علت شکست پیش‌ بینی‌ ها در بازار مسکن

در طول بیش از چهار سالی که از رکود مسکن می گذرد، یکی از موضوعاتی که این بازار با آن روبه رو بوده، پیش بینی های متعدد، غیرحرفه ای و بعضا آمیخته با تمایلات درونی کارشناسان بود که همواره در دو جبهه مقابل ادامه رکود و آغاز رونق با یکدیگر در رقابت بودند.

این پیش بینی ها که اکثرا با شکست روبه رو شده اند، یا همواره بر خروج از رکود با شیبی آرام در چند ماه آینده تأکید دارند یا بر ادامه رکود در سال های آینده و سپس رهاشدگی فنر تقاضای انباشته شده بخش مسکن که به سونامی قیمت ها منجر می شود. پیش بینی هایی که عمدتا چندان علمی نیست و حتی ممکن است با اهدافی همچون جهت دهی به بازار مسکن با استفاده از ابزار رسانه طراحی شده باشد.

پیش بینی های غیر علمی

محمد سلطانی، کارشناس ارشد برنامه ریزی مسکن در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره علت شکست بسیاری از پیش بینی های بازار مسکن در چند سال گذشته، اظهار کرد: علت عدم تحقق بسیاری از پیش بینی هایی که به اصطلاح کارشناسان اقتصاد مسکن در سال های گذشته ارائه داده بودند- و حال در زمانی که آنها گفته بودند، با هیچ گونه تغییری در وضعیت سابق، در حال ادامه همان راه هستیم- این است که این پیش بینی ها یا قائم به تجارب سابق بازار مسکن بود یا وابسته به آمار و ارقام اعلامی دستگاه های ارائه دهنده آمار اجتماعی ـ اقتصادی مانند مرکز آمار و بانک مرکزی.

وی ادامه داد: آنهایی که بر اساس تجارب دوره های رکود و رونق گذشته، مدعی اتمام یا امتداد دوره رکود فعلی بازار مسکن بودند، هرگز متوجه این قضیه نبودند که هر دوره را باید در شرایط همان زمانی بررسی کرد؛ ضمن اینکه اگرچه مسکن قرار است به عنوان یکی از اجزای اقتصاد خرد بررسی شود، اما کاملا در شرایط کلان اقتصادی کشور هضم شده و تأثیرات فراوانی از رکود سایر بخش های اقتصادی می پذیرد.

این کارشناس برنامه ریزی مسکن افزود: از سوی دیگر آنهایی هم که بر اساس صرفا آمارهای اعلامی اقدام به پیش بینی بازار مسکن می کردند نیز شرایط اجتماعی و فرهنگی کشور را در نظر نمی گرفتند و درنتیجه پیش بینی هایشان از بازار مسکن کاملا یک طرفه بود که شکست این پیش بینی ها در حال حاضر و در پایان دوره زمانی اعلام شده از سوی این کارشناسان، کاملا نمایان شده است.

سلطانی تصریح کرد: مسکن صرفا یک موضوع اقتصادی نیست، بلکه در کشور ما مسأله ای کاملا اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است که از همه شرایط حاکم بر این فضاها تأثیر می پذیرد. بنابراین بدون در نظر گرفتن این شرایط، پیش بینی از آینده وضعیت مسکن از پیش محکوم به شکست است.

وی مسائلی همچون اشتغال و کاهش یا افزایش موالید به عنوان مسائل اجتماعی، تغییر سبک زندگی و علاقه مندی ایرانیان به زندگی در خانه هایی با فضاهای لوکس را به عنوان نمونه ای از مسائل فرهنگی و تأثیر انتخابات ریاست جمهوری را به عنوان یکی از مسائل سیاسی مؤثر بر بازار مسکن نام برد و گفت: همین موارد به عنوان نمونه هایی کاملا ساده و ملموس برای همه مردم نشان می دهد حاشیه ها تا چه اندازه بر متن بازار مسکن اثر دارند ولی کارشناسان آنها را در نظر نمی گیرند.

اثر تغییر سبک زندگی بر شکست پیش بینی های بازار مسکن

سیدمهدی معتمدی،جامعه شناس نیز در گفت وگو با خبرنگار مهر معتقد است مسکن به عنوان یک پدیده اجتماعی «زنده» و پویا باید در نظر گرفته شود نه یک کالای خشک و بی روح اقتصادی که با چند ضرب و تقسیم و حساب و کتاب به این نتیجه رسید که مسکن در یک دوره زمانی مشخص از رکود خارج می شود یا خیر.

