پدیده تازه و تاسف بار در قبرستان ها

روزنامه شهروند: همین ٣٧روز پیش برایش اتفاق افتاد، وقتی دو گوشی موبایل، چند تراول چک،٨٠٠‌هزار تومان، چند کارت بانکی، گواهینامه و خرت‌وپرت‌های دیگر را داخل صندوق‌عقب‌ خودرو دامادش انداخت و رفت به سمت جنازه؛ جنازه خواهرش در قطعه ٣٠٠بهشت‌زهرا. وقتی برگشت و در صندوق را باز کرد، هیچ‌چیز ندید، همه را دزدیده بودند. مریم شمشیری پانزدهم مردادماه، شکار سارقان قبرستان شد: «آن روز مراسم خاکسپاری خواهرم بود، ما اصلا درحال خودمان نبودیم، دستپاچه شده بودیم، من و خواهرم تمام وسایلمان را داخل صندوق ماشین انداختیم و رفتیم سمت جنازه. مراسم تمام شده بود که درِ صندوق را باز کردیم و چیزی پیدا نکردیم.»

آنها آن روز در شوک از دست دادن خواهر، شکایتی نکردند، روز بعد اما صبح تا ظهر، در کلانتری بودند و حالا بعد از ٣٧روز، وسایل که نه، حتی مدارکشان هم پیدا نشده: «در محل خاکسپاری یک پلیس هم حضور نداشت، روزهای بعد هم که رفتیم خبری از گشت نبود.»

دزد قبرستان، کیف آقای موسوی را تیرماه زد. کیفی پر از وسیله، از لپ‌تاپ گرفته تا پول نقد و موبایل و فلش و ... او از همان روز چشم‌انتظار پیدا شدن وسایلش است: «مراسم خاکسپاری یکی از اقوام بود که همراه بستگان به بهشت‌زهرا رفته بودم و کوله‌پشتی‌ام را داخل صندوق‌عقب ماشین برادر همسرم گذاشتم. او ماشین‌اش را داخل پارکینگ بهشت‌زهرا پارک کرده بود.

جایی نزدیک قطعه ٣٠٠. تبلت، موبایل، کیف پول، ٣٠٠‌هزار تومان پول نقد، چند فلش، چند کارت مثل کارت ملی و کارت ایثارگری و چند مدرک دیگر داخل کوله‌ام بود. وقتی مراسم خاکسپاری تمام شد به سمت ماشین که رفتیم و در صندوق را باز کردیم، دیدیم که خالی است و کوله‌ام را دزدیده‌اند.» او به کلانتری حرم مطهر رفته و اعلام شکایت کرده: «هنوز خبری از وسایلم نشده، فقط از بهشت‌زهرا با من تماس گرفتند و گفتند که کارت ملی و کارت ایثارگری‌ام پیدا شده.» او درباره دزدی در بهشت‌زهرا زیاد شنیده: «بعد از اتفاقی که برای من افتاد، یکی از دوستانم هم برای خاکسپاری یکی از اقوامش به بهشت‌زهرا رفت، وسایلش را داخل ماشین گذاشت، دزد آمد، شیشه ماشین را شکست و تمام وسایلش را برد.» موسوی می‌گوید که هیچ نظارتی روی ماشین‌های متوقف شده در پارکینگ بهشت‌زهرا وجود ندارد: «ما ماشین را در پارکینگ پارک کردیم اما از همان جا از ماشینمان دزدی شد. پارکینگ هیچ نرده‌ای ندارد و همه می‌توانند داخلش شوند.»

برای حسن صفری هم اتفاق مشابهی افتاده، ٥٠روز پیش: «مراسم خاکسپاری عمه‌ام بود، داخل قطعه ٢١٦ بودیم، خاکسپاری که تمام شد و به سمت ماشین‌ام که کنار قطعه پارک شده بود رفتم، دیدم در ماشین باز است، دقت که کردیم متوجه شدیم کیف همسرم خالی شده، تمام مدارک ماشین مثل کارت و کارت سوخت و گواهینامه و... داخل کیف بود.» آنها کیف خالی را زیر درختی در قطعه ٢١٨پیدا کردند، اما خبری از مدارک نبود: «ماشین در فاصله کمی از محل خاکسپاری متوقف شده بود، اما آن‌قدر شلوغ شده بود که کسی حواسش به آن نبود، دزد هم همان موقع از راه رسیده بود.» صفری به پلیس هم شکایت کرده اما هنوز هیچ خبری از مدارکش نیست.

باغبان بهشت‌زهرا در یکی از محوطه‌ها خاک را با بیل دسته چوبی روی زمین محکم می‌کند: «من در پیاده‌راه کار می‌کنم، خودم ندیده‌ام از کسی دزدی کنند اما از همکارانم زیاد شنیده‌ام که پلیس دزد گرفته.» آقای سلطانی اما هم زیاد موارد دزدی در بهشت‌زهرا را شنیده و هم از خودش زیاد دزدی شده؛ مرد سالخورده‌ای که زیر سایه منبع آبی پاهایش را دراز کرده و از خاطرات‌ سال ٤٠ و کاشت درخت‌های بهشت‌زهرا می‌گوید. همین چند وقت پیش بود که کیف چرمی، موبایل، کفش و خرت‌و‌پرت‌های دیگرش را دزدیدند: «این‌جا زیاد دیده‌ام که از خانواده‌های عزادار دزدی می‌کنند، بعضی‌ها تا مراسم خاکسپاری می‌بینند بلافاصله دور عزاداران را می‌گیرند، یا وسایل همراهشان را می‌دزدند یا می‌روند سر وقت ماشین‌ها و تا سر عزاداران گرم خاکسپاری است، ماشین را خالی می‌کنند.» ماجرای این دزدی‌ها فقط به آرامستان بهشت‌زهرا ختم نمی‌شود.

در سایر قبرستان‌ها و در میان شلوغی جمعیت، همیشه هستند دزدانی که به کمین نشسته‌اند. یک ماه از مراسم خاکسپاری مادربزرگ خانم جعفری در یکی از روستاهای لرستان نمی‌گذرد، مراسمی که برای آنها هزینه‌بر تمام شد: «مراسم خاکسپاری خیلی شلوغ شده بود، ما هم بشدت مشغول بودیم، موبایلم داخل کیفم بود، بعد از پایان مراسم، متوجه شدم موبایلم نیست، برای خواهرم هم همین اتفاق افتاد.»

سرقت و تکدی‌گری دو آسیب بهشت‌زهرا

بهشت‌زهرای ٤٠ساله تهران نزدیک به یک‌میلیون و ٥٠٠ ساکن خاموش دارد. ساکنانی که هر روز که نه، اما پنجشنبه، جمعه‌ها، میهمان زیاد دارند. ميهمانانی که چند وقتی است که قربانی دزدان می‌شوند. رضا پورناصرانی، عضو کمیته آسیب‌های اجتماعی سازمان بهشت‌زهرا، سرقت را یکی از آسیب‌های جدی بهشت‌زهرا می‌داند و تکدی‌گری را هم به آن اضافه می‌کند. او آسیب‌های این محدوده را به ‌خوبی می‌شناسد و می‌گوید که وجود همین آسیب‌ها منجر شده تا کمیته آسیب‌های اجتماعی در بهشت‌زهرا ایجاد شود. حالا او یکی از اعضای این کمیته است: «سرقت یکی از آسیب‌هایی است که در بهشت‌زهرا دیده می‌شود، هر چند که همه‌ جا سرقت وجود دارد اما موقعیت جغرافیایی بهشت‌زهرا و امکان دسترسی اهالی مناطق حاشیه‌نشین منجر شده تا در این مکان هم موارد سرقت دیده شود؛ وجود سرقت و تکدی‌گری منجر به تشکیل کمیته آسیب‌های اجتماعی شد. کمیته‌ای که رئیس‌اش مدیرعامل سازمان است و رئیس کلانتری حرم مطهر و فرمانده مستقر در دژبانی بهشت‌زهرا هم در آن حضور دایمی دارند، این کمیته هر دو هفته یک‌بار جلسه تشکیل و گزارشی از آسیب‌ها می‌دهد. البته پلیس و دژبان ارتش برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی همکاری خوبی با سازمان دارند.» عضو کمیته آسیب‌های اجتماعی بهشت‌زهرا می‌گوید که در این آرامستان روح و ذهن مردم درگیر است و این برای افراد سودجو فرصت مناسبی برای سرقت از مردم ایجاد می‌کند: «فضای بهشت‌زهرا خیلی بزرگ است، روزهای پنجشنبه و جمعه جمعیت زیادی وارد بهشت‌زهرا می‌شود؛ این شرایط در قطعات جاری شدت بیشتری می‌گیرد، مثل قطعه‌های ٣٠٠ به بالا که جزو قطعه‌های جاری هستند و روزانه بیش از ١٠٠جنازه وارد آن می‌شود؛ قطعات جاری قطعاتی هستند که خالی است و جسدها در آن دفن می‌شوند. یعنی ممکن است امروز قطعه ٣٠٠جاری باشد، بعد از مدتی قطعه ٣٠١؛ چون قطعه قبلی پر شده است.»

او می گوید: «آرامستان تهران در کل کشور نمونه است؛ هم از نظر وسعتی که دارد و هم افرادی که در آن دفن شده‌اند. در بهشت‌زهرا حدود ٣٦‌هزار شهید دفن شده‌اند که در هیچ ‌جای کشور چنین تجمعی از شهدا وجود ندارد؛ از سوی دیگر این‌جا نزدیک حرم امام خمینی(ره) است که میزان مراجعه را زیاد می‌کند.» او می‌گوید: «جمعیت بهشت‌زهرا متغیر است؛ هر روز آدم‌های جدیدی وارد این مکان می‌شوند، شاید روزانه ٥‌ هزار یا حتی ١٠‌ هزار نفر وارد بهشت‌زهرا می‌شوند که روز قبل از آن نبوده‌اند. همین هم فضا را برای برخی سودجویی‌ها مساعد می‌کند؛ به‌ویژه افرادی که مشغول خاکسپاری هستند و شرایط روحی خوبی ندارند، آنها طعمه‌های خوبی برای سارقان هستند.»

دنبال نصب دوربین مداربسته هستیم

این مسئول در سازمان بهشت‌زهرا از اقداماتی که برای جلوگیری از سرقت‌شده می‌گوید: «ما برای کاهش سرقت تلاش زیادی کردیم، نیروی انتظامی و دژبان ارتش که محافظت از این مکان را به عهده دارند، کاملا توجیه هستند. قطعات جاری هم به صورت همیشگی نیروهای نگهبان دارند و نیروی انتظامی در آن مکان با خودرو مستقر هستند، در کنار همه اینها در تلاش هستیم تا دوربین‌های مداربسته سیار را نصب کنیم، البته نصب این دوربین‌ها محدودیت‌هایی دارد؛ چرا که هزینه‌بر هستند و نمی‌شود آنها را به ‌طور دایمی در یک مکان مستقر کرد؛ چون ممکن است امروز یک قطعه جاری و شلوغ باشد و هفته دیگر آن قطعه خلوت شود اما بعد از ماجرای سرقت و مخدوش‌کردن تعدادی از سنگ قبرها در قطعه هنرمندان در تلاش هستیم تا مکان‌های شلوغ‌تر را مجهز به دوربین مداربسته کنیم.»

به‌گفته او، در بهشت‌زهرا امکان بازرسی یک به یک خودروها وجود ندارد: «هم ترافیک می‌شود و هم مردم اذیت می‌شوند، ما باید فضا را برای سارقان ناامن کنیم؛ به همین دلیل در قطعات جاری اطلاع‌رسانی‌های زیادی کرد‌ه‌ایم، بیلبورد زده‌ایم و به افرادی که به ما مراجعه می‌کنند بروشورهایی می‌دهیم که تمام این نکات در آن مورد توجه قرار گرفته است. ما از مردم می‌خواهیم تا به راننده‌های آمبولانسی که جسد را جا‌به‌جا می‌کنند پول ندهند، به متکدیان پول ندهند، مراقب کلاهبردارانی که سنگ قبر می‌فروشند، باشند و مراقب وسایلشان باشند.

با این همه معتقدیم که بهترین کنترل، کنترل نامحسوس با دوربین مداربسته است.» او به نوع سرقت‌هایی که در آرامستان بهشت‌زهرا می‌شود هم اشاره‌ای می‌کند: «بیشتر سرقت‌ها کیف زنانه، موبایل و مدارک است. سرقت خودرو خیلی کم گزارش شده اما سرقت کیف زنانه زیاد است؛ به ‌طوری که بعد از خالی‌کردن، آنها را در سطل‌ آشغال رها می‌کنند. بارها پیش آمده که سطل‌ها را خالی کرده‌اند و از داخل آن ٤، ٥ کیف زنانه بیرون آمده که خالی شده است. البته ما این‌جا واحد اشیاي گمشده هم داریم که افراد بعد از اعلام سرقت به کلانتری، به این بخش مراجعه می‌کنند تا اگر مدارکشان پیدا شد، به آنها بازگردانده شود. خیلی هم این اتفاق می‌افتد؛ یعنی مدارک گمشده، به افراد برگردانده می‌شود.»

پورناصرانی می‌گوید: «آماری از سرقت‌ها به سازمان بهشت‌زهرا اعلام نمی‌شود اما افراد زیادی از سوی پلیس به‌ عنوان سارق دستگیر می‌شوند و این‌که اینها واقعا سارق هستند یا نه، اطلاعی نداریم.» به گفته او، به ‌طور متوسط هر چند روز یک بار مراجعه‌کننده‌ای به سازمان می‌آید و اعلام می‌کند وسایلش گم شده یا به سرقت رفته است.