روحانی و سوگند؛ آزادی و کابینه

مهرداد خدیر در عصر ایران نوشت: رییس جمهور این بار مانند سال ۹۲ در همان روز تحلیف کابینه پیشنهادی را معرفی نکرد. گفته می شود بر سر وزیران کشور، اقتصاد، کار و بهداشت هنوز تصمیم نهایی اتخاذ نشده یا نگرانی واکنش منفی مجلس وجود دارد.

آیین سوگند آغاز دومین دوره زمام داری حسن روحانی و هم چنان به عنوان هفتمین رییس جمهوری ایران روز 14 مرداد 1396 در مجلس شورای اسلامی برگزار شد و طبعا هر متن پر توجهی حاشیه هایی هم دارد.

این گفتار اما بیشتر می خواهد به چند نکته در این باره بپردازد نه حاشیه ها که شاید مهم ترین آنها برخی فضا سازی ها و ابهام افکنی ها به خاطر غیبت چند تن از فقهای شورای نگهبان در مراسم تحلیف باشد که توضیح و پاسخ حقوقی می طلبد. تا همین جا البته آقای ابراهیمیان ادعای غلامحسین الهام را رد کرده و گفته اکثریت اعضای شورای نگهبان در مراسم حاضر بودند.

۱- در گفتار پیشین با عنوان «روز سوگند، روز مشروطه» آرزو کرده بودیم رییس جمهوری به مناسبت ۱۴ مرداد سالروز صدور فرمان مشروطه سخنان خود را با این اشارت آغاز کند و خوش بختانه روحانی این نکته را یادآوری کرد و تعبیر یا تمثیل «ایران، برج دموکراسی با ۱۱۱ پله» را به کار برد که به یکصد و یازدهمین سالروز انقلاب مشروطه اشاره داشت.

همچنین آرزو کرده بودیم فهرست کابینه پیشنهادی را مانند چهار سال قبل در همان روز تحلیف ارایه نکند تا بحث بر سر پاره ای وزیران اصل مراسم را تحت الشعاع قرار ندهد و این آرزو هم تحقق یافت و حدس زده می شود قبل از اتمام مهلت دو هفته ای و طی دو سه روز آتی وزیران پیشنهادی معرفی شوند.

وجه مهم تر سخنان روحانی در مراسم تحلیف اما اشاره صریح او به «آزادی» است. ۴ مفهوم محوری مورد تأکید رییس جمهور در این نطق اینها بودند: آزادی، امنیت، پیشرفت و آرامش.

واژه آزادی در ادبیات اصول گرایی جایی ندارد. کسانی چون احمد توکلی البته یر آزادی بیان تأکید دارند اما اصول گرایی با مفهوم آمیخته به قدرت آن به واژه آزادی که می رسد ملاحظات و محدودیت های خاص خود را دارد. حال آن که یکی از سه شعار محوری انقلاب ۵۷ بوده است.

شاید برخی تصور کنند به کار گیری لفظ چندان اهمیت ندارد اما یادمان باشد لفظ تعهد می آورد و « آزادی» کلید واژه ای است که ادبیات روحانی را از ادبیات اصول گرایانه جدا می کند. کافی است در گفتار اصول گرایان دقت کنید تا دریابید چند بار از این واژه ولو با مفهوم مورد نظر خود استفاده می کنند.

۲- برخی بر تعطیل شدن روز تحلیف خُرده گرفتند و اعدادی را به عنوان زیان ناشی از این تعطیلی پیش بینی نشده اعلام کردند.

این در حالی است که رییس جمهوری با رأی مستقیم مردم انتخاب می شود و شروع کار چنین رییس جمهوری با اعلام تعطیل آن هم فقط در تهران که در آن ملاحظات امنیتی حضور مقامات خارجی هم دخیل بوده به کام مردم خاصه ۲۴ میلیون رأی دهنده تلخ نبوده است. ضمن این که از منتقدان می توان پرسید آیا وقتی در دوران احمدی نژاد تهران را به خاطر اجلاس جنبش غیر متعهد ها دو یا سه روز تعطیل کردند نیز اعتراضی از جانب شما برخاست؟

۳- از جمله انتقادات مطرح شده غفلت از یاد آیت الله هاشمی رفسنجانی فقید است. می توان با این انتقاد هم زبان شد و تحلیف سال ۹۲ را به خاطر آورد که هاشمی رفسنجانی کیس از عبای روحانی زدود و مانند پدر داماد ذوق زده و خرسند بود و روحانی را با شوق تمام مشایعت می کرد و پیداست که جای او خالی بود.

در کل صحنه سیاست خالی است و به تعبیر حسین کمالی دبیر کل حزب اسلامی کار در فقدان او احساس دل تنگی عمومی در گرفته است.

می توان به یادآورد که دعوت از همسر مرحوم به معنی احترام و به یاد داشتن است و وجه سوم هم این که محسن هاشمی اکنون نماینده اول تهران است با یک میلیون و ۷۰۰ هزار رای و اعتبار مستقل هم دارد. با این حال از یاد نباید برد که در فرهنگ ایرانی یادکرد به یادکننده اعتبار می دهد حتی وقتی متقابل نباشد. به تعبیر نیما: گَرَم یاد آوری یا نه/ من از یادت نمی کاهم...

۴- رییس جمهور این بار مانند سال ۹۲ در همان روز تحلیف کابینه پیشنهادی را معرفی نکرد. گفته می شود بر سر وزیران کشور، اقتصاد، کار و بهداشت هنوز تصمیم نهایی اتخاذ نشده یا نگرانی واکنش منفی مجلس وجود دارد. اخباری هم دال بر انصراف گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش شنیده شده که در این صورت رییس جمهور جانشینی برای او باید پیدا کند.

از بین سید حسن قاضی زاده هاشمی وزیربهداشت و درمان و آموزش پزشکی و علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ظاهرا یکی می ماند و اگر قرار بر ابقای ربیعی باشد بعید است دکتر هاشمی بماند. (اختلاف بر سر صندوق ها و نقش آنها در طرح تحول سلامت است).

شنیده ها حاکی از اصرار مجلس بر ابقای دکتر قاضی زاده هاشمی است تا جایی که شاید این اصرار را با رأی منفی به وزیری غیر او نشان دهند. در این ۴۸ ساعت روحانی باید یکی از این دو را ترجیح دهد.

درباره علی ربیعی ناخرسندی روزنامه نگاران را هم به خاطر بد عهدی در بازگشایی انجمن صنفی مادر (ایران) و ثبت انجمن صنفی روزنامه نگاران تهران می توان افزود. اصرار بر تغییر ترکیب هیات مدیره آن هم بدون قبول مسؤولیت و شفاف سازی مانع ثبت انجمن شده تا جایی که هیات مدیره منتخب ترجیح داده رایزنی و گفت و گو را به وزیر جدید ولو دوره تازه ربیعی موکول کند.

درباره وزیر اقتصاد هنوز جانشین علی طیب نیا قطعی نیست اما تغییر او حتمی است. چون مأموریت خود - کاهش نرخ تورم- را با موفقیت به فرجام رساند و حالا نوبت وزیری برای رونق است و شاید محمد نهاوندیان عهده دار وزارت اقتصاد شود اگر برای وزارت جدید التاسیس بازرگانی در نظر گرفته نشده باشد.

وزیر دیگر رحمانی فضلی است. درباره او هم دو نگاه وجود دارد. موافقانی که پیش بُرد اهداف سیاسی دولت را با یک وزیر اصول گرا با حاشیه امنیت بیشتر می دانند و مخالفانی که معتقدند فرمانداران و بخشداران بسیاری باید تغییر کنند و ابقای آنها رأی دهندگان به روحانی را سرخورده می کند.

نکته مهم در این میان این است اگر درسال ۹۲ رأی عدم اعتماد به برخی وزیران می توانست تفاوت افق فکری روحانی و اصول گرایان مجلس نهم را نشان دهد تا جامعه متوجه شود او با چه محدودیت هایی رو به روست این بار اما اگر فراکسیون امید دست رد به سینه برخی از وزیران پیشنهادی بزند برای روحانی زیبنده نیست و به همین خاطر چه بسا در این ۴۸ یا ۷۲ ساعت قصد دارد نظر نهایی مجلس را اخذ کند تا برخی وزیران پیشنهادی با نظر منفی رو به رو نشوند. احتمال دیگر شاید بحث بر سر وزیر زن در دقیقه ۹۰ باشد.

۵- حضور مقامات مختلف در مراسم تحلیف نشان داد تلاش برای فروکاستن رییس «جمهوری» به رییس دولت یا قوه اجرایی موفق نبوده است. در چهار سال گذشته نوع مواجهه مخالفان روحانی با او چنین بود که انگار با رییس اداره تدارکات سازمان متبوع شان طرف هستند و هر گاه سخنی فراتر می گفت بر او نهیب می زدند.

شکوه مراسم تحلیف و پشتوانه آرا و حضور طیف متنوع میهمانان خارجی اما نشان داد که رییس جمهور است نه فقط رییس دولت یا رییس قوه مجریه و این دو ذیل ریاست جمهوری قرار می گیرند. متن سوگند نیز چنین گواهی می دهد. چون قسم هایی یاد می کند که تحقق آنها مستلزم توجه به اجرای قانون اساسی هم در دولت و قوه مجریه و هم فراتر از آنها است.

موارد قابل ذکر البته محدود به این ۵ فقره نیست. می توان به قطع صدای نشست خبری اشاره کرد که یادآور اختلال در پوشش مستقیم مراسم اولین رییس جمهور در سال ۱۳۵۸ بود. می توان به ازدحام بیش از حد و مراعات نکردن پاره ای ملاحظات در رفتار با خارجی ها اشاره کرد. یا غیبت چهره هایی که لابدبرای آنها توضیح داده می شود.

اهمیت این مراسم را اما هنگامی می توان کاملا دریافت که فضای یک هفته قبل از انتخابات را به یاد آوریم که چگونه عزم هایی جزم شده بود تا روحانی را روز جمعه ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ بدرقه کنند و تیتر زدند: آخر هفته، روحانی رفته.

مهم ترین پیام تنفیذ و تحلیف این بود که روحانی ماند و نرفته است...