مجسمه دزدی در پایتخت!

روزنامه آسمان آبی: آغاز سرقت یا ناپدیدشدن یا جمع آوری مجسمه های شهر تهران از سال ۸۹ شروع شد. تعداد مجسمه های مفقودشده تا اردیبهشت ۸۹ به ۱۲ عدد رسید که هر یک بین ۷۰ تا ۷۰۰ کیلو وزن داشتند. این تعداد تا امروز به ۱۵ عدد رسیده است؛ البته شروع سرقت های مجسمه ای از سال ۸۹ نبود، آذرماه ۸۷ هم تعدادی از آن ها به سرقت رفتند؛ از جمله چهار مجسمه از هفت مجسمه ساخت پرویز تناولی در پارک دانشجو دزدیده شد.

داستان از جایی عجیب و غریب تر شد که سازندگان این طرح ها گفتند چطور تندیس هایی به این سنگینی راحت دزدیده می شود؟ ضمن این که اکثر آن ها در مکان های عمومی پرتردد و شلوغ هستند و دزدیدن شان اصلا راحت به نظر نمی رسد! با این که شهرداری تهران در همان سال ها بارها اعلام کرد مسئولیت یافتن آن مجسمه ها با نیروی انتظامی است، نیروی انتظامی حتی با تشکیل دادن گروه ویژه، هم تا امروز نتوانسته است ردی از این مجسمه های گمشده پیدا کند.

چند روز گذشته نیز، پس از گذشت چند سال، خبرهایی از سرقت یک مجسمه دیگر به گوش سید؛ مجسمه برنزی کودک در میدان ونک. از زمانی که سریال دزدی سمبل های پایتخت همین طور کشدار و طولانی می شد و هر روز ابعاد تازه ای پیدا می کرد بالاخره احمد مسجدجامعی، عضو فرهنگی شورای شهر، به عنوان نخستین نفر در شورا انتقاد خود را از این موضوع بیان کرد و گفت: «ارزش معنوی این مجسمه ها زیاد بوده و دیگر تکرارشدنی نیست.

برخی مجسمه ها متعلق به هنرمندانی بود که دیگر در قید حیات نیستند. آن ها سرمایه شهر تهران محسوب می شدند. ما باید برای سرمایه های هنری تهران شناسنامه داشته باشیم که در حال حاضر نداریم.» مسجدجامعی معتقد بود سرقت مجسمه های تهران با انگیزه مالی نبوده بلکه لجبازی با افکار عمومی، هنرمندان و مفاخر هنری کشور است.

مرمت یا بازی با افکار عمومی؟

جمع آوری برای مرمت از سوی شهرداری تهران را نخستین بار مجتبی موسوی، مدیر اداره حجم سازمان زیباسازی شهرداری تهران، به زبان آورد. او در ابتدا از ناپدیدشدن مجسمه ها اظهار بی اطلاعی کرده بود؛ به طوری که ۲۱ اردیبهشت ۸۹ سازمان زیباسازی شهرداری به «ایسنا» اعلام کرده بود چهار مجسمه، شامل سردیس «نواب صفوی»، اثر حسن علی عسگری در منطقه ۱۰، ابتدای بزرگراه نواب، سردیس «دانته» اثر هنرمند ایتالیایی در پارک شهر، مجسمه «ابوسعید ابوالخیر» اثر محمد بیگ زاده در میدان منیریه و سردیس «اقبال لاهوری» اثر حمید رضایی واقع در بوستان مشاهیر شهر ری، به دلیل اجرای پروژه، بازسازی یا اصلاح جمع آوری شده اند. اما ۲۳ اردیبهشت سخنگوی شهرداری تهران، خبر برداشته شدن چهار مجسمه از مجموع مجسمه های سرقت شده، از سوی ماموران شهرداری را تکذیب کرد و این خبرها را «بازی با افکار عمومی» دانست.

پس از آن بود که سرهنگ عباسعلی محمدیان، رییس پلیس آگاهی تهران، در گفت و گو با «ایلنا»، گفت که پلیس در حال بررسی این سرقت هاست. در حالی که آغاز «ناپدیدشدن» مجسمه ها در تهران به تعطیلات نوروزی باز می گشت، حسین ساجدی نیا گفت: «تا قبل از این هیچ شکایتی مبنی بر مفقود شدن مجسمه ها به پلیس گزارش نشده بود، ولی از چند روز گذشته که این موضوع در پایتخت مطرح شده، پلیس برای دستگیری سارقان و کسب علت سرقت سریالی مجسمه های تهران تیم ویژه ای را بسیج کرد.»

شوشتری، مدیر عامل سازمان زیباسازی شهر تهران، از ضبط فیلم سرقت یکی از مجسمه های ربوده شده شهرداری با دوربین های مرکز کنترل ترافیک خبر دارد و گفت: «شکایت شهرداری در مورد این موضوع تنظیم شده و همراه با مستندات از طریق اداره حقوقی در حال پیگیری و تحویل به نیروی انتظامی است.»

سرقت مجسمه ها، مسخره و مضحک

در نهایت پس از نیافتن مجسمه ها، سازمان زیباسازی شهرداری تهران در تیرماه 1389 از سازندگان مجسمه های سرقت شده خواست آن ها را دوباره بسازند. تا ابتدای شهریور همان سال، خالقان از 12 مجسمه ربوده شده هشت تا را دوباره ساختند و نصب کردند. بنابر اعلام سازمان زیباسازی شهرداری تهران، چهار مجسمه باقی مانده نیز تا پایان شهریورماه باید ساخته و نصب می شدند. دو مجسمه از این مجموعه باقی مانده، به دلیل فقدان قالب اصلی برای ساخت نمونه اولیه، با مجسمه های دیگر جایگزین می شوند.

جعفر نجیبی، سازنده مجسمه استاد معین، در این بار گفته بود: «این مجسمه ۱۴۰ کیلوگرم وزن داشت. برنز دست دوم کیلویی ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ تومان است، یعنی سارق مجسمه استاد را در نهایت ۳۰۰ هزار تومان بفروشد؛ با احتساب هزینه بالای ۱۰۰ هزار تومان جرثقیل، مسخره و مضحک است که کسی مجسمه بدزدد.»

یا روح الله شمسی زاده، سازنده مجسمه «ترند هفت بچه می گذارد، یکی بلبل است»، درباره سرقت مجسمه اش گفت: «این مجسمه مجموعه ای است از 6 پرنده که 500 کیلو وزن داشتند. ارتفاع این مجسمه دو متر و 20 و عرض آن سه متر و 20 سانتی متر است و کنار نگهبانی پارک نصب شده بود؛ علاوه بر این که خودم تمهیداتی برای استحکام اثر به کار بردم، مانده ام چطور اثری به این بزرگی و درست جلوی اتاق نگهبانی دزدیده شده است.»

مرتضی تمدن، استاندار وقت تهران، گفته بود: «نمی شود باور کرد یک تن مجسمه در پارک ها و مکان های پرتردد و وسیع پایتخت یک هفته پس از نصب به سرقت برود؛ در حالی که برای جا به جایی هر یک از مجسمه ها نیاز به ابزار، دستگاه و جرثقیل است. برای پیگیری سرقت های اخیر، کارگروه ویژه ای در شورای تامین استانداری تهران تشکیل شده است و به زودی گزارش آن اعلام می شود. این اتفاق یک بار در آذر ۸۸ افتاد، ولی به دلیل پیگیری نکردن مسئولان در هاله ای از ابهام ماند.»

این افراد خاص مجسمه دوست

محمدباقر قالیباف، شهردار وقت تهران، هم نسبت به این سرقت ها ابراز تعجب کرد و از نیروی انتظامی خواست سارقان را شناسایی کنند. «این اقدام کاری سازمان دهی شده است و سارقان به صورت باندی عمل کرده اند. در بسیاری از دزدی ها، مانند گاردریل، جنبه اقتصادی مدنظر است، اما درباره دزدی مجسمه های شهر ممکن است جنبه اقتصادی مدنظر نباشد و به نظرم موضوع عمیق تر از این حرف هاست. این مجسمه ها با جرثقیل دزدیده شده اند؛ به نظر نمی آید دزدیدن آن ها کار دزد عادی باشد؛ به همین جهت، نیروی انتظامی باید ماجرا را پیگیری کند؛ ضمن این که ما فیلم سرقت یکی از مجسمه ها را در اختیار آن ها قرار دادیم.»

مسئولان شهری و استانداری از گود پاسخگویی به افکار عمومی خارج شدند و جای خود را به نیروی انتظامی دادند. فرمانده انتظامی تهران بزرگ هم که فیلم هایی از سرقت مجسمه ها در دست داشت، در نخستین قدم، سرهنگ عباسعلی محمدیان، رییس پلیس آگاهی تهران بزرگ را مسئول این پرونده دانست. سرهنگ محمدیان نیز تاکید کرد: «سرقت ها کار افراد عادی نیست؛ زیرا این نوع سرقت ها نیازمند وسایل و تجهیزات خاص است؛ ضمن این که مجسمه های سرقت شده به درد افراد معمولی نمی خورد بلکه قطعا افراد خاصی طالب آن هستند. همین باعث می شود تحقیقات در جهت خاصی پیش برود. به زودی نتیجه اقدامات پلیس آگاهی تهران برای دستگیری اعضای این باند از طریق رسانه ها به اطلاع همه شهروندان خواهدرسید.»

ساخت مجسمه های غیرجذاب برای سارقان

سرپرست معاون فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی شهرداری تهران گفت: «امکان این که برای همه آثار هنری نگهبانی خاصی گذاشته شود وجود ندارد. شاید این قضیه باید به نوعی فرهنگ تبدیل شود که حساسیت شهروندان نسبت به این آثار بیشتر و جلوی این اتفاقات گرفته شود.»

مجتبی موسوی، در گفت و گو با «ایسنا»، درباره سرقت مجسمه «کودک» از میدان ونک گفت: «کارشناسان بررسی کرده اند ببینند اتفاق به چه شکل بوده است. طبیعتا ردی پیدا نکردیم و ان شاءالله برای پیگیری از مراجع ذی صلاح اقدام خواهیم کرد، اما به هر شکل با پدیده سرقت اموال عمومی شهر به ویژه مجسمه ها مواجهیم و این هم در ادامه همان است. مجسمه ها هم مانند بقیه اموال عمومی وقتی که وارد فضای شهری می شوند جزئی از اجزای شهر هستند و زمانی که ما آن را نصب می کنیم دیگر از نظارت و دسترس ما خارج است. ما مجسمه ها را در همه جای تهران نصب می کنیم و امکان این که برای آن ها نگهبانی بدهیم یا دوربین بگذاریم وجود ندارد.

نکته این جاست که چند سال قبل هم که با این موضوع مواجه شدیم و تعداد آنرو به افزایش بود، در مقطع زمانی محدودی سعی کردیم جنس مجسمه ها را تغییر دهیم و از کامپوزیت یا فایبرگلاس استفاده کنیم تا جذابیتی برای سارقان نداشته باشند؛ طبعا مجسمه های فایبرگلاسی به سرقت نمی رفت، اگرچه ممکن بود در معرض تخریب باشد.

به هر حال افرادی در شهر هستند که عامدانه اموال عمومی را تخریب می کنند و این شامل مجسمه ها هم می شود. با توجه به این که برنز یکی از متریال هایی است که در مجسمه سازی کاربرد دارد، طبیعتا ترجیح ما این است مجسمه های خوب را از برنز بسازیم که ماندگاری آن ها بیشتر باشد و مقاوم تر باشند؛ به هر شکل نمی توانیم برنز را کلا حذف کنیم. طبیعی است که مجددا مجسمه های برنزی را ساختیم و در شهر نصب کردیم. عمده این ها هم در معابر و فضاهای پرتردد قرار دارند و با شرایط استاندارد هم نصب شده اند. امید ما این است که حساسیت شهروندان نسبت به اموال عمومی، به ویژه آثار هنری، بیشتر شود که شاید کمکی به ما و مجموعه شهر باشد تا از این دست اتفاقات کمتر بیفتد.»

برای هر مجسمه یک نگهبان؟

او برای جلوگیری از این گونه سرقت ها و درباره تعامل سازمان زیباسازی با نیروی انتظامی گفت: «ما تعامل خیلی خوبی با نیروی انتظامی داریم و طی این سال ها با هم همکاری فرهنگی داشتیم. درباره آثار شاخصی که به نوعی به نماد تهران تبدیل شده اند این حساسیت وجود دارد. بعضی از اخباری که درباره سرقت مجسمه ها منتشر می شود، مربوط به آثاری است که ما لزوما آن ها را به عنوان آثار شاخص قلمداد نمی کنیم، اما به هر حال، به عنوان یکی از اموال عمومی، این اتفاق باعث تاسف است.

واقعا امکان این که برای همه آثار هنری نگهبانی خاصی گذاشته بود وجود ندارد. شاید این قضیه باید به نوعی فرهنگ تبدیل شود که حساسیت شهروندان نسبت به این آثار بیشتر و جلوی این اتفاقات گرفته شود. احتمالا سارقان به طمع برنز این ها را می دزدند، اما اگر بخواهند آنرا بفروشند مبلغ بسیار ناچیزی گیرشان می آید؛ اما در مقابل، شهر را از یک اثر هنری خوب محروم می کنند.»