گفت‌وگو با اعضای گروه نیایش به بهانه اجرای کنسرت و رونمایی از کتاب "خنیاگر آسمانی"
نام استاد مجید وفادار همیشه زنده می‌ماند
پوراندخت وفادار برادرزاده استاد مجید وفادار می‌گوید الآن دیگر نسل جدید با نام و آثار او آشنا شده‌اند، چرا که موسیقی او همیشه تازگی دارد.
هنرآنلاین: پوراندخت وفادار برادرزاده استاد مجید وفادار می‌گوید الآن دیگر نسل جدید با نام و آثار او آشنا شده‌اند، چرا که موسیقی او همیشه تازگی دارد.
همه ما حتی اگر اتفاقی از کنار موسیقی عبور کرده باشیم، هنوز با شنیدن نام برخی از قطعات دهه ٥٠ ناخودآگاه بر روی دهانمان زمزمه خواهد شد. داستان زمانی جالب می شود که بدانید خیلی از آنها ساخته مجید وفادار است.
ارکستر "نیایش" بعد از اجرای موفق آلبوم "بگو کجایی" از جاودانه‌های وفادار در برج میلاد به خوانندگی محمد معتمدی، بخش دیگری از ساخته‌های او به خوانندگی مجید حسین‌خانی و همخوانی پوراندخت وفادار برادرزاده مجید وفادار را که بعد از ۶۰ سال به روی صحنه آمده است، با همراهی متین سوفالی و سرمایه‌گذاری شرکت شیناتک "گروه هنری موزاوی" در راستای حمایت، هویت بخشی و زنده نگهداشتن موسیقی اصیل ایرانی اجرا خواهد کرد.
به بهانه اجرای روز جمعه گروه "نیایش" با اعضای گروه شامل پوراندخت وفادار همخوان، مجید حسین‌خانی خواننده، علیرضا امینی سرپرست گروه و احمد مقدسی‌زاده رهبر ارکستر گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.:
آقای امینی ایده و تفکر شکل‌گیری یک مجموعه برای بازخوانی و بازتنظیم آثار زنده‌یاد مجید وفادار از کجا آمد و پروسه به ثمر نشستن این ایده چگونه طی شد؟
پس از آن قرار بر این شد که یک مجموعه به سرپرستی من برای ضبط و اجرای صحنه‌ای آثار زنده‌یاد مجید وفادار تشکیل شود و من پروسه به ثمر نشستن این ایده را اجرایی کنم. در آن زمان با شرکت‌ها و خواننده‌های مختلفی رایزنی کردم اما چون آنها شناخت کافی نسبت به آثار استاد وفادار نداشتند، این پروژه وارد فاز اجرایی نشد تا این‌که سال گذشته پیشنهاد تهیه و تولید این پروژه را به شرکت "شیناتک" (گروه هنری موزاوی) ارائه دادم و این شرکت هم پذیرفت که این پروژه با نظارت مستقیم سر کار خانم پوراندخت وفادار اجرایی شود.
ما با مشورت خانم پوراندخت وفادار به این نتیجه رسیدیم که چند مجموعه کنسرت، یک آلبوم صوتی و یک کتاب از زندگی مجید وفادار تهیه کنیم که خود خانم وفادار هم عنوان "خنیاگر آسمانی" را روی کتاب گذاشتند. این کتاب بخشی از مقالات، خاطرات، زندگی‌نامه، عکس‌های خانگی، احکام رادیویی، شعرها، نت‌ها و لیست کامل آثار استاد مجید وفادار را شامل می‌شود. ۳۰۰ و چند تصنیف از استاد وفادار به جا مانده که ما با همکاری با دوست خوب‌مان آقای فرید رضایی توانستیم نمونه صوتی ۱۹۰ اثر از آثار ایشان را جمع‌آوری کنیم.
کتاب "خنیاگر آسمانی" مستقیماً تحت نظارت خانم پوراندخت وفادار و به وسیله من و آقای بهروز مبصری گردآوری و تألیف شد و اکنون در دست چاپ است. همچنین یک فیلم مستند ۳۰ دقیقه‌ای نیز ضمیمه کتاب "خنیاگر آسمانی" وجود دارد که در آن هنرمندانی همچون فرهاد فخرالدینی، میلاد کیایی، ابراهیم سلمکی، فضل‌الله توکل، بزرگ لشکری، یوسف رشیدی و امرالله رشیدی در مورد استاد مجید وفادار صحبت کرده‌اند.
در این فیلم مستند سعی شده یک فضای صمیمانه‌ای ایجاد شود تا مردم بتوانند از طریق آن ارتباط بهتری با زندگی هنری استاد وفادار برقرار کنند. علاوه‌بر آن یک آلبوم صوتی تحت عنوان "بگو کجایی" با صدای آقای محمد معتمدی ضبط شد که این آلبوم به همراه کتاب "خنیاگر آسمانی" ساعت ۵ عصر روز پنجشنبه ۲۳ شهریور در تالار سوره حوزه هنری رونمایی می‌شود.
علیرضا امینی: حدود دو سال پیش در ارتباطی که بنده با خانواده استاد مجید وفادار و شخص خانم پوراندخت وفادار برای یکی از آثار استاد وفادار داشتم، موضوع بازخوانی و بازتنظیم آثار استاد وفادار از طرف خانم پوراندخت وفادار مطرح شد. خانم وفادار گفتند که آثار استاد مجید وفادار گنجینه وسیعی است و حیف است که همینطور بدون استفاده بماند و جامعه بسیاری از آثار این استاد گرانقدر را نشناسد.