وی به تغییر فرهنگ ملّاکی و فئودالی در طول سه دهه گذشته اشاره و بیان کرد: در دهه های شصت و هفتاد که هنوز هم نسل های باقی مانده از فرهنگ مایل به ملّاکی، زمین داری و بهره مند بودن از املاک متعدد بر فرزندان خود حاکمیت داشتند، خرید واحد مسکونی اولیه و اصلی و سپس خرید واحدهای مسکونی دوم و سوم را در دستور کار زندگی خود قرار می دادند؛ اما از زمانی که فرزندان و موالید دهه های شصت و هفتاد مستقل شده و خودشان برای خود تصمیم گیری می کنند، دیگر خرید مسکن اولویت ندارد؛ بلکه رفتن به سفرهای خارجی، خرید خودروهای گران قیمت، پوشیدن لباس های با برندهای مشهور جهانی و مسائلی از این دست در اولویت زندگی آنهاست و با توجه به اینکه تمایل به فرزندآوری نیز عمدتا به تک فرزندی ختم می شود، زندگی در یک واحد مسکونی کوچک هم برای آنها کفایت می کند.

عرضه و تقاضا با ثبات است

محمد شجاعی، کارشناس ارشد مدیریت ساخت و ساز نیز در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره صحت و سقم برخی پیش بینی ها از آینده ساخت و ساز مسکن مبنی بر کمبود عرضه و انباشت تقاضایی که به سونای قیمتی می انجامد گفت: بسیاری از سازندگان مسکن عنوان می کنند که نه تنها بازار مسکن با رکود مواجه است بلکه ساخت و ساز نیز دچار رکود شده و این کاهش ناگهانی آمار خانه های ساخته شده، در آینده به دلیل بالا بودن تقاضای مسکن به جهش قیمتی منجر می شود. این در حالی است که در طول چهار سال گذشته بارها این هشدار داده شده بود اما می بینیم که چهار سال از رکود مسکن می گذرد و هیچ سونامی قیمتی اتفاق نیفتاد.

وی با بیان اینکه قبول دارم که آمار ساخت و سازها کاهش یافته، اما اگر منظور هشداردهندگان این است که به دوره اوج ساخت و ساز برگردیم، باید گفت که آن دوره دیگر تکرار نمی شود؛ اصلا همان موقع هم این حجم ساخت و ساز اشتباه بود و سبب شد چند سال فرآیند مسکن سازی متوقف شود چون در حالی که تقاضایی برای خرید مسکن به صورت واقعی وجود نداشت و دلالان بودند که بازار مسکن را به صورت غیر واقعی، داغ نشان می دادند، سازندگان روز به روز بر حجم ساخت و ساز خود می افزودند؛ در حالی که تعداد خانواده هایی که برای سکونت و استفاده واقعی اقدام به خرید کرده باشند، بسیار کمتر بود و عده ای به امید افزایش قیمت این واحدها در ماه های بعد، اقدام به خرید انبوه مسکن می کردند.

شجاعی ادامه داد: بنابران نه زمانی که کل کشور به صورت یک کارگاه عمرانی بزرگ درآمده بود عرضه و تقاضا با هم همخوانی داشتند و نه حالا که به دلیل کاهش ساخت و سازها، برخی مدام هشدار می دهند که جهش قیمتی در پیش رو داریم، نگاه صحیحی به الگوی عرضه و تقاضا وجود ندارد؛ البته قبول دارم که مسکن کالایی زمان بر است و فاصله زمانی تمایل برای خرید واحد نوساز با فرآیند اتمام ساخت و ساز نسبت به سایر کالاها بالاست، اما این مشکل در تمام دنیا با استفاده از فناوری های مدرن صنعت ساختمان برطرف شده و دیگر نیازی نیست که برای یک پروژه ساختمانی ۵ سال زمان هدر داد؛ بنابراین باید اجازه داد تا جریان عرضه و تقاضا خود دوره زمانی اصلاح بازار مسکن را تعیین کنند. اصلاح بازار مسکن به معنی رکود و رونق نیست، بلکه به معنی تمایل مردم به خرید واحد مسکونی مورد نیاز خود در هر زمان است؛ اتفاقی که در همه دنیا رخ داده و جریان ساخت و ساز مسکن و فروش واحدهای مسکونی ساخته شده با یک روند کاملا باثبات در جریان است.