برجام و بازی دو سرباخت برای آمریکا

فرارو: صبح پنجشنبه نخستین نشسست گروه ۱+۵ برگزار شد و بالاخره وزرای خارجه ایران و آمریکا با یکدیگر روبرو شدند و مواضع رسمی کشور خود را مطرح کردند و دیگر اعضا نیز بر مواضع قبلی خود مبنی بر حمایت از برجام تاکید کردند.

اما هرچند به عقیده برخی از حاضران جلسه مفید و در عین آرامش و منطق برگزار شد، وزیر امورخارجه ایالات متحده آمریکا بعد از این نشست در اظهار نظری اعلام کرد: « آمریکا با توافق هسته ای ایران مشکلات چشمگیری دارد.» و در پاسخ به این سوال که توافق با ایران به اعتبار آمریکا در برابر کره شمالی صدمه می زند، گفت: «ماهیت توافق ها قرار است متفاوت باشد. وی همچنین گفت که ترزا می، نخست وزیر انگلیس از ترامپ در مورد تصمیم وی در مورد برجام پرسیده است، اما ترامپ از پاسخ به او خودداری کرده است.» او مدعی شد که ایران در برجام انتظارات را برای دستیابی به یک منطقه امن و با ثبات تر برآورده نکرده است. وزیر خارجه آمریکا همچنین در واکنش به این جمله حسن روحانی مبنی بر اینکه هیچ تغییری در توافق هسته‌ای ایجاد نخواهد شد، گفت: «هرگز نگو هرگز.»

این اظهارات در حالی انجام می‌شد که فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با تاکید بر این‌که ایران به برجام پایبند است، گفت که خروج آمریکا از توافق هسته‌ای به منزله نقض توافق و نقض یک قطعنامه شورای امنیت است. این یک توافق بین‌المللی و یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است، بنا بر این سرنوشت آن در دستان یکی از طرف‌ها قرار ندارد. این توافق به تمام جامعه بین‌الملل تعلق دارد و همان‌طور که اروپایی‌ها تضمین خواهند داد توافق پابرجا می‌ماند.

با اینحال همچنان مشخص نیست که دونالد ترامپ چه تصمیمی در خصوص برجام اتخاذ کرده است و با وجود اینکه اخیرا ۱۳۴ کشور و همچنین تعداد زیادی از نخبگان ایالات متحده بر حفض برجام تاکید کرده اند، مشاور امنيت ملي آمريکا در مصاحبه با سي ان ان ضمن انتقاد از `بند غروب برجام ( رفع محدوديت هاي برنامه هسته اي ايران پس از سال ۲۰۲۵)، قابل اعتماد بودن ايران را نيز زير سوال برد و برجام را `از اساس ناقص`خواند. وي مدعي شد که حکومت ايران با به چرخش درآوردن سانتريفيوژهاي غيرمجاز از خط قرمز عبور کرده و اقدامات اصلاحي بايد شديدتر باشد. هربرت مک مستر گفته که ايران در حال توسعه (برنامه) موشکي اي است که مي تواند در آينده با برنامه هسته اي همراه شود. اين رژيم نه تنها تا خط قرمز پيش آمده بلکه از آن نيز عبور کرده و سانتريفيوژ و آب سنگين بيش از حدي را به کار انداخته است.

اما در این میان نکته قابل توجه اظهار نظر اخیر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان است که در مصاحبه با روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز گفت: اگر آمریکا امتیازات جدید هسته ای می خواهد، ما هم می خواهیم. ظریف درباره دست برداشتن ایران از حدود ۹۸ درصد از ذخیره سوخت هسته ای -که یکی از بزرگترین امتیازاتی محسوب می شود که ایران به طرف مقابل داده است- گفت: «آیا شما آماده اید بازگشت اختیار ما را برای داشتن ده تن اورانیوم غنی شده بپذیرید؟»

نشست ۱+۵ تشریفاتی بود

در همین خصوص علی بیگدلی تحلیلگر مسال بین الملل در گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: «نشست اخیر گروه ۱+۵ بیشتر یک نشست تشریفاتی بود اما من به شخصه امیدوار بودم یک ملاقات دوجانبه میان آقای ظریف و آقای تیلرسون انجام شود. زیرا با توجه به اینکه آقای تیلرسون یک شخصیت برجسته و البته معقول است این دیدار می توانست از عمق اختلافات کم کند. اما نشست اخیر ۱+۵ نشستی نبود که خروجی آن تاثیری در سیاست‌های آمریکا داشته باشد. اما اتفاقی که رخ داد، این است که پرونده برجام از کاخ سفید به کنگره رفته و این دلایل مختلفی داشت. یکی از دلایل این بود که کنگره دیگر تمایلی نداشت ترامپ اقدام اشتباهی انجام دهد که باعث شود محبوبیت داخلی خود را از دست بدهد و تبدیل به یک گرفتاری برای کنگره بشود.»

وی ادامه داد: «این اتفاق تاحدودی به نفع ما است. زیرا کنگره علاقه‌ای نداشت که ترامپ شخصا درباره برجام اقدام کند و در شرایط فعلی خاورمیانه که بسیار به هم ریخته است، کانون بحران دیگری ایجاد شود. بنابراین ورود کنگره به ماجرای برجام می‌تواند، تاحدودی شرایط را بهبود ببخشد. البته هنوز معلوم نیست که چه تصمیمی گرفته می‌شود اما به نظر شرایط معقول‌تر شود.»

این استاد دانشگاه با اشاره صحبت های اخیر محمدجواد ظریف گفت: «آنچه که آقای روحانی و ظریف طی این مدت اعلام کردند به نظر من تا حدودی تحت تاثیر سخنرانی ترامپ در سازمان ملل بود که معتقد بودند به ملت ایران بسیار توهین شده است و لازم است به آن واکنش نشان دهند که نه تنها ادعاهای او بدون پاسخ نماند بلکه مخالفان دولت در داخل هم راضی شوند.»

وی تصریح کرد: «از سوی دیگر آقای روحانی و ظریف هم نمی‌خواهند تمامی درها را به سوی خودشان ببندد و سعی دارند افکار عمومی ایالات متحده آمریکا را هم با خود همراه کنند و امیدوارند با توجه به حمایت اتحادیه اروپا از ایران و گسلی که بین آنها و آمریکا به وجود آمده، بتوانند سرمایه‌گذار اروپایی را به ایران بکشانند.»

او تاکید کرد: «البته اینکه ما بتوانیم مسیر اروپا را به طور کامل از آمریکا جدا کنیم بسیار سخت است. زیرا اروپایی‌ها مشکلات بسیاری دارند و بعید است به طور کامل حساب خود را از آمریکا جدا کنند اما آنچه که تا امروز از اتحادیه اروپا شاهد بودیم، این است که کاملا محکم و مقتدر در برابر آمریکا ایستادگی کردند.»

بیگدلی در پایان به هزینه سنگین ایالات متحده در صورت خروج از برجام اشاره کرد و گفت: «خروج از برجام برای آمریکا بسیار هزینه دارد. اگر دقت کنید می بینید همین الان هم آمریکا در هاله‌ای از انزوای سیاسی قرار گرفته است و با از دست دادن اروپا رسما دست راست خود را از دست داده است و تمایلی به این اتفاق ندارد. از طرف دیگر کنگره هم نمی خواهد چنین شرایطی ایجاد شود که ایالات متحده منزوی شود. نکته بعدی این است که آمریکا به خوبی می داند خروج از برجام خاور میانه را وارد یک بحران جدید می کند و این در حالی است که هنوز ماجرای داعش حل نشده و همه این ها را باید در کنار ماجرای کره شمالی قرار دهیم. بنابراین گمان نمی کنم که کاخ سفید و کنگره حاضر باشند این میزان از هزینه را پرداخت کنند و از برجام خارج شوند.»

امریکا به دنبال اجماعی است که آن را از دست داده است

همچنین علی خرم دیپلمات سابق کشورمان در گفت‌وگو با فرارو گفت: «این جلسه برای این بودد که تمام اعضای گروه ۱+۵ احساس کرده بودند که آمریکا ادعاهایی را مطرح می کند که می تواند خطری برای ادامه فعالیت این گروه و توافق هسته‌ای باشد. به همین خاطر اروپایی ها تلاش کردند این جلسه در نیویورک برگزار شود تا وزیر امور خارجه ایالات متحده بیاید و آنچه که لازم است را مطرح کند.»

او تصریح کرد: «آقای تیلرسون با توجه به اینکه به شخصه فرد موجه و مثبتی هستند در این جلسه اعلام کردند که رئیس جمهورشان در خصوص برجام تصمیماتی گرفته است که ایشان هم از آن اطلاعی ندارند و در مورد توافق هسته‌ای قصد دارد اقدامات جدیدی انجام دهند. دیگر اعضا هم اعلام کردند که به هیچ عنوان حاضر به تجدید مذاکره نیستند و یک توافق چند جانبه انجام شده و هر دولتی روی کار بیاید نمی تواند در آن تغییر ایجاد کند.»

وی افزود: «آقای تیلرسون در این جلسه تاکید کردند که ایالات متحده بر بحث تکنیکی هسته‌ای صحبتی ندارند و معتقدند ایران به آن پایبند بوده است اما آنچه که دولت آمریکا را نگران کرده، روح برجام است. منظورشون هم این بود که انتظار داشتند ایران رفتارش را در خاور میانه تغییر دهد و چون این کار را انجام نداده، روح برجام را نقض کرده است.»

این تحلیلگر مسائل بین الملل در انتها تاکید کرد: «به هرحال توافق هسته‌ای به گونه‌ای است که که هیچ کدام از کشورهای اروپایی قصد ندارند تغییری در آن ایجاد کنند اما آمریکا به دنبال این است که یک اجماعی ایجاد کند و کشورهای دیگر را با خود همراه کند تا ایران را تحت فشار قرار دهد که این اجماع نه تنها با سخنرانی ترامپ در سازمان ملل به وجود نیامد بلکه موجب افزایش نارضایتی‌ها شد و تا حدودی ایجاد فاصله کرد.»