قانون، پناهگاه زنان خشونت‌دیده باشد

خبرآنلاین: مینو مرتاضی لنگرودی، فعال حوزه زنان، درباره لایحه منع خشونت علیه زنان می‌گوید: تعلل در این زمینه توجیه‌بردار نیست.

حدود ۸ ماه از فعالیت کارزار منع خشونت خانوادگی می‌گذرد. هدف از راه‌اندازی این کارزار تلاش برای تصویب قانونی برای مقابله با خشونت خانوادگی علیه زنان از طریق آگاهی‌رسانی عمومی و رسیدن به اجماع در جامعه مدنی است. در همین راستا با مینو مرتاضی لنگرودی عضو مادران صلح و فعال حوزه زنان به گفت و گو نشسته‌ایم تا نظرش را درباره این مطالبه بپرسيم.

به گفته وی جامعه مدنی به منزله عامل، نقش عمده‌ای در بازسازی و تداوم اعتماد موجود بین جامعه به‌ویژه جمعیت زنان که اصلی‌ترین قربانیان انواع خشونت در جامعه هستند با مدیران و مسئولان دولتی دارد و نهادهای مدنی با ایجاد زمینه‌های گفت‌و‌گو می‌توانند ضمن جلب افکار عمومی به انواع خشونت و قربانیان آنها، انتظار ایجاد تغییرات در زمینه محو انواع خشونت از زنان در جامعه را فراهم کنند.

از نظر شما مطالبه تصویب لایحه خشونت خانوادگی که مطرح شده، چقدر می‌تواند فراگیر شود؟ اصلا اين مطالبه روی زیست چه اقشاری از زنان تاثیرگذار است؟

یقینا هر مطالبه‌ بر مبنای نیازی كه شکل می‌گیرد صورت‌بندی می‌شود. اگر نیاز فراگیر باشد مطالبه نیز قابلیت فراگیری خواهد داشت. مطالباتی که به زبان ساده و با ادبیات شفاف بیان شوند نیاز اقشار وسیعتری را در بر می‌گیرند و تبعا فراگیرتر از مطالبات خاص هستند و توسط جمعیت بیشتری پیگیری می‌شوند.

درمورد تاثیرگذاری لایحه منع خشونت خانگی بر اقشار گوناگون زنان معتقدم به دلیل تنگاتنگی روابط خانوادگی و اجتماعی زن و مرد در حیات جامعه این لایحه در صورت تصویب بر زیست و زندگی همه اقشار جامعه اعم از زن و مرد تاثیر مثبت خواهد گذاشت.

در عین حال به دلیل خشونت‌های تاریخی نهفته در ساختار فرهنگ خانواده و فرهنگ برخورد اقتدارگرایانه و قیم مابانه جامعه پدرسالار با زنان، مثبت ترین کارکرد این لایحه این است که زنان را در برابر خشونت‌های خانوادگی و خانگی تحت حمایت و امنیت قانونی قرار می‌دهد و در عین حال به مردان کمک می‌کند تا عواطف و احساسات خود در قبال زنان و اعمال خشونت علیه زنان را از بیم پرداخت هزینه و مجازات‌های قانونی بیشتر کنترل و مدیریت کنند.

اگر این لایحه باید بتواند زیرساخت‌های زیست ایمن و آرام و زندگی بدور از خشونتهای رایج را حتی بطور حداقلی برای زنان خانه‌دار و زنانی که از فقر فرهنگی و آموزشی و اقتصادی رنج می‌برند فراهم آورد گامی پیروزمندانه در جهت اصلاح و نوسازی قوانین کهنه و حمایت از خانواده برداشته خواهد شد و طبیعتا بر زندگی ناتوان‌ترین و درمانده‌ترین زنانی که در قبال خشونت‌های ساختاری در خانواده و جامعه بی‌پناه رها شده و اصلی‌ترین قربانیان آسیب‌های خانوادگی و اجتماعی محسوب می‌شوند بیشترین تاثیرات مثبت را دارد.

معاونت زنان دولت یازدهم، مدت‌ها پیش اعلام کرد که تدوین لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت به اتمام رسیده؛ اما هنوز به مجلس ارائه نشده است. فكر مي‌كنيد اين لايحه چقدر مي‌تواند موثر باشد؟

تن نسپردن به روابط نابرابر جنسیتی و طبقاتی و مقاومت‌های زنان و مردان فرهیخته ایرانی که طالب برابری انسانی و عدالت جنسیتی هستند، سبب گشودن افق‌های تازه در حقوق و قوانین تاییدکننده این حقوق شده است. حضور زنان در مناصب و موقعیت‌های سیاسی و پارلمانی يکی از راه‌های بیان اعتراض و مقاومت زنان در برابر تحجر و کهنگی قوانین تاریخ مصرف گذشته و ناکارامد مدنی در ایران است.

براساس اعتماد متقابل بین کنشگران برابری‌خواه با دولت یازدهم و با همکاری حقوقدانان و معاونت زنان دولت یازدهم لایحه تدوین امنیت زنان در برابر خشونت تدوین و به اتمام رسیده و اين لايحه باید هر چه سریعتر به مجلس ارائه شود و من فكر مي‌كنم تعلل در این زمينه توجیه‌بردار نیست.

جامعه مدنی براي تسریع روند تحویل این لایحه به مجلس و تصویب آن در مجلس چه كاري مي‌تواند بكند؟

جامعه مدنی به منزله عامل نقش عمده‌اي در بازسازی و تداوم اعتماد موجود بین جامعه بویژه جمعیت زنان که اصلی‌ترین قربانیان انواع خشونت در جامعه هستند با مدیران و مسئولان دولتی دارد. نهادهای مدنی که در پی نقد مشی قهر و تحریم قانونگذاران رویکرد مطالبه محوری را برگزیده‌اند باید بتوانند با ایجاد زمینه گفتگوهای بین الاذهانی در فضای حقیقی و مجازی اجتماعی بین شهروندان بایکدیگر و بین نخبگان و شهروندان عادی زمینه گفتگو را فراهم آورند.

آنها می توانند ضمن جلب افکار عمومی به انواع خشونت و قربانیان آنها، انتظار ایجاد تغییرات در زمینه محو انواع خشونت از زنان را در جامعه فراهم آورند و از قانونگذاران منتخبشان مصرانه بخواهند که سریعا به نقد و بررسی لایحه تامین امنیت زنان در برابر انواع خشونت بپردازند و نهایتا با تصویب لایحه، زنان را از بی‌پناهی در برابر خشونت خانوادگی و اجتماعی نجات داده و در پناه چتر امنیت قانونی وارد کنند.

بنابراين شما براي منع خشونت، بر وظيفه نمايندگان تاكيد داريد.

علت تاکید بر واژه نمایندگان منتخب این است که زنان ایرانی با مقاومت در برابر جباریت خانگی و اجتماعی از قهر و تحریم که بیانگر استیصال و از خودبیگانگی در قبال قدرت پدرسالار موجود است عبور کرده و با امید به تغییر رفتار قدرت وارد میدان مشارکت سیاسی اجتماعی موجود و ممکن شدند.

با بالاگرفتن آسیب‌های اجتماعی و فزونی یافتن شمار زنان قربان خشونت‌های خانوادگی و اجتماعی، کسب قدرت جهت پیشگیری از تداوم خشونت‌ها و فرودستی زنان اشکال و ابعاد گسترده‌تری پیدا کرد و جامعه در انتخاب قانونگذاران و ترکیب پارلمان با طرح مطالبات خواهان اعلام برنامه و روش پیگیری آنها در تحقق مطالبات مردمی شد.

مردم نمایندگانی را برگزیدند که به انها و بویژه به زنان وعده تحقق و پیگیری قانونی مطالباتشان را داده‌اند. امروزه که قدرت سیاسی در تمامی ابعاد زندگی شهروندان سرک کشیده و امر سیاسی را بر امر اجتماعی سیطره بخشیده، بدیهی است مطالبه زنان جهت کسب قدرت برای ساخت زندگی انسانی برابر و غیرفرودستانه را امری سیاسی بداند در صورتیکه ماهیت این مطالبه اگر دولت و مجلس پیگیر آن باشند مطالبه‌ای کاملا غیر سیاسی و اجتماعی و فرهنگی است.

در كنار آن، موثرترین راه مقابله با خشونت خانگی چیست؟ تصوبب قوانین چقدر می‌تواند پاسخگو باشد؟

اعمال خشونت انسانها به یکدیگر و خشونت نهادینه در روابط خانوادگی و عرفی زن و مرد در ایران مثل همه نقاط دیگر جهان در ارتباط با قدرت و امنیت تعریف می شود. میان فقدان امنیت و پناه بردن به خشونت در هر رابطه پیوند منطقی وجود دارد. قانون باید بتواند با ایجاد امنیت در طرفین چنین پیوند نامبارکی را بگسلاند و امنیت را در بستر مدارا و دوستی و مهربانی دنبال کند.

از این رو برای یافتن موثرترین راه مقابله با خشونت خانگی در وهله نخست باید به افزایش ضریب امنیت زن و مرد در خانواده و در جامعه فکر کرد و برای آن برنامه های کوتاه مدت و دراز مدت داشت و گام موثر بعدی بیان شفاف خشونت از سوی هر کس و هر نهاد است. هر اندازه که شفافیت در افشای خشونت اقدام موثری برای مقابله با خشونت است، پنهانکاری و مخفی کردن ستم و خشونت موثرترین راه برای گسترش خشونت در همه ابعاد زندگی خانوادگی و اجتماعی است.

البته منظور از بیان شفاف خشونت یعنی اینکه مرجعی باشد تا خشونت دیده بتواند بدون ترس از آسیب‌ها و عواقب و هزینه‌های پس از بیان خشونت به آن پناه ببرد و از ستمی که بر او رفته سخن بگوید و خواهان احقاق حق شود. تصویب لوایحی که خشونت و تبعیض‌ها را از میان بردارد و هزینه‌های خشونت را برای خشونتگران چنان بالا ببرد که توان ارتکاب را از آنها بستاند قانون را در جایگاه پناه و حامی ستمدیدگان قرار می‌دهد.

قانون برابر که اعتبارش را از نیاز و حق برساخته از نیاز می‌گیرد آنجا اهمیت بنیادی و اعتبار حیاتی پیدا می‌کند که بتواند مامن بی تعارف و مستحکم زنان خشونت دیده در خانواده و در اجتماع باشد. کار نهادهای مدنی و کنشگران اجتماعی متصل کردن ستمدیدگان به حمایت‌های قانونی و رصد کردن قانونگذاران و مجریان قانون جهت رفتار عادلانه و منصفانه با ستمدیدگان و حل مشکلات و رفع مصایب آنها از طریق افزایش هزینه‌های قانونی برای خشونتگران است.

جار زدن خشونت ‌و ریختن قبح خشونتگری و قهرمان جلوه دادن ستمدیده و به تعبیری ریختن آبروی ستمدیده تا وقتی خودش نخواهد، رفتار مدنی نیست و کمک زیادی به رفع و امحا خشونت علیه زنان نمی‌کند.

فعالیت کارزار منع خشونت خانگی را براي كاهش خشونت چگونه ارزیابی می کنید؟

اهم فعالیت کارزار منع خشونت خانگی بر بیان شفاف تجربه‌های خشونت خانگی زنان و انتشار آنها در فضای مجازی متمرکز شده است که اقدامی مثبت در شکستن تابوی سکوت در برابر خشونت است. اما از انجا که خشونت با قدرت رابطه مستقیم دارد و قدرت در تمامی تار و پود ساختار خانوادگی و اجتماعی حرف اول را می زند پس نمی‌توان خشونت بر زنان در خانواده و جامعه را بدون ارتباط با سایر حوزه های زندگی و زیست زنان ارزیابی و بررسی کرد.

به گفته جیمز گیلگان روانشناس، «خشونت پادزهری برای شرم و تحقیر است ». مرد و زن تحقیر شده در جامعه شرم و خشمشان را بر یکدیگر و بر کودکان ضعیفترشان سرریز می‌کنند از این رو تا وقتی تحقیر و ستم طبقاتی و جنسیتی و قومیتی در جامعه رواج داشته باشد عواقب و آثار زیانبارش دامان همه و به ویژه زنان را بیشتر می گیرد.

در اینصورت مترقی‌ترین لوایح و قوانین در مقابله با خشونت علیه زنان هم قادر به بر قراری امنیت و آرامش مطلوب در زندگی و روابط خانوادگی زن و مرد نمی شوند. از این رو لازم است کارزار منع خشونت خانگی تجربه بیان شفاف خشونت‌های خانگی زنان را نه تنها در عرصه تبعیض‌های جنسیتی در خانواده که در سایر حوزه های اجتماعی و سیاسی آلوده به تبعیض های خشونت‌بار گسترش دهد و پی بگیرد.