفيد دستگاه و برچسب انرژي آن است. هنوز هم در منازل، يخچال‌هايي با رتبه‌هاي انرژي پايين يا حتي بدون برچسب انرژي كه ٣٠ سال قبل از كارخانه بيرون آمده، استفاده مي‌شود. اين لوازم فرسوده، مانند فروچاله‌هايي هستند كه بخش زيادي از انرژي منزل را مي‌بلعند و براي دولت كه نسبت به تأمين برق كشور متعهد است، مشكلاتی عديده ايجاد مي‌كنند. هر سال براي تأمين نيازهاي برق كشور، با سرمايه‌گذاري‌هاي ميلياردي، نيروگاه‌هاي جديد احداث مي‌شود تا به نياز مصرفي روزافزون جامعه پاسخ داده شود.

در‌حالي‌كه مي‌شود با جايگزيني لوازم فرسوده، علاوه بر ايجاد رونق در بازار كسب‌وكار لوازم خانگي، شغل ايجاد كرد و هزينه‌هاي ايجاد زيرساخت جديد در صنعت برق را هم كاهش داد. آرش قلمي، رئيس گروه كارايي انرژي مصارف غيرمولد از دفتر ساختمان سازمان ساتبا، در گفت‌وگو با «شرق» مي‌گويد: از آنجا كه يخچال- فريزر و يخچال جزء لوازم برقي‌ای هستند كه در تمام سال به برق وصل‌اند، بخش عمده انرژي منازل صرف تأمين نيازهاي اين وسيله مي‌شود. بر اساس محاسبات ما، هر فريزر سالانه ٨٦٥ كيلووات ساعت برق مصرف مي‌كند. اگر اين دستگاه با يك گريد مناسب تعويض شود، ميزان مصرف هر فريزر به ٣٨٧ كيلووات مي‌رسد.

طرح پايلوت بي‌سرانجام

رئيس گروه كارايي انرژي مصارف غيرمولد ساتبا با اشاره به اينكه طرح پايلوت جايگزيني لوازم برقي فرسوده با اعتبار ٤,٥ميلياردتوماني كليد خورده است، اجراي كامل اين طرح در سراسر كشور را نيازمند اعتبارات هنگفت اعلام مي‌كند. او ادامه مي‌دهد: اعتبارات اين طرح از محل سود تسهيلاتِ در اختيار ساتبا تأمين شد. اين اعتبارات براي سرمايه‌گذاري در طرح‌هاي بهينه‌سازي، مصرف مي‌شود. در اين پايلوت، با سه كارخانه امرسان، الكترواستيل و حايرآسا (اسنوا) از گروه انتخاب، قراردادهايي بسته شد تا آنها محصولات با رتبه انرژي A و بالاتر را در اختيار مخاطبان قرار دهند و لوازم فرسوده آنها را تحويل بگيرند.

به گفته قلمي، در مجموع دو‌هزارو ٢٨١ دستگاه از اين لوازم خانگي از طریق سه برند يادشده، جايگزين شده است كه اين جايگزيني، صرفه‌جويي ٧٠درصدي در مصرف هر خانوار را به همراه داشته است. او جايگزيني يخچال‌هاي فرسوده را داراي اثرات مثبت زيادي بر روي محيط زيست، مصرف برق و ايجاد اشتغال در بخش صنعت مي‌داند؛ اما مي‌گويد: تأمين سه ميليون تومان وام با سود چهار درصد كه مدت بازپرداخت آن سه‌ساله باشد، كار بسيار دشواري است و نياز به مشاركت ساير دستگاه‌ها نظير وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان حفاظت محيط زيست دارد.رئيس گروه كارايي ان‍رژي مصارف غيرمولد ساتبا بيان مي‌كند: حدود ١٥ ميليون دستگاه يخچال- فريزر در كشور وجود دارد كه حدود ٧٠ درصد آنها فرسوده است. اگر تمام يخچال - فريزرهاي فرسوده را جايگزين كنيم، صنعت توليد لوازم خانگي كه با نيم يا دوسوم ظرفيت خود كار مي‌كند، مي‌تواند ميزان توليد خود را افزايش دهد.

طرح ساتبا نيازمند راستي‌آزمايي

در‌ حالي كه قلمي معتقد است با جايگزيني يخچال- فريزرهاي فرسوده ميزان توليد در بخش لوازم خانگي افزايش خواهد يافت، محمد طحان‌پورطاهرآبادي، رئيس اتحاديه لوازم خانگي، در گفت‌وگو با «شرق» مي‌گويد: در ايران با مازاد توليد مواجه هستيم و نيازي به افزايش ظرفيت توليد نيست؛ زيرا كارخانه‌هاي ايراني بيش از نياز داخل توليد مي‌كنند و بازار صادراتي هم ندارند. در ساير كشورها، ابتدا بازاريابي انجام مي‌شود و سپس براي توليد برنامه‌ريزي مي‌كنند؛ اما در ايران بدون توجه به بازار، فقط توليد مي‌كنيم. به همين خاطر لوازم خانگي كه خدمات فروش دارند، با تمام ظرفيت كار مي‌كنند و محصولات خود را مي‌فروشند. به گفته طحان‌پور، اجراي طرح جايگزيني لوازم فرسوده براي اينكه اثر مثبتی بر صنعت برق داشته باشد، نبايد به جمع‌آوري يخچال- فريزر فرسوده منتهي شود، بلكه بايد براي لباسشويي و تلويزيون هم برنامه‌ريزي لازم انجام شود. ضمن آنكه بايد براي لوازم فرسوده تحويل گرفته‌شده از منازل، قبل از اجراي طرح، برنامه مناسب داشته باشيم. اين وسايل هيچ‌گاه نبايد به چرخه مصرف بازگردند. قطعات مناسب آنها براي استفاده در بخش تعميرات بايد جدا و بقيه اجزا، اسقاط شود.

وي بيان مي‌كند: براي اينكه جايگزيني لوازم فرسوده روي مصرف برق كشور اثر بگذارد، حداقل بايد دو ميليون دستگاه فرسوده جايگزين شود. كاري كه ساتبا انجام داده به دليل محدوديت دستگاه‌هاي جايگزين‌شده، اصلا به حساب نمي‌آيد.

طحان‌پور كه طرح ساتبا را در دسته طرح‌هاي اجرانشده قرار مي‌دهد، درباره موفقيت‌آميزبودن پايلوت اجراشده از سوی اين مجموعه نيز بر اين باور است كه بايد حتما مشخصات چند نفر از مشاركت‌كنندگان در طرح را اعلام كنند تا با دريافت نظر شركت‌كنندگان در طرح، بتوان درباره موفقيت آن سخن گفت.

طرح‌هاي نيمه‌تمام

در حالي كه جايگزيني لوازم فرسوده براي اصلاح الگوي مصرف در بخش خانگي يك ضرورت به شمار مي‌رود و كمبود بودجه مانع اجراي آن شده است، به طور هم‌زمان با اجراي اين طرح آزمايشي در سال گذشته، وزارت صنعت، معدن و تجارت با همكاري بانك مركزي كارت كالاي ايراني را تعريف كرد. هدف از اجراي اين طرح، فروش كالاي ايراني در بازار داخل بود كه البته مي‌توانست به طور غيرمستقيم، اهداف طرح جايگزيني لوازم خانگي فرسوده را نيز تأمين كند. در اين كارت‌ها تا سقف پنج ميليون تومان اعتبار براي هر فرد به‌منظور خريد كالاي داخلي در نظر گرفته شده بود. رئيس اتحاديه لوازم خانگي، فاز نخست طرح بانك مركزي را نيز شكست‌خورده اعلام مي‌كند.