خانم وفادار چه نیازی حس کردید که تصمیم گرفتید پیشنهاد جمع‌آوری یک مجموعه آثار از زنده‌یاد مجید وفادار را به آقای امینی ارائه بدهید؟
خانم وفادار چه نیازی حس کردید که تصمیم گرفتید پیشنهاد جمع‌آوری یک مجموعه آثار از زنده‌یاد مجید وفادار را به آقای امینی ارائه بدهید؟
آقای مهندس سهیلی هم در زمینه تهیه و چاپ کتاب "خنیاگر آسمانی" از هیچ تلاشی دریغ نکردند که همین جا از ایشان هم تشکر می‌کنم. همچنین از آقای فرید رضایی که آرشیو بسیار کم‌نظیری از آثار عمویم، پدرم، مادرم و خود من دارند و این آرشیو را در اختیارمان گذاشتند نیز متشکرم.
برای خود من هم عجیب بود که چنین آرشیوی از خانواده وفادار وجود دارد. امروز بسیار خوشحالم که پس از نزدیک ۴۰ سال از فوت استاد وفادار، دوباره اسم ایشان زنده شده است. فکر می‌کنم الآن دیگر مردمان نسل جدید با نام و آثار استاد وفادار آشنا شده‌اند. موسیقی استاد وفادار همیشه تازگی دارد و به همین خاطر نام ایشان هم همیشه زنده می‌ماند.
پوراندخت وفادار: سال‌ها بود که آرزو داشتم کتابی راجع به عمویم زنده‌یاد مجید وفادار چاپ شود که هم زندگی‌نامه و هم تعدادی از آثار ایشان را در اختیار عموم مردم قرار بدهد. زمانی که این موضوع را با آقای دکتر امینی در میان گذاشتم، ایشان پذیرفتند و با زحمت شبانه‌روزی به سراغ جمع‌آوری این مجموعه رفتند.
وفادار: من سال‌ها به واسطه کارم در وزارت نیرو،در شهرستان زندگی می‌کردم و در تهران نبودم. فرزندان زنده‌یادوفادار هم دل‌شان می‌خواست این مجموعه جمع‌آوری شود اما چون هیچکدام در حوزه موسیقی فعالیت نمی‌کردند و در این زمینه سر رشته‌ای نداشتند، نبود من باعث می‌شد این قضیه به تأخیر بیفتد. از زمانی که من از شهرستان به تهران برگشتم، خیلی‌ها خواستند این مجموعه را جمع‌آوری کنند ولی از دیدمن مورد تایید نبودند. خوشبختانه این اتفاق با حضور آقایدکتر امینی و آقای سهیلی به نتیجه رسید. این دو عزیزهر چه من خواستم را انجام دادند. خوشحالم که این مجموعه جمع‌آوری شد و امیدوارم نتیجه خوبی هم داشته باشد.
امینی: جمع‌آوری مجموعه آثار استاد وفادار به دلیل حجم وسیع آثار ایشان کار هر کسی نبود. شاید در جامعه امروز به تعداد انگشتان دو دست از آثار استاد وفادار شناخته شده باشد اما احتمالاً این مجموعه باعث می‌شود که مردم آثار بیشتری از زنده‌یاد مجید وفادار را بشنوند و لذت ببرند. شاید علت این‌که تا به امروز هیچکس به سراغ جمع‌آوری مجموعه آثار زنده‌یاد وفادار نرفته بود، سطح بالای حرفه‌ای‌گری این آثار بود.
در واقع نوع نگاه به موسیقی و ارکستراسیون آثار مرحوم وفادار باعث شده بود ایشان یک حریمی برای آثارش مشخص کند که هر هنرمندی نتواند سراغ آن برود. البته هنرمندان زیادی بدون اجازه این کار را انجام دادند و با بازخوانی یکی-دو قطعه از آثار استاد وفادار یک شبه معروف شدند. خیلی از خوانندگان کشورمان بعد از ضبط چند آلبوم به سراغ بازخوانی قطعه‌ای همچون "به سوی تو" رفتند که بازخوانی آن یک قطعه به مراتب بیشتر از آلبوم‌های آن خواننده مورد توجه عموم قرار گرفت.
آلبوم "بگو کجایی" شامل چه قطعاتی از ساخته‌های استاد مجید وفادار است و تا پایان سال چه کنسرت‌هایی برگرفته از آثار این آهنگساز برجسته ایرانی روی صحنه می‌رود؟
امینی: ۸ تصنیف و یک قطعه ساز و آواز از جاودانه‌های استاد وفادار در آلبوم "ّبگو کجایی" گنجانده شده که این قطعات را آقای معتمدی اجرا کرده است. آلبوم "بگو کجایی" روز ۲۳ شهریور رونمایی می‌شود. در همان روز همراه با مراسم رونمایی از آلبوم "بگو کجایی" و کتاب "خنیاگر آسمانی"، مراسم جشن امضاء این دو اثر هم برگزار می‌شود که آلبوم را آقای معتمدی و کتاب را خانم وفادار امضاء خواهند کرد. تا پایان سال جاری ۵-۶ کنسرت دیگر نیز با اجرای جاودانه‌های استاد مجید وفادار خواهیم داشت.
کنسرت اول در تاریخ ۹ شهریور در برج میلاد روی صحنه رفت که کنسرت بسیار سنگینی بود. خود من به عنوان سرپرست ارکستر از نمره ۱۰۰، به آن کنسرت نمره ۸۰ تا ۸۰ می‌دهم چون تجربه جدیدی بود. اجرای بعدی‌مان هم در تاریخ جمعه ۲۴ شهریور به روی صحنه می‌رود که امیدوارم آن اجرا هم اجرای موفق باشد.
اجرای 24 شهریور چه تغییرات و تفاوت‌هایی با اجرای روز 9 شهریور در برج میلاد دارد؟
امینی: ما برای اجرای جدید ارکستر "نیایش" را کوچک‌تر کرده‌ایم. برای این کنسرت با آقای احمد مقدسی‌زاده صحبت کردیم تا ایشان تنظیم ارکستر را بر عهده بگیرند. آقای مقدسی‌زاده هم ارکستر را کوچک‌تر کردند. مثلاً ایشان به جای یک گروه زهی 20 نفره از یک گروه زهی 10 نفره و به جای کوارتت بادی از دوئت بادی استفاده کرده‌اند. پیانو، سازهای کوبه‌ای و تار هم دیگر سازهایی است که در تنظیم قطعات استفاده شده است.
همچنین در این کنسرت برای اولین بار بعد از دو دهه یک تنظیم حرفه‌ای برای ساز چنگ توسط آقای مقدسی‌زاده نوشته شده است که امیدوارم اجرای خوبی هم داشته باشد. خوانندگان این کنسرت هم خانم پوراندخت وفادار، آقای مجید حسین‌خانی و خانم متین سوفالی خواهند بود. خانم سوفالی شاگرد آواز خانم هنگامه اخوان هستند و بسیار خوب می‌خوانند. متأسفانه ما وقتی می‌خواهیم روی بروشو یک کنسرت اسم یک خواننده خانم را درج کنیم، حتماً باید از واژه "همخوان" استفاده کنیم که در این کنسرت واقعاً سخت است برای نام خانم پوراندخت وفادار با کوله‌باری از خاطره از عنوان "همخوان" استفاده شود.
من دلم می‌خواهد خود مدیران هنری یک فکری به حال این اتفاق کنند تا در چنین ارکسترهایی این اجبار وجود نداشته باشد که امثال خانم وفادار حتماً به عنوان "همخوان" معرفی شوند. من از این بابت از خانم وفادار عذرخواهی می‌کنم و امیدوارم که در کنسرت‌های بعدی نام ایشان به عنوان خواننده درج شود نه همخوان.
آقای مقدسی‌زاده به عنوان تنظیم‌کننده ارکستر "نیایش" چه المان‌ها و ساختارهایی از تنظیم‌های ارجینال آثار آقای وفادار را نگه داشته و چه المان‌های جدیدی را به آنها اضافه کردید؟
احمد مقدسی‌زاده: ابتدا گویم که برای من به عنوان موزیسین نسل جدید بسی جای خوشحالی است که افتخار همکاری با خانم پوراندخت وفادار از خوانندگان نسل طلایی موسیقی ایران را دارم. همینطور همکاری با آقای مجید حسین‌خانی هم برای من باعث افتخار است. من پیش از این هم با آقای حسین‌خانی همکاری کرده بودم و به نظرم ایشان از خوانندگان خوب کشورمان هستند.
اجرای ۲۴ شهریور ارکستر "نیایش" قرار نیست به همان یک کنسرت ختم شود و قرار است آلبومی از رپرتوار اجرایی آن کنسرت ضبط شود و در اختیار عموم مردم قرار بگیرد. تنظیم دوباره آثار آقای وفادار مسئولیت سنگینی است چون هیچ ایرادی نمی‌توان به نسخه‌های قدیمی این آثار وارد کرد. البته از نقطه نظر آکادمیک، نقدهایی به سازبندی و ضبط این آثار وارد می‌شود که این‌ها را نمی‌شود ایراد دانست چون آن نوع سازبندی و ضبط در دوره خودش یک جالب بوده و حتی به جرأت می‌توان آقای وفادار را در دوره خودش یک آدم مدرن دانست.
ایشان حدود ۶۰ سال پیش و در زمانی که موسیقی آکادمیک در ایران هنوز پیشرفتی نداشته، به سازبندی و رنگ‌آمیزی ارکستر فکر کرده است. تا قبل از این فکر می‌کردم آقای مرتضی حنانه در آن دوره چقدر زجر کشیده و اذیت شده و حالا فکر می‌کنم که آقای مجید وفادار هم دچار چنین مشقت‌هایی شده است. در آن دوران تولید چنین آثاری واقعاً اتفاق مثبتی بوده است. بنابراین تنظیم دوباره آثار آقای وفادار کار سختی است اما به قول آقای امینی ما باید تلاش کنیم و این کار را انجام بدهیم تا آیندگان به ما بگویند درست عمل کرده‌اید یا خیر.
نکات زیادی در خصوص آثارآقای وفادار وجود دارد که حساسیت مرا بر می‌انگیزد. برای مثال خیلی از آثار موسیقی فقط یک نقطه طلایی دارند اما موسیقی مجید وفادار چندین نقطه طلایی دارد و این خیلی نکته جالبی است. متأسفانه من زمان کمی برای تنظیم آثار داشتم و از ابتدا هم قرار بود فقط تنظیم‌کننده ارکستر باشم اما با همکاری دوستان نوازنده، وظیفه رهبری ارکستر را هم پذیرفتم. البته رهبری کردن ارکستر در تخصص من نیست چون تحصیلاتی در این زمینه ندارم.
سعی کرده‌ام کار کنم و دانش رهبری ارکستر را کسب کنم اما تخصص اصلی من تنظیم موسیقی است، منتها به خاطر زمان کمی که وجود داشت، من چاره‌ای جز این که رهبری این ارکستر را بر عهده بگیرم نداشتم. امیدوارم دوستان عزیزم که در زمینه رهبری ارکستر متخصص هستند بابت این کار از من ناراحت نشوند.
رپرتوار اجرایی کنسرت و آلبوم بر چه اساسی انتخاب شده است؟
امینی: بر اساس نظر جمعی. کنسرت 24 شهریور دارای دو آلبوم صوتی است. یک مجموعه صوتی آن تحت عنوان "یک یادگاری صوتی" را خانم پوراندخت وفادار خوانده و یک مجموعه را هم آقای مجید حسین‌خانی. این دو مجموعه در کنار هم قرار گرفته و روی صحنه اجرا می‌شوند. قرار است بعد از محرم و صفر هم خانم وفادار یک کنسرت را ویژه بانوان برگزار کنند و در آن کنسرت به عنوان تک‌خوان روی صحنه بروند.
آقای حسین‌خانی چقدر با آثار استاد وفادار آشنا بودید و همکاری با این پروژه تا چه اندازه برای‌تان مهم و خوشایند است؟
حسین‌خانی: من هم مثل دیگر دوستان حضور در این مجموعه برایم باعث افتخار است چون سال‌های زیادی با آثار استاد وفادار زندگی کرده‌ام. آقای داریوش رفیعی یکی از خوانندگان همشهری من و اهل کرمان است که در دهه‌های قبل چند تصنیف از تصانیف استاد وفادار را خوانده و این تصانیف همه ماندگار شده‌اند. به همین خاطر من هم از بچگی دوست داشتم آثار استاد وفادار و اساتید دیگر چون آقای خرم یا زنده‌یاد علی تجویدی را بخوانم.
متأسفانه ما امروز با نبود آهنگساز و تصنیف‌ساز مواجهیم و به همین خاطر اجرای تصانیف زیبای آهنگسازهای قدیمی می‌توانید یک موهبت باشد. من تا به امروز 7 اثر منتشر کرده‌ام و الآن هم 2-3 اثر دیگر در دست انتشار دارم و همه این آثار هم برایم عزیز هستند اما با این حال اجرای موسیقی‌های ماندگار استاد وفادار برایم یک رزومه با ارزش خواهد بود.
اجرا کردن در کنار خانم پوراندخت وفادار هم برایم باعث افتخار است. خوشحالم که دوستان مرا برای اجرای کنسرت 24 شهریور و ضبط یک آلبوم از موسیقی‌های ماندگار استاد وفادار انتخاب کرده‌اند و امیدوارم در این همکاری اتفاق خوبی بیفتد.
شما به جز آلبومی که قرار است از ساخته‌های زنده‌یاد مجید وفادار بازخوانی کنید، آلبوم دیگری در دست انتشار ندارید؟
حسین‌خانی: من یک مجموعه بازخوانی دیگر در دست انتشار دارم که بازخوانی آثار بزرگانی همچون مرتضی محجوبی، جواد لشگری و علیرضا خواجه‌نوری است. این مجموعه یک قطعه محلی هم دارد که هر چه جستجو کردیم، نام آهنگساز آن را پیدا نکردیم. ۴ تصنیف و ۲ قطعه ساز و آواز در این مجموعه گنجانده شده و همه قطعات با پیانو و تنبک اجرا شده‌اند. این آلبوم دو سال پیش ضبط شده و متأسفانه به خاطر شرایط نشر هنوز به انتشار نرسیده است.
قرار بود این آلبوم در شهریور ماه همین امسال منتشر شود اما هنوز این اتفاق نیفتاده است. دو آلبوم دیگر هم در دست انتشار دارم که در فضای ارکسترال است و باید منتظر بمانم تا ببینم این آلبوم‌ها چه زمانی روانه بازار می‌شوند. با تمام احترامی که برای این آلبوم‌ها قائلم، بی صبرانه منتظر ضبط آثار استاد مجید وفادار هستم چون خواندن این آثار برای من یک افتخار است. شاید نسل بعد از ما بگوید که مجید حسین‌خانی چه سعادتی داشته این آثار را خوانده است.
وفادار: من اصلاً فکر نمی‌کردم آقای حسین‌خانی و آقای معتمدی موسیقی پاپ هم بخوانند چون ایشان خواننده موسیقی اصیل ایرانی هستند اما هر دوی‌شان خیلی خوب از پس اجرای موسیقی پاپ بر آمدند.
خانم وفادار حضور آقای محمد معتمدی در این مجموعه هم انتخاب شما بود؟
وفادار: بله. آقای امینی چند خواننده معرفی کردند که من از میان آنها صدای آقای معتمدی را بیشتر دوست داشتم و فکر کردم صدای ایشان بیشتر روی آهنگ‌های استاد وفادار می‌نشیند. آهنگ‌های آقای معتمدی را عموم مردم شنیده‌اند و صدای ایشان لطافت خاصی دارد که مناسب موسیقی‌های زنده‌یاد مجید وفادار است. به آقای معتمدی گفتم اگر شما اجرای این آثار را بپذیرید خوشحال می‌شوم و خوشبختانه ایشان هم پذیرفتند و این آثار را اجرا کردند.
قرار است بعد از 60 سال روی صحنه بروید و خوانندگی کنید. چرا در این سال‌ها روی صحنه نرفتید و حالا که قرار است این اتفاق بیفتد چه حسی دارید؟
وفادار: من اصلاً به خواندن فکر نمی‌کردم و فقط برایم مهم بود که کتابی از زندگی‌نامه و آثار عمویم چاپ شود اما آقای دکتر امینی مرا غافلگیر کردند. ایشان در آخرین تمرین کنسرت آقای معتمدی گفتند که به زودی شاهد کنسرت خانم وفادار در همین محل خواهیم بود. من ابتدا فکر می‌کردم شوخی می‌کنند اما بعداً دیدم کاملاً جدی است. سال‌ها قبل که من از رادیو ملی استعفا دادم و کنار کشیدم، آهنگسازهای زیادی آمدند تا با من همکاری کنند اما من قبول نکردم و گفتم اگر قرار بود بخوانم در ارکستر عمویم این کار را انجام می‌دادم.
به هر حال امسال آقای امینی مرا مجبور کردند و گفتند شما باید حتماً بخوانید و من هم قبول کردم. خوشحالم که قرار است در کنار دو خواننده جوان روی صحنه بروم و این موضوع مرا سر ذوق می‌آورد. من در این سال‌ها روی صحنه نبودم و فقط در محافل خانوادگی آواز می‌خواندم. فکر نمی‌کردم بعد از 60 سال از پس آواز خواندن روی صحنه بر بیایم اما آقای حسین‌خانی، آقای مقدسی‌زاده و خانم سوفالی مرا تشویق کردند تا این اتفاق بیفتد.
حسم برای بازگشت به صحنه هم حس خوشحالی است و هم نگرانی. من الآن 82 ساله هستم و باید به همان 60 سال پیش برگردم و به خوبی از پس اجرایم بر بیایم. امیدوارم اتفاق خوبی در کنسرت پیش رو بیفتد.
حسین‌زاده: من به همراه خانم وفادار پیش پزشک حنجره رفتم تا پزشک حنجره ایشان را چک‌آپ کند. آقای دکتر گفتند که حنجره‌تان درست مثل جوانی‌تان مانده و آنقدر تارهای صوتی‌تان قوی و سر حال است که می‌توانید به همان قدرت بخوانید. این موضوع برای من جالب بود و امیدوارم که ایشان یک روزی به صوت تک‌خوان هم روی صحنه بیایند.
امینی: از دو سال پیش که در منزل خانم وفادار نشستیم و آثار را لیست کردیم، نظم ایشان توجه مرا به خودش جلب کرد. ایشان آثار قدیمی خودشان را حفظ هستند و هنوز هم کوک و ژوست می‌خوانند. من، آقای مقدسی‌زاده و آقای حسین‌خانی با خواننده‌های مختلفی کار کرده‌ایم که همیشه مشکل دارند.
آنها آثاری که بارها خوانندگان دیگر اجرا کرده‌اند را از ریتم می‌اندازند و نت‌ها را فالش می‌خوانند اما در مورد خانم وفادار چنین مشکلاتی به هیچ وجه وجود ندارد. ما در تنظیم قطعات کنسرت ۲۴ شهریور کاری کرده‌ایم که صدای خانم وفادار به شکل بهتری شنیده شود و امیدوارم اجرای تک‌خوانی ویژه بانوان ایشان هم روی صحنه برود تا ایشان بتوانند در آن کنسرت نهایت توانایی خودشان را نشان بدهند.
پس از مرگ استاد مجید وفادار خوانندگان زیادی بدون اجازه آثار ایشان را اجرا کردند و برخی از آنها را هم خوانندگان و آهنگسازها به نام خودشان می‌زدند. چرا در این سال‌ها هیچوقت جلوی این خوانندگان و آهنگسازها را نگرفتید و از آنها شکایت نکردید؟
وفادار: من به شخصه نمی‌توانستم این کار را انجام بدهم چون وارث این آثار فرزندان استاد وفادار هستند. متأسفانه دختر عموی بزرگ من 2 سال پیش بر اثر بیماری فوت کردند و پسرشان هم الآن در آمریکا زندگی می‌کند. من به تنهایی نمی‌توانستم این کار را انجام بدهم اما با دختر و پسر عمویم صحبت کردم و تمام وکالت آثار استاد وفادار را به شرکت "شیناتک" سپردیم تا این شرکت خودش دنبال مسائل این چنینی برود. الآن دیگر کسی جرأت نمی‌کند آثار استاد وفادار را بدون اجازه بخواند.
امینی: تا به امروز هیچ خواننده‌ای بابت اجرای آثار آقای وفادار از خانواده ایشان اجازه نگرفته و این یک عمل غیر قانونی است. البته یک‌بار آقای رضا صادقی قطعه "به سوی تو" را با پیانو اجرا کرد که وقتی با مدیر برنامه‌های ایشان تماس گرفتم، آن قطعه یک ساعت بعد از روی وب‌سایت آقای صادقی برداشته شد. بابت این کار بسیار زیبا از آقای صادقی و مدیر برنامه‌های ایشان متشکرم. امیدوارم بقیه هنرمندان هم این درک را داشته باشند و برای بازخوانی هر اثری با خانواده و مسئول پخش آثار آهنگساز آن اثر صحبت کنند.
وفادار: یکی از دلایلی که خیلی دلم می‌خواست کتاب "خنیاگر آسمانی" چاپ شود همین بود که خیلی‌ها آثار استاد وفادار را بدون اجازه می‌خواندند و حتی بعضی‌ها آهنگ‌های ایشان را به نام خودشان می‌زدند و این موضوع من و فرزندان عمویم را ناراحت می‌کردند. با چاپ شدن این کتاب فکر نمی‌کنم دیگر کسی بتواند ادعایی برای این آثار داشته باشد. استاد وفادار در آهنگسازی یک نابغه بودند و به اعتقاد من از لحاظ فکری 100 سال از زمان خودشان جلوتر سیر می‌کردند. آثاری که بعد از آثار استاد ماندگار ساخته شد، قابل مقایسه با آثار ایشان نیست.
امینی: آن آثار در دوره خودشان پاپیولار محسوب می‌شدند. در واقع آن قطعات در زمره موسیقی کلاسیک ایرانی قرار می‌گرفتند نه موسیقی ردیفی و دستگاهی. البته منظورم از موسیقی پاپ و پاپیولار، باور عامیانه امروز از موسیقی پاپ نیست و منظورم آن موسیقی کلاسیک ایرانی است که بر اساس گام‌های موسیقی ایرانی ساخته می‌شود. حتی امروز هم بهترین موسیقی‌ها و ناب‌ترین ریتم‌ها بر مبنای گام‌های موسیقی ایرانی شکل می‌گیرد چون گام‌های موسیقی ایرانی با فضای ذهنی ما جور است.
به قول روان‌شناس‌ها، اساس خوشایندی، خویشاوندی است. آهنگسازهایی مثل وجید وفادار در دوره خودشان توانستند یک باور عامیانگی را در ارکستر ایرانی نهادینه کنند. آنها موفق به ساخت آهنگ‌های شدند که تفکر عامیانه و پاپیولار دارد اما با ارکستر ایرانی نواخته می‌شود. در تمام این سال‌ها قطعاتی نظیر "زهره"، "گلنار"، "به سوی تو"، "منتظرت بودم"، "گل اومد بهار اومد" و... از ذهن مردم ایران پاک نشد چون موسیقی استادوفادار برای امروز هم حرف تازه‌ای دارد و می‌تواند به جامعه تزریق شود.
بر روی بروشور کنسرت و کاور آلبوم نام آقای وفادار به عنوان تنظیم‌کننده یک سری از قطعات ذکر شده که البته خانم وفادار تأیید کرده‌اند که استاد مجید وفادار آهنگساز آن آثار هم هستند ولی گویا نوازندگانی در ارکستر ایشان حضور داشته‌اند که بخش‌هایی به آن قطعات استاد وفادار اضافه کرده‌اند و آن آثار را با نام خودشان به انتشار رسانده‌اند. ما هم مناقشه‌ای برای ذکر کردن نام استاد وفادار به عنوان آهنگساز نداشتیم و فقط دیدیم که حیف است از آن آهنگ‌ها در مجموعه‌مان استفاده نکنیم، به همین خاطر اسم استاد وفادار را به عنوان تنظیم‌کننده اثر ذکر کردیم نه آهنگساز.
وفادار: یکی از دغدغه‌های من این بود که رپرتوار انتخاب شده چطور تنظیم شود. استاد وفادار برای هر نت از موسیقی‌شان نوشته‌اند که چکار باید کرد. آقای مقدسی‌زاده نهایت سعی‌شان را کردند که با توجه به نسخه اصلی آثار و همینطور تفکر و سلیقه موسیقایی خودشان این قطعات را تنظیم کنند که خوشبختانه موفق هم بودند. من وقتی روی تنظیم جدید این آثار آواز می‌خوانم، به همان دورانی بر می‌گردم که با عمویم اجرا می‌کردم. از این بابت از آقای مقدسی‌زاده بسیار متشکرم.
آقای مقدسی‌زاده با ریسک تنظیم دوباره آثار آقای وفادار چطور کنار آمدید؟
مقدسی‌زاده: من هم دوست داشتم این کار را انجام بدهم و هم چاره‌ای جز پذیرفتن این ریسک نداشتم. ما الآن یک مشکل بزرگ در جامعه موسیقی داریم. آثاری که در عرصه موسیقی تولید می‌شوند یا فقط برای جامعه آکادمیک مناسب هستند و یا فقط برای مردمی که از موسیقی آکادمیک شناختی ندارند. من همیشه دغدغه‌ام بوده که موسیقی‌ام را برای کدام یک از این دو دسته تولید کنم.
اگر آن را برای جامعه آکادمیک تولید کنم، پس مخاطب ندارم و موسیقی من در سطح جامعه شنیده نمی‌شود و اگر بخواهم آن را برای مردم تولید کنم، پس باید وارد فیلدی شوم که شاید باب میل من نیست و احتمالاً مورد نقد خیلی از دوستانم نیز قرار خواهد گرفت. در این بین موسیقی‌هایی چون موسیقی‌های آقای وفادار این قابلیت را دارد که با یک پردازش آکادمیک به نسخه‌ای تبدیل شود که به نیازهای هر دو جامعه آکادمیک و مردمی پاسخ مثبت بدهد.
در واقع من موسیقی آقای وفادار را طوری می‌توانم تنظیم کنم که هم موزیسین‌های آکادمیک لذت ببرند و هم عموم مردم. این نشان می‌دهد که در موسیقی آقای وفادار یک قدرت جالب نهفته است. البته طبیعتاً تنظیم، هارمونی‌گذاری و ارکستراسیون دوباره موسیقی آقای وفادار کار دشواری است و حساسیت بالایی دارد اما در شرایط فعلی موسیقی ایران، من چاره‌ای جز ریسک کردن و کار کردن روی موسیقی امثال آقای وفادار ندارم.
سابقاً هم این کار را با موسیقی مرحوم همایون خرم یا موسیقی زنده‌یاد علی تجویدی انجام داده بودم. وقتی با آثار جدید موسیقی ایرانی نمی‌شود عمل هارمونی‌گذاری و ارکستراسیون را به طور دقیق و اصولی انجام داد، چاره‌ای نیست جز رجوع کردن به آثار آهنگسازهای معتبری چون مجید وفادار یا همایون خرم. متأسفانه از جانب جامعه آکادمیک هیچ حمایتی از تنظیم‌کننده‌ها و آهنگسازهای نسل جدید صورت نمی‌گیرد. در رپرتوار ارکستر سمفونیک تهران یا ارکستر ملی ایران اثری از آهنگسازهای جدید اجرا نمی‌شود.
به همین خاطر من سال‌هاست دارم تلاش می‌کنم در رادیو و تلویزیون ملی کار کنم که در آن جا هم بعد از ۵ سال تلاش، فقط توانسته‌ام ۳ اثر را با مشکلات فراوان بسازم. در نتیجه یا باید از این مملکت بروم و یا باید با شرایط سخت موسیقی در کشورم دست و پنجه نرم کنم که من راه دوم را انتخاب کرده‌ام. متأسفانه مهمترین مشکل موسیقی در این ممکلت این است که خود موزیسین‌ها از همدیگر حمایت نمی‌کنند. اساتیدی که قبل از انقلاب فرصت خوبی برای اجرای آثارشان داشتند، هنوز هم اجازه نمی‌دهند جوان‌ها فعالیت کنند.
شاید من ۱۰ سال بعد به این نتیجه برسم که باید میدان را به جوان‌ترها بدهم اما اساتید موسیقی ما بعد از چندین و چند آلبوم و کنسرت هنوز هم اجازه نمی‌دهند جوان‌ها به جای آنها کار کنند و فقط می‌خواهند آثار خودشان اجرا شود. در این شرایط من معتقدم که آهنگساز خوب در کشورمان وجود دارد و هنوز هم آدم‌هایی امثال مجید وفادار هستنند که می‌توانند موسیقی‌های ناب تولید کنند اما متأسفانه فرصت لازم به آنها داده نمی‌شود.
آقای وفادار حدوداً ۳۰۰-۴۰۰ قطعه تولید کرده که همه آنها را نمی‌توان گفت عالی هستند. آثاری که ایشان ساخته و عالی نیستند، آثاری است که ایشان آزمون و خطا کرده و این فرصت را داشته که این کار را انجام داده است، در حالی‌که آهنگساز جوان امروزی چنین فرصتی را ندارد. امیدوارم این شرایط عوض شود و آهنگسازها و تنظیم‌کننده‌های جوان‌تر هم بهای بیشتری پیدا کنند.
حسین‌زاده: من معتقدم آن دسته از آثار زنده‌یاد مجید وفادار که مورد اقبال قرار نگرفته را خوانندگان خوبی اجرا نکرده‌اند. استاد وفادار گاهی اوقات به خاطر رودربایستی یا شرایط دیگر، آثارش را به خوانندگانی داده که خوانندگان خوبی نبوده‌اند اما خود آثار پتانسیل این را دارند که تبدیل به قطعات ماندگاری شوند. به نظرم استاد وفادار شناخت و آگاهی بسیار خوبی از ملودی داشته‌اند.
بزرگانی همچون پرویز یاحقی، علی تجویدی و همایون خرم در ارکستر زنده‌یاد مجید وفادار ساز می‌زدند که بعدها هر کدام خودشان ماندگارترین آثار موسیقی این کشور را ساختند. با نهایت احترام به نظر آقای مقدسی‌زاده، معتقدم از هر 100 آهنگی که بزرگان موسیقی ایران همچون زنده‌یادان وفادار، خرم و تجویدی می‌ساختند، 70 اثرشان قابل شنیدن بود اما آهنگسازهای امروزی باید آثار زیادی را تولید کنند تا چند اثر خوب از میان آنها گل کند.
وفادار: در گذشته تعداد آهنگسازهای مطرح کشور کمتر بود. آن زمان فقط ۳-۴ نفر آهنگ می‌ساختند و کار همه‌شان هم عالی بود. در این بین تنها مجید وفادار بود که به دنبال آهنگسازی برای فیلم و رادیو و آهنگسازی موسیقی با کلام رفت. آن زمان یک مثلث میان شاعر، آهنگساز و خواننده شکل می‌گرفت و این آهنگساز بود که تشخیص می‌داد آهنگی که ساخته با صدای کدام خواننده شنیدنی‌تر می‌شود.
ضبط یک قطعه هم به صورت یک تیک گرفته می‌شود اما الآن هر کجای ضبط که ایراد داشته باشد، آن را قطع کرده و دوباره ضبط می‌کنند. با این حال آهنگ‌های آن زمان جاودان شدند اما امروز به ندرت پیش می‌آید یک آهنگی ساخته شود که به دل همه بنشیند. در آن دوره همه به دنبال علاقه‌شان به هنر موسیقی بودند و مادیات در موسیقی جریان نداشت اما امروز شرایط و ضوابط موسیقی تغییر کرده و دیگر آن حس و حال گذشته در موسیقی وجود ندارد.
حسین‌زاده: البته پیش از انقلاب هم یک سری شرایط خوب برای خوانندگان و هنرمندان حوزه موسیقی وجود داشت که الآن خبری از آن شرایط نیست. برای مثال در آن دوره وزارت فرهنگ و هنر همه اهل هنر را حمایت می‌کرد اما امروز بعد از 21-22 سال کار کردن هنوز تکلیف بیمه من مشخص نیست.
من امروز آدم‌هایی را می‌بینم که سواد آواز خواندن ندارند و حتی در مجالس عروسی می‌خوانند اما بیمه هستند و اتفاقات خوبی برای‌شان می‌افتد، آن‌وقت دغدغه‌مندهای این حوزه هنوز تکلیف خودان را نمی‌دانند. گاهی اوقات فکر می‌کنم که ای کاش من هم در آن دوره طلایی موسیقی زندگی می‌کردم اما افسوس که آن دوره دیگر تکرار نمی‌شود.
وفادار: دوران گذشته هم سختی‌های خاص خودش را داشت. آن زمان خانواده‌ها به بچه‌های‌شان اجازه نمی‌دادند به سمت موسیقی بروند. پدر بزرگ من آدم تحصیل‌کرده‌ای بود و دید متفاوتی به این قضیه داشت وگرنه ممکن بود استعداد هنرمندی چون مجید وفادار دیده نشود. عمو و پدر من هردو شغل دولتی داشتند و در کنار آن هنر موسیقی را هم دنبال می‌کردند. در واقع درآمد آنها از طریق موسیقی نبود.
آن موقع هم این‌طور نبود که دولت به دنبال هنرمندان برود و از آنها حمایت کند. حداقل در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ همچین خبری نبود و از دهه ۳۰ به بعد تغییر و تحولات عمده‌ای در موسیقی ایجاد شد. دوره طلایی موسیقی ایران بین دهه‌های ۳۰ تا ۵۰ بود.
آقای امینی پروژه جمع‌آوری مجموعه آثار زنده‌یاد مجید وفادار و همکاری شما با عوامل این مجموعه در آینده به چه شکل ادامه پیدا خواهد کرد؟
امینی: ما بعد از محرم و سفر بنا داریم که از آهنگسازها، خوانندگان و تمام تهیه‌کنندگان خوب عرصه موسیقی برای گسترش و تولید آثار زنده‌یاد مجید وفادار دعوت به عمل بیاوریم تا هر کدام تولید تعدادی از قطعات استاد وفادار را بنا بر قراردادهای مشخصی بر عهده بگیرند. قطعات و تصانیف استاد وفادار گنجینه موسیقی ما هستند و آهنگسازهای امروزی واقعاً توانایی تولید و خلق چنین حجمی از تصانیف زیبا و ماندگار را ندارند.
هر کدام از این قطعات می‌تواند یک ارکستر را زنده کنند، کما این‌که خیلی‌های‌شان حتی یک خواننده را زنده کرده‌اند! ما در این مجموعه با آقای مقدسی‌زاده آشنا شدیم که در آینده شرکت "شیناتک" برای ارکسترش روی ایشان سرمایه‌گذاری خواهد کرد. البته من یک گله‌ای هم دارم.
زمانی که ما به دنبال گرفتن مجوز برای ارکسترمان بودیم، عنوان "موزاوی" را پیشنهاد کردیم که گفتند این نام غیر ایرانی است و باید آن را عوض کنید. به همین خاطر من ارکستر "نیایش" را به شرکت "شیناتک" واگذار کردم و ارکستر ما تحت عنوان "نیایش" روی صحنه رفت. در این بین چند وقت پیش یک پوستری دیدم که بالای آن نوشته شده بود "مد و نای". برایم عجیب است که مدیران حوزه موسیقی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متوجه نشدند که تیم عوامل این مجموعه آنها را گول زده و "مد و نای" همان "مدونا" است؟
یعنی اگر من هم اسم ارکسترم را "موز-اوی" می‌گذاشتم می‌توانستم اجرایم رابا عنوان "موزاوی" ببرم روی صحنه! این موضوع نیاز به نگرش بیشتری دارد و دوست داریم مسئولین ما را بیشتر درک کنند. شرکت "شیناتک" یک شرکت IT است که یکی از فعالیت‌هایش در حوزه فرهنگی هنری و موسیقی است. این شرکت یک اپلیکیشن با نام "موزاوی" تهیه کرده که قرار است به عنوان بانک اطلاعات موسیقیدان‌های ایرانی، جایگزین "یوتیوب" در ایران شود تا هنرمندان ایرانی بتوانند آلبوم‌ها، تک آهنگ‌ها و کنسرت‌های‌شان را در آن معرفی کند.
شرکت "شیناتک" حتی تمهیداتی اندیشیده شده که از بازدید مخاطبان از صفحات "موزاوی"، یک مبلغی برای هنرمندان در نظر گرفته شود. این خیلی موضوع مهمی است که شرکت "شیناتک" سعی کرده بخشی از بودجه‌اش را برای حمایت از آثار فاخر مثل آثار استاد مجید وفادار اختصاص بدهد. به نظرم این اتفاق شایان تقدیر است و مسئولین باید از چنین اقداماتی حمایت کنند.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر