تیلرسون در یک‌ قدمی اخراج قرار دارد

روزنامه شرق: به نظر مي‌رسد روزهای سكان‌داري رکس تیلرسون، در دستگاه دیپلماسی ایالات متحده در دولت ترامپ، به شماره افتاده است. هرچند اختلاف میان دونالد ترامپ و رکس تیلرسون بر سر مسائلی مانند کره‌شمالی و ایران، پیش‌تر علنی شده بود؛ اما این اختلاف هفته گذشته و بعد از اینکه تیلرسون شعور ترامپ را زیر سؤال برد، وارد فاز جدیدی شده است.

درحال‌حاضر، بسیاری از منابع نزدیک به دو طرف، سطح روابط تیلرسون و ترامپ را بسیار پایین توصیف می‌کنند. در واقع خلاف دیگر اعضای کابینه، ترامپ نتوانسته با تیلرسون روابطی نزدیک و صمیمی برقرار کند. از دیگر سو، در شرایطی که بسیاری از تلاش‌های دیپلماتیک تیلرسون به واسطه اظهارات نسنجیده و جنجالی ترامپ ناکام می‌مانند، خود او نیز به نظر مي‌رسد دیگر اشتیاق چندانی برای ماندن در رأس دستگاه دیپلماسی ایالات متحده ندارد.

او پیش‌تر و قبل از رسانه‌ای‌شدن توهینش به ترامپ، به برخی از نزدیکان خود گفته بود می‌خواهد حداقل برای یک‌ سال منصب خود را حفظ کند و بعد از آن، می‌تواند آبرومندانه از این سمت کناره‌گیری کند؛ اما بالاگرفتن تنش با دونالد ترامپ، شاید کار او را در وزارت خارجه، زودتر از آن موعد یک‌ساله پایان دهد. با وجود شدت‌گرفتن گمانی‌زنی‌ها درباره کنار‌گذاشته‌شدن تیلرسون، برخی منابع نزدیک به تیلرسون در وزارت خارجه نیز می‌گویند او با قدرت به کار خود ادامه خواهد داد.

روز جمعه، سارا سندرز، معاون مطبوعاتی ترامپ، نیز بر این مسئله مهر تأیید زد که اعتماد و اطمینان رئیس‌جمهور به تیلرسون همچنان پابرجاست و هیچ خطری جایگاه او را تهدید نمی‌کند. خود تیلرسون نیز اعلام کرده است تصمیمی برای ترک پست خود ندارد و خاطرنشان کرد تا زمانی که رئیس‌جمهور او را در این مقام مفید بداند، به کار خود ادامه خواهد داد.

با‌این‌حال، ترامپ، تیلرسون را مانعی در برابر برخی خواست‌های خود در سیاست خارجی می‌داند. این قضیه روز چهارشنبه و پس از آن شدت گرفت که رسانه‌ها اقدام به انتشار اخباری درباره توهین لفظی تیلرسون به ترامپ کردند.

گزارش‌ها حاکی از آن بود که تیلرسون در جریان جلسه‌ای پیرامون افغانستان، ترامپ را «احمق» خطاب کرده است. ترامپ در واکنش به رسانه‌ها، به‌سرعت در توییترش این اخبار را ساختگی و جعلی عنوان کرد. با‌این‌حال، بنا بر گفته برخی منابع نزدیک به کاخ سفید، به نظر می‌رسد تیلرسون از این واژه استفاده کرده است؛ اما آنچه بیشتر موجبات ناراحتی ترامپ را فراهم آورده است، رسانه‌ای‌شدن آن است. همان روز چهارشنبه، تیلرسون بعد از گفت‌وگوی تلفنی با جان کلی، رئیس کارکنان کاخ سفید، موافقت کرد با انتشار بیانیه‌ای منکر قضیه شود. او در این تماس تلفنی حتی بحث استعفای خود را نیز مطرح می‌کند. بعد از انتشار بیانیه تیلرسون، دونالد ترامپ که برای دلجویی از بازماندگان حادثه تیراندازی در لاس‌وگاس عازم این شهر شده بود، اعلام کرد به تیلرسون اعتماد کامل دارد.

اختلافی فراتر از توهین

بااین‌حال، به نظر مي‌رسد اختلاف تیلرسون و ترامپ عمیق‌تر از یک توهین لفظی است. هفته گذشته بعد از آنکه تیلرسون در پکن اعلام کرد ایالات متحده مسیرهای مستقیمی برای گفت‌وگو با پیونگ‌یانگ دارد، ترامپ در توییتر نوشت که تیلرسون دارد وقتش را تلف می‌کند. این اختلاف‌نظرها درباره توافق هسته‌ای با ایران نیز وجود دارد؛ هرچند تیلرسون نیز بارها به انتقاد از برجام و رفتار ایران پرداخته است؛ اما به نظر نمی‌رسد خواهان خروج ایالات متحده از این توافق بین‌المللی باشد.

به نظر مي‌رسد این اختلاف‌نظرها بهانه کافی را به ترامپ برای کنارگذاشتن تیلرسون می‌دهد؛ رئیس‌جمهوری که ید طولایی در اخراج نزدیکان خود دارد. در این میان، یک مانع وجود دارد؛ حلقه نزدیکان ترامپ به رهبری جان کلی، رئیس کارکنان کاخ سفید، او را از هرگونه تغییر در کابینه بعد از چند ماه توفانی که با کنارگذاشته‌شدن نزدیکان او همراه بود، برحذر می‌دارند. رئیس کارکنان، مشاور امنیت ملی، معاون مطبوعاتی، دو مدیر ارتباطات، استراتژیست ارشد، دادستان کل و مدیر اف‌بی‌آی از افرادی بوده‌اند که در هشت ماه گذشته، از همراهی با ترامپ بازمانده و به‌نوعی اخراج شده یا تصمیم به کناره‌گیری گرفته‌اند.

از دیگر سو، هرگونه تصمیم برای کنارگذاشتن تیلرسون، دردسری تازه را برای جان کلی رقم می‌زند که با آمدنش به کاخ سفید و عهده‌دارشدن سمت رئیس کارکنان، قرار بود نظم و انضباط را به کاخ سفید بازگرداند. اینکه تیلرسون یکی از متحدان اصلی کلی در دولت ترامپ محسوب می‌شود نیز او را در وضعیت بغرنجی قرار می‌دهد. همین مسئله باعث شد تا جان کلی برای مدیریت تنش میان ترامپ و تیلرسون، به همراه رئیس‌جمهور عازم لاس‌وگاس نشود.

آزمون وفاداری کلی

این شرایط باعث شده است تا آینده کاری خود کلی در کاخ سفید نیز در هاله‌ای از ابهام قرار بگیرد. روز جمعه برای اولین‌بار از سارا سندرز در یک نشست خبری پرسیده شده آیا ترامپ به کلی اعتماد دارد یا نه. هرچند پاسخ سندرز یک «آری» قاطع بود؛ اما این ژنرال بازنشسته حالا خود را در‌گیرو‌دار آشوبی می‌بیند که قرار بود آن را مهار کند. لئون پانتا، رئیس کارکنان کاخ سفید در دوران بیل کلینتون که سابقه همکاری با جان کلی در پنتاگون را نیز دارد، در این رابطه به «س‌ان‌ان» گفته است: ‌«بدون تردید بین شیوه‌ای که کلی می‌خواهد کاخ سفید را اداره کند و شیوه مدنظر ترامپ، اختلاف وجود دارد». وقتی جان کلی به‌جای رینس پریبوس بر مسند رئیس کارکنان کاخ سفید تکیه زد، همه انتظار داشتند او نظم و انضباطی نظامی را بر دولت آشوب‌زده ترامپ حاکم کند. او درهای اتاق بیضی را بست،

تماس‌های ترامپ با دوستان بیرون از کاخ سفیدش را محدود کرد و کنترل همه‌چیز را در دست گرفت؛ اما اندکی بعد از دو ماه، او به حرف پریبوس رسیده است که می‌گفت چیزی به نام کنترل‌کردن یا مدیریت‌کردن ترامپ وجود ندارد. درواقع از زمان شروع‌به‌کار این ژنرال بازنشسته، رسوایی‌ها و خراب‌کاری‌های ترامپ نیز ادامه یافته است؛ مسائلی مانند اظهارات تحریک‌آمیز علیه کره‌شمالی، محکوم‌کردن هر دو طرف در جریان حوادث شارلوتزویل، به‌سخره‌گرفتن میچ مک‌کانل، رهبر اقلیت سنا و درگیری با بازیکنان سیاه‌پوست فوتبال آمریکایی. اضافه‌شدن بحث تیلرسون بدون‌تردید نه‌تنها بر مشکلات و گرفتاری‌های کلی افزوده بلکه می‌تواند حکم آزمونی برای تعیین میزان وفاداری او به رئیس‌جمهور را داشته باشد. این در حالی است که کلی بر خلاف پریبوس توانسته نظر مثبت بسیاری از چهره‌های سیاسی را به خود جلب کند. سناتور باب کورکر، عضو کمیته روابط خارجه سنا، از تیلرسون، کلی و جیمز متیس، وزیر دفاع، به‌عنوان افرادی یاد کرده است که از افتادن این کشور به ورطه آشوب و هرج‌ومرج جلوگیری می‌کنند.

از سیا به وزارت خارجه

درحالی‌که هم کاخ سفید و هم وزارت خارجه آمریکا، امکان کناره‌گیری تیلرسون از سمتش را بعید می‌دانند، برخی منابع از مایک پومپئو، رئیس سازمان سیا، به‌عنوان جایگزین احتمالی تیلرسون نام می‌برند. به گزارش «تلگراف»، برخی مشاوران دونالد ترامپ به او گفته‌اند پومپئو می‌تواند جایگزین تیلرسون در وزارت خارجه شود. جالب اینکه پومپئو برخلاف تیلرسون، در مورد کره‌شمالی و ایران با ترامپ اشتراک نظر بیشتری دارد. پومپئو در مورد ایران بر این باور است که ایالات متحده باید رویه دلجویی و ملاطفت را کنار گذاشته و پلتفرمی پیدا کند که بتواند مانع توسعه‌طلبی ایران در منطقه شود.

او همچنین پیش‌تر خواهان آن شده بود که سازمان تحت‌مدیریتش هم از لحاظ گردآوری و عملیات مخفی علیه اهدافی مانند کره‌شمالی و ایران جسورانه‌تر عمل کند. جالب اینکه پومپئو نیز در قبال پیونگ‌یانگ موضع مشابهی دارد. او در جایی با اشاره به اینکه حتی مردم کره‌شمالی هم از رفتن کیم جونگ اون خوشحال می‌شوند، تلویحا خواستار تغییر رژیم در کره‌شمالی شده بود، بااین‌حال به نظر مي‌رسد روسیه می‌تواند به نقطه اختلاف احتمالی میان ترامپ و پومپئو بدل شود. درحالی‌که ترامپ بر همکاری با روسیه برای شکست داعش اصرار دارد، از نظر پومپئو، روسیه نمی‌تواند حکم متحدی مطمئن را برای آمریکا در سوریه داشته باشد.