ترامپ و برجام؛ تقابل یا تغافل؟

«دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا با نزدیک شدن به موعد اعلان نظر درباره برجام، بر شمار و شدت موضع گیری های خود علیه جمهوری اسلامی ایران افزوده و موجب تقویت این گمانه شده که وی کشورش را از توافق هسته ای خارج خواهد کرد.

خبرگزاری ایرنا: «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا با نزدیک شدن به موعد اعلان نظر درباره برجام، بر شمار و شدت موضع گیری های خود علیه جمهوری اسلامی ایران افزوده و موجب تقویت این گمانه شده که وی کشورش را از توافق هسته ای خارج خواهد کرد.

رییس جمهوری آمریکا که حدود یک هفته دیگر باید پایبندی تهران را به توافق هسته ای تایید کند، مدت ها است شمشیرِ از رو بسته خود برای جمهوری اسلامی ایران را صیقل می دهد و بارها برای برجام خط و نشان کشیده است.

تازه ترین موضع گیری ضدایرانی ترامپ در جلسه مشترک پنجشنبه شب (سیزدهم مهرماه) با فرماندهان نظامی آمریکا در کاخ سفید صورت گرفت. رییس جمهوری آمریکا در این نشست ضمن اشاره به ضرورت برخورد جدی با تهدیدات کره شمالی اظهار داشت ایران در خاورمیانه با حمایت از تروریسم و گسترش خشونت، موجب هرج و مرج شده و روح برجام را نقض کرده است.

ترامپ در پایان این نشست و هنگام گرفتن عکس یادگاری با ژنرال های آمریکایی و خانواده آنان گفت این شاید وضعیت آرامش قبل از طوفان باشد. ترامپ هر چند حاضر به پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره چرایی کاربرد این اصطلاح نشد اما گمانه ها درباره اقدامات ضدبرجامی را تقویت کرد.

تبلیغات ترامپ علیه ایران و توافق هسته ای در حالی شدت می گیرد که بسیاری از منتقدان یا همراهان رییس جمهوری آمریکا از پیامدهای خروج از برجام ابراز نگرانی کرده و خواهان تداوم پایبندی آمریکا به این توافق شده اند.

یکی از تازه ترین مخالفت ها با خروج از برجام، از سوی «جیمز ماتیس» وزیر دفاع آمریکا در جلسه روز سه شنبه هفته گذشته کنگره صورت گرفت. ماتیس در پاسخ به پرسش یکی از سناتورهای آمریکایی بیان داشت حضور در برجام در راستای منافع و امنیت ملی این کشور است.

ژنرال «جوزف دانفورد» رییس ستاد مشترک ارتش آمریکا دیگر مقام نظامی این کشور بود که اوایل مهرماه اذعان داشت تهران به توافق هسته ای پایبند بوده است و هرگونه تصمیمی برای خروج از آن می تواند باعث شود سایر کشورها کمتر برای توافق با آمریکا رغبت نشان دهند.

در دیگر اقدام طرفداران تداوم برجام، ۱۸۰ نماینده دموکرات کنگره آمریکا در نامه ای به ترامپ هشدار دادند با توجه به نبود دلیلی محکم مبنی بر نقض برجام از سوی ایران، خروج از آن به اتحاد میان واشنگتن و شرکای غربی ضربه زده و امنیت ملی آمریکا را به خطر خواهد انداخت.

با این حال، خبرگزاری «آسوشیتدپرس» خبر داده ترامپ پنجشنبه هفته جاری یعنی سه روز پیش از موعد مقرر (23 مهر) برای اعلام نظر رییس جمهوری در مورد پایبندی ایران به برجام، تصمیم خود را علنی خواهد ساخت؛ تصمیمی که به نوشته روزنامه «واشنگتن پست» ناظر بر تایید نکردن تعهد عملی تهران به توافق هسته ای است.

به این ترتیب، در شرایطی که نگرانی ها در آمریکا و اروپا در خصوص اقدام ترامپ علیه برجام افزایش می یابد، موضع گیری های رییس جمهوری جنجالی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران تشدید می شود. البته برخی از ناظران همچنان بر این باورند که ترامپ برای بار سوم به رغم میل باطنی مجبور به تمدید فرمان توقف تحریم ها خواهد شد.

«رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه نیز از طراحی گزینه هایی برای ارایه به رییس جمهوری پیش از موعد سوم تایید پایبندی ایران به برجام خبر داده که ممکن است موجب تغییر تصمیم کاخ سفید در این زمینه شود. به گفته وی ممنوعیت های زماندار پیش روی ایران در توافق هسته ای از جمله در حوزه فعالیت های موشکی که از سال 2025 منقضی خواهد شد، موسوم به بندهای «غروب» از مهمترین دلایل نگرانی آمریکا و دیگر شریکان واشنگتن است و در گزینه های پیش رو مورد توجه ویژه قرار خواهد گرفت.

با وجود آنچه گفته شد، خودداری ترامپ از تمدید تعلیق تحریم های هسته ای همچنان به قوت خود باقی است. در این صورت، ترامپ اختیار تصمیم گیری در مورد برجام را عملا به کنگره واگذار خواهد کرد و قانونگذاران آمریکایی 60 روز فرصت خواهند داشت در مورد وضع تحریم های تازه هسته ای تصمیم گیری کنند.

از نگاه برخی تحلیلگران شانه خالی کردن از تایید سه ماه یک بار پایبندی ایران به برجام خود می تواند انگیزه ای برای ترامپ باشد تا از مسوولیت تمدید آنچه «بدترین توافق» و «قراردادی شرم آور» خوانده رهایی یابد. به این ترتیب رییس جمهوری جمهوریخواه آمریکا با تغافل از مزیت های داخلی و بین المللی توافق هسته ای و نظر نخبگان این کشور، هم به ظاهر به وعده های ضدبرجامی خود عمل خواهد کرد و هم پیامدهای حضور یا خروج از برجام را متوجه تصمیم کنگره خواهد ساخت.

در صورت تحقق این سناریو، اعضای کنگره متشکل از اکثریت جمهوریخواه و اقلیت دموکرات بر سر توافق هسته به رایزنی پرداخته و به خروج یا تداوم حضور در برجام رای خواهند داد